“Giải mã” và kéo dài sức sống ca khúc cách mạng

Hội tụ sức mạnh kiên cường và khát vọng tự do

Không quá lời khi nhận định, giai điệu của những ca khúc cách mạng là “nhịp đập” trái tim của dân tộc. Đó là những giai điệu vang vọng khắp chiến trường, hòa vào tiếng súng, tiếng đạn một cách mạnh mẽ, kiên cường.

Được nuôi dưỡng bằng giai điệu hào sảng, những ca khúc cách mạng còn mang trong mình những ca từ sâu sắc, chứa đựng tinh thần đấu tranh không ngừng nghỉ. Ca từ của “Tiến quân ca” (Văn Cao) hay “Như có Bác Hồ trong ngày vui đại thắng” (Phạm Tuyên) không chỉ là những lời hát về chiến thắng mà là lời tuyên ngôn về lý tưởng sống, về lòng trung thành với Tổ quốc, về khát vọng vươn lên. “Tự nguyện” không chỉ là lời hát về một người lính mà là biểu tượng của lòng hy sinh vô điều kiện vì lý tưởng cao đẹp. “Giải phóng miền Nam” (của ba nhạc sĩ Lưu Hữu Phước, Mai Văn Bộ và Huỳnh Văn Tiểng dưới bút danh chung Huỳnh Minh Siêng) không chỉ là ca khúc mà là lời kêu gọi khắp mọi miền đất nước, từ những chiến sĩ nơi chiến trường đến những người dân nơi hậu phương, tạo nên sức mạnh to lớn.

Dưới góc tiếp cận của thế hệ trẻ, ca sĩ Hoàng Hồng Ngọc (Nhà hát Ca múa nhạc quân đội) cho rằng: “Lời ca của nhiều bài hát không chỉ là chữ viết, mà là ngọn lửa. Giai điệu cách mạng là sức mạnh vô hình kết nối quá khứ và hiện tại. Mỗi khi tôi nghe lại những ca khúc như “Bác Hồ một tình yêu bao la”, lòng tôi lại rộn ràng một cảm xúc không thể diễn tả hết bằng lời. Đó là cảm giác của một dân tộc đang sống trong ánh sáng của hòa bình nhưng không quên những hy sinh khốc liệt. Ca khúc cách mạng không chỉ là tiếng ca của một thế hệ mà là lời nhắc nhở cho mọi thế hệ, khắc ghi trong tâm trí chúng ta không bao giờ được quên những gì đã qua và cũng không thể sống thiếu những lý tưởng ấy”.

Sáng tạo với biểu tượng của một thời

Mặc dù các ca khúc cách mạng đã vươn lên thành biểu tượng của lịch sử nhưng việc tiếp tục duy trì và phát huy giá trị của những bài hát này trong thế giới âm nhạc sôi động hiện nay là một thử thách không nhỏ đối với nhạc sĩ, ca sĩ và cả những người làm phối khí. Các nhạc sĩ hôm nay có thể dễ dàng bị cuốn hút bởi những xu hướng âm nhạc mới như EDM, pop, hay hip-hop... Tuy nhiên, để giữ được giá trị cốt lõi của ca khúc cách mạng, nhạc sĩ cần phải nghiên cứu sâu sắc về văn hóa, lịch sử và truyền thống âm nhạc dân tộc. Nhạc sĩ Hoàng Hồng Ngọc nhận định: “Chúng ta không thể làm mới những ca khúc cách mạng chỉ bằng cách thay đổi vài nhịp điệu, phối khí hay thêm một chút nhạc hiện đại. Điều quan trọng là phải nắm bắt được linh hồn của ca khúc đó, hiểu rõ từng câu chữ, từng giai điệu đã được sáng tác trong hoàn cảnh nào, để từ đó tạo ra một cách thể hiện mới, không làm mất đi giá trị lịch sử nhưng lại phù hợp với cảm nhận và nhu cầu của thế hệ trẻ”.

Đối với ca sĩ trẻ, thách thức không chỉ là hát lại những ca khúc cách mạng mà là làm sao để truyền tải được tinh thần và cảm xúc của những bài hát này đến với khán giả hôm nay, đặc biệt là giới trẻ, những người chưa trải qua những năm tháng chiến tranh đầy cam go. Ca sĩ không chỉ là người thể hiện mà còn là người truyền cảm hứng, giúp người nghe cảm nhận sâu sắc những giá trị nhân văn và tinh thần bất khuất mà ca khúc cách mạng mang lại. Nhiều năm theo đuổi dòng nhạc cách mạng, NSƯT Đăng Dương gợi mở: “Đối với một số ca sĩ trẻ hiện nay, ngoài giọng hát hay, các bạn cần có một quãng thời gian nhất định để tìm hiểu văn hóa, lịch sử, sự ra đời của tác phẩm, khi hiểu rõ tác phẩm, các bạn sẽ truyền tải được hết những tinh thần mà tác giả đã gửi gắm trong tác phẩm”.

Việc phối khí cho các ca khúc cách mạng đang được kỳ vọng làm sao vừa giữ được sự hùng tráng, khí phách của bài hát vừa mang lại sự tươi mới, hiện đại. Theo nhạc sĩ Doãn Nho, phối khí mới cho ca khúc cách mạng không có nghĩa là làm chúng trở nên quá hiện đại hay lạ lẫm. Chúng ta cần phải tìm ra những nhạc cụ, âm thanh phù hợp để ca khúc vẫn giữ được “hồn” của mình. Đôi khi, chỉ cần một chút thay đổi về hòa âm, cách sử dụng nhạc cụ hay thêm một chút màu sắc điện tử là có thể làm cho ca khúc trở nên gần gũi hơn với khán giả trẻ”. Chẳng hạn, việc kết hợp âm thanh của đàn piano, guitar điện, hay các yếu tố điện tử vào những ca khúc như “Như có Bác Hồ trong ngày vui đại thắng” có thể tạo nên một lớp âm thanh mới mẻ, nhưng vẫn giữ được nét hùng tráng và lãng mạn của ca khúc gốc.

Âm nhạc cách mạng không chỉ là một phần của quá khứ mà đã trở nên biểu tượng của niềm tin không thể tách rời khỏi lịch sử. Hiện nay, những bài ca cách mạng vẫn giữ được vai trò quan trọng trong việc nuôi dưỡng lòng yêu nước, giáo dục thế hệ trẻ về lịch sử hào hùng của dân tộc. Đúng như nhạc sĩ Doãn Nho nhận định: “Âm nhạc cách mạng là kho báu của tinh thần dân tộc. Dù thời gian có trôi qua, dù xã hội có thay đổi nhưng những giá trị mà âm nhạc cách mạng mang lại vẫn không thể phai mờ. Chúng là bài học quý giá cho thế hệ trẻ, là nguồn cảm hứng để họ tiếp nối và phát huy những giá trị đó”.