Ba cơ chế đàm phán song phương Thái Lan-Campuchia về vấn đề biên giới

Theo Bộ Ngoại giao Thái Lan, biên giới nước này với Campuchia dài 798km và có 17 cửa khẩu biên giới các loại (cửa khẩu quốc tế, cửa khẩu chính, cửa khẩu phụ). Hai nước từ trước đến nay đã có nhiều cuộc họp nhằm giải quyết các vấn đề liên quan biên giới như các cuộc tuần tra chung, hợp tác phòng chống tội phạm xuyên biên giới, các vấn đề buôn lậu, các vấn đề chưa thống nhất với nhau, giải quyết các vấn đề căng thẳng, việc cắm mốc biên giới, thương mại mậu biên hay các hoạt động đối ngoại nhân dân…

Hai nước sẽ có cuộc họp JBC vào ngày 14/6 nhằm giải quyết vấn đề biên giới mà theo Bộ Ngoại giao Thái Lan, Campuchia sẽ không đưa các vấn đề bất đồng chung quanh 4 khu vực Mom Bei (tam giác Ngọc Lục Bảo), đền Ta Moan Thom, Ta Moan Toch, Ta Krabei vốn trải dài hơn 200km trên biên giới hai nước vào chương trình nghị sự.

Cuộc họp JBC gần nhất tổ chức vào năm 2012 tại Bangkok, Thái Lan, vì vậy cuộc họp kế tiếp theo thông lệ là tổ chức tại Campuchia, và vì vậy hai nước đã nhất trí ngày 14/6 này, sẽ tổ chức tại thủ đô Phnom Penh của Campuchia.

Các cuộc họp JBC được hai nước thường xuyên tổ chức theo hình thức luân phiên về địa điểm và là cơ chế chủ đạo để giải quyết các vấn đề giữa hai nước mà Bộ trưởng Ngoại giao hai nước là đồng Chủ tịch và có tiểu ban hỗn hợp kỹ thuật (Joint Technical Sub-Committee - JTSC) cùng tham dự để thực hiện về mặt kỹ thuật, hỗ trợ cho JBC như lên kế hoạch khảo sát, phân tích dữ liệu kỹ thuật và đưa ra kiến nghị đối với JBC.

JBC có nhiều nhiệm vụ quan trọng như bàn bạc về việc khảo sát và các công việc liên quan thiết lập mốc ranh giới dọc theo tuyến phân định được đề cập trong hiệp ước, bản đồ phân định và các bằng chứng khác mà hai bên đạt thỏa thuận. Từ năm 1997 đến nay, hai nước đã tổ chức 10 lần hội nghị JBC.

JBC thành lập năm 1997 với mục tiêu trở thành cơ chế chính cho đàm phán, khảo sát và phân định biên giới trên bộ giữa Thái Lan và Campuchia nhằm duy trì hòa bình và trật tự dọc theo biên giới giữa hai nước. Cuộc họp lần thứ nhất của JBC là năm 1999 và cuộc họp lần thứ 5 tổ chức năm 2012, ngoài ra hai nước còn có 5 cuộc họp JBC bất thường khác.

Từ nhu cầu từ thực tế, hai nước đã thành lập thêm hai cơ chế khác để bổ sung là Ủy ban Biên giới chung (General Border Committee - GBC) và Ủy ban Biên giới khu vực (Regional Border Committee - RBC), trong đó GBC là một cơ chế hợp tác quân sự song phương cấp Bộ trưởng Quốc phòng, họp thường niên và thay phiên nhau vị trí chủ nhà để thảo luận và trao đổi thông tin. Cuộc họp lần gần đây nhất của GBC là cuộc họp lần thứ 17 từ ngày 30/4 đến 1/5/2025 tại Bangkok.

Còn RBC là một cơ chế hợp tác quân sự song phương cấp chỉ huy khu vực, vùng gồm ba nhóm ủy ban phụ trách ba khu vực/tỉnh giáp biên giới Thái Lan và Campuchia.

Phía Thái Lan, nhóm Ủy ban thứ nhất do Quân khu 2 phụ trách, giám sát tỉnh Ubon Ratchathani, Sisaket, Surin và Buriram; nhóm Ủy ban thứ hai do Quân khu 1 phụ trách, giám sát tỉnh Sa Kaeo; và nhóm Ủy ban thứ ba do Bộ chỉ huy bảo vệ biên giới tỉnh Chanthaburi và Trat, giám sát tỉnh Chanthaburi và Trat.

Cuối cùng giữa Thái Lan và Campuchia đã ký kết Bản ghi nhớ (MOU) về việc khảo sát và thiết lập ranh giới đất liền được ký năm 2000 hay còn gọi là MOU 43 (tính theo năm Phật lịch-PV). MOU này được coi là nền tảng quan trọng để giải quyết các vấn đề biên giới đất liền giữa hai nước với mục tiêu chính là xác định rõ ràng ranh giới đất liền theo toàn bộ chiều dài biên giới mà không làm thay đổi tình trạng địa hình tự nhiên.

Theo Cục Quan hệ Công chúng Thái Lan (PRD), cơ quan truyền thông trực thuộc Chính phủ Thái Lan, từ trước đến nay, Thái Lan và Campuchia xảy ra một số lần tranh chấp và Thái Lan luôn thúc đẩy việc sử dụng các cơ chế song phương đã có sẵn là JBC, GBC, RBC và MOU 43 nhằm giải quyết vấn đề với Campuchia và luôn nhấn mạnh đường lối giải quyết bằng biện pháp hòa bình.

Thái Lan cũng mong muốn với các cơ chế hợp tác song phương đã có sẵn với Campuchia, hai nước có thể tiến hành các cuộc họp để tiếp tục tìm kiếm các giải pháp hòa bình, vì sự ổn định và phát triển của hai nước cũng như khối ASEAN.