Ở đó, tuổi thơ tôi lớn lên trong tiếng mái chèo khua nước, trong những chiều hoàng hôn rực đỏ và câu dặn dò nghiêm nghị của ba về “lòng dạ” của biển. Mỗi lần nhớ lại, tim tôi như thắt lại, như nghe tiếng quê hương vỗ nhịp trong từng cơn sóng.
Biển miền trung đẹp như một vệt lụa xanh mướt, vắt ngang chân trời. Những buổi sớm, mặt biển lấp lánh như dát bạc, phản chiếu ánh nắng vừa hửng, trong trẻo và tinh khôi. Bãi cát mịn như nhung, vẫn còn vương hơi mát của đêm, in hằn những dấu chân trần của lũ trẻ và những bước đi chai sần của những người đàn ông mưu sinh bằng nghề chài lưới. Trên cao, hàng phi lao đứng thẳng, rì rào như tiếng đàn gió cất khúc hát cổ xưa.
Tôi lớn lên trong khung cảnh ấy, giữa tiếng sóng rì rầm và mùi cá tươi ngai ngái. Tuổi thơ tôi là những sáng theo ba ra bến, ngắm những mẻ lưới nặng trĩu ánh bạc của cá, là những buổi chiều thả diều trên bãi cát trắng, nhìn bầu trời đỏ rực như tấm lụa nhuộm màu hoàng hôn.
Tôi còn nhớ lần đầu ngồi trên mạn thuyền, con thuyền nan nhỏ lướt đi trong tiếng sóng vỗ nhịp. Ba nhìn ra khơi xa, chậm rãi nói:
- Biển cũng như con người, có lúc hiền hòa, có khi giận dữ. Con phải học cách nhìn mầu nước, nghe tiếng gió, mới hiểu lòng biển. Khi ấy, tôi chỉ cười ngây ngô. Trong mắt đứa trẻ như tôi, biển luôn là người bạn hiền lành chỉ biết ru hát những khúc ca dịu dàng.
*
Năm ấy, tôi vừa tròn mười lăm tuổi - cái tuổi bắt đầu biết xót thương những vất vả của nghề biển. Biển quê tôi bỗng đổi tính. Mấy tuần liền, trời như bị hun khói, từng mảng mây đen đặc quánh treo lơ lửng. Gió rít từng cơn se lạnh, luồn qua hàng phi lao nghe như tiếng than dài.
Trong làng, những người đàn ông rắn rỏi, da sạm nắng, lặng lẽ truyền nhau tin về một mùa biển động đang kề cận. Với họ, biển động là những ngày gió hung hãn, sóng nổi dữ dội, thuyền bè nằm phơi bụng trên cát, chờ biển thôi gầm gừ. Nhưng với ba, biển động còn là mùa thử thách ý chí và bản lĩnh của người đi biển.
Chiều hôm ấy, ba nói:
- Con trai, chuyến này ba muốn con theo ra khơi.
Tôi sững người, tim đập loạn. Ba nhìn tôi, đôi mắt nghiêm khắc mà hiền hậu như sóng cuộn:
- Phải biết thế nào là biển dữ thì con mới trưởng thành.
Đêm đó, trong căn nhà nhỏ, ngọn đèn dầu hắt bóng mẹ lên vách, chập chờn như bóng gió. Mẹ không nói lời ngăn cản, nhưng bàn tay cẩn thận buộc sợi chỉ đỏ vào quai nón của tôi, giọng nhẹ như hơi thở:
- Con nhớ giữ mình. Biển thương người thật thà, nhưng biển chẳng tha kẻ chủ quan đâu.
*
Tôi theo ba và chú Sáu - người bạn thân thiết của ba ra khơi. Con thuyền nan xanh bạc ánh trăng. Đêm đầu tiên, biển phẳng lặng như tờ. Ba khẽ dặn:
- Đừng để biển đánh lừa. Gió đông bắc đang tích sức đấy.
Chúng tôi thả lưới ở vùng biển cách bờ gần mười hải lý. Trăng tròn vằng vặc, ánh sáng như trải một lớp mỏng lung linh lên mặt nước đen thẳm. Tôi ngồi bên ba, lần đầu tiên thấy biển vừa huyền ảo vừa rộng lớn đến mức con người chỉ như một chấm nhỏ giữa hư không.
Rạng sáng, gió đột ngột đổi chiều. Sóng nhấp nhô mỗi lúc một dữ. Chú Sáu chau mày:
- Nên kéo lưới về thôi, trời có vẻ không yên.
Ba gật đầu. Nhưng khi chúng tôi chưa kịp rẽ sóng quay lại, những đám mây đen đã ùn ùn kéo đến, nuốt chửng cả chân trời.
Cơn bão ập đến như một nhát dao chém xuống. Gió gào thét, sóng tràn lên mạn thuyền. Ba hét lên át cả tiếng gió:
- Bám chặt vào cột buồm! Nhanh lên con!
Tôi run bắn, ôm chặt lấy cột buồm, cảm giác con thuyền bị nhấc lên rồi rơi xuống đáy sóng như chiếc lá giữa dòng xoáy. Một con sóng lớn cuốn mất tấm lưới và mấy can dầu. Ba và chú Sáu gồng mình ghì mái chèo, khuôn mặt ba rực sáng sự quyết liệt, như đang nhìn thẳng vào con quái vật vô hình của biển.
Sau nhiều giờ chống chọi, bóng bờ hiện ra trong màn mưa dày đặc. Ba và chú Sáu chèo đến kiệt sức. Tôi chỉ biết ôm chặt cây sào, miệng lẩm nhẩm cầu trời. Cuối cùng, thuyền nghiêng ngả lao lên bãi cát, ướt sũng nhưng còn nguyên.
Đêm đó, cả làng thức trắng. Có người mất cả thuyền, có người chỉ còn lưới rách tả tơi. Mẹ ôm tôi trong vòng tay run rẩy, đôi mắt đỏ hoe. Ba vỗ vai tôi, cười khản đặc:
- Thế nào, con trai? Biển đâu chỉ có mầu xanh ngọc.
*
Biển sau bão như vừa được gột rửa. Nắng trải vàng trên những con sóng lăn tăn, bầu trời xanh trong vắt. Nhưng với tôi, biển không còn chỉ là bức tranh đẹp. Nó là sức mạnh khổng lồ, vừa ban tặng, vừa thử thách con người.
Những ngày sau, tôi thường ra bãi biển nhìn ba vá từng mắt lưới rách. Đôi bàn tay ông chai cứng, rám nắng, khắc lên từng sợi dây câu chuyện đời ngư phủ, nơi mỗi chuyến ra khơi là một lần đối mặt với sự sống và cái chết.
Từ chuyến đi ấy, tôi chợt nhận ra mình đã lớn. Biển không chỉ để ngắm mà còn để thấu hiểu. Ba nói:
- Chỉ khi vượt qua bão tố, con mới biết quý sự bình yên.
Nhiều năm sau, khi rời quê đi học, mỗi mùa biển động về, lòng tôi lại nhói lên những nỗi nhớ. Chỉ cần nghe tiếng gió thành phố rít nhẹ qua khe cửa, tôi đã thấy như mình trở về với tiếng gió hú ràn rạt qua rặng phi lao ven làng. Tôi nhớ dáng ba gò lưng cầm mái chèo, thân hình gầy nhưng rắn rỏi như cây phong ba giữa bão tố. Tôi nhớ đôi mắt mẹ mỗi sớm mờ sương, khi bà đứng bên hiên nhà, hướng mắt ra khơi, ánh nhìn vừa khắc khoải vừa chan chứa niềm tin.
Có lần về thăm nhà, tôi cùng ba đi dọc bãi biển vào lúc hoàng hôn. Mặt trời như hòn lửa khổng lồ đang chìm dần xuống mép nước, nhuộm biển thành một tấm áo rực rỡ mầu ngọc lửa. Tôi bất giác hỏi:
- Ba có sợ biển không?
Ba ngừng bước, ánh mắt xa xăm nhìn về khơi xa, giọng ông chầm chậm:
- Sợ chứ. Nhưng vì biết sợ, mình mới học được cách sống hết lòng với biển.
Đêm hôm ấy, tôi ra bãi cát một mình. Ánh trăng trải tấm lụa bạc mỏng manh lên từng gợn sóng. Tôi cúi xuống nhặt một vỏ ốc, áp vào tai, nghe tiếng vọng của tuổi thơ: Tiếng mẹ gọi khẽ trong đêm, tiếng chân ba lội qua sân sau chuyến khơi xa, tiếng bếp lửa reo nho nhỏ.
Biển đêm tĩnh lặng như vòng tay ôm trọn mọi ký ức. Tôi hiểu rằng, biển, cùng với ba mẹ, đã dạy tôi bài học quý giá: Không có giông tố nào vô nghĩa, bởi chỉ sau bão, người ta mới thật sự nhận ra giá trị của bình yên.
*
Biển và tuổi thơ như luôn song hành trong tôi, lặng lẽ nhưng mãnh liệt. Mỗi lần trở về, nhìn những con thuyền nằm phơi trên bãi cát, tôi thấy ký ức xưa sống dậy, như chưa từng rời xa. Đêm cuối trước khi rời quê, tôi đứng thật lâu bên bãi cát. Đêm cuối trước khi rời quê, tôi đứng thật lâu trên bãi cát mịn, để gió đêm thấm vào da thịt và tiếng sóng dội vào từng mạch máu. Biển trước mặt như một tấm gương khổng lồ phản chiếu cả bầu trời đầy sao, sóng bạc đầu nối nhau bất tận, ngân vang như một bản trường ca muôn thuở. Ở nơi ấy, thời gian dường như chậm lại.
Nhìn ra xa, con thuyền nan xanh bạc của ba năm nào vẫn nằm lặng lẽ bên mép nước, như một chứng nhân già nua của bao mùa sóng gió. Tôi thấy trong bóng dáng cong cong của nó hình ảnh của ba - rắn rỏi, trầm mặc mà bền bỉ như biển. Ba đã dạy tôi rằng, biển không chỉ là sự mưu sinh mà còn là bài học về lòng kiên định: Biết cúi đầu trước bão tố để học cách đứng thẳng giữa đời.
Tiếng sóng vỗ vào bờ như những nhịp tim quen thuộc, nhắc tôi về mẹ - người đàn bà tần tảo, luôn chờ đợi trong ánh đèn dầu leo lét và niềm tin lặng lẽ. Tôi nhớ từng đêm mưa gió, mẹ ngồi tựa cửa, đôi mắt hun hút nhìn ra xa, chờ bóng thuyền trở về từ biển động. Trong lòng tôi, biển và mẹ giống nhau đến kỳ lạ: Một bên bao dung mà khắc nghiệt, một bên dịu dàng nhưng cũng đầy nỗi lo canh cánh.
Ngày mai, tôi sẽ rời làng, mang theo tiếng sóng như mang một phần máu thịt quê hương. Có lẽ cả đời này, mỗi khi đối mặt với thử thách, tôi sẽ nhớ đến bãi biển đêm nay, nhớ lời ba dặn: Con trai, chỉ khi đi qua bão tố, con mới biết mình mạnh mẽ đến nhường nào.
Tôi cúi xuống, nhặt một vỏ ốc nhỏ bỏ vào túi, như muốn cất giữ tiếng biển. Sóng vẫn hát dưới trăng, vừa dữ dội vừa dịu dàng, như gửi gắm một lời nhắn: Hãy sống như biển rộng lớn, bao la và không ngừng vươn mình về phía chân trời.
