Cột mốc văn hóa nơi địa đầu Đông Bắc

Sử sách ghi lại, đình Bình Ngọc được gọi theo tên đơn vị hành chính của xã Bình Ngọc xưa kia thuộc xã Trà Cổ. Năm 1910, dưới thời vua Duy Tân, xã Trà Cổ được chia tách thành hai đơn vị hành chính là xã Trà Cổ và xã Bình Ngọc, từ đó nhân dân Bình Ngọc rước chân hương của các vị thành hoàng ở đình Trà Cổ về xây dựng đình để thờ cúng Thành hoàng và được đặt tên theo tên gọi của xã là đình Bình Ngọc.

Ban đầu, đình có kiến trúc chữ Đinh gồm 5 gian, cấu kiện nội thất bái đường gồm 12 cây cột cái to, vững chắc, sơn son thếp vàng và 12 cây cột quân, các cột đều bằng gỗ lim, kê trên tảng đá, trên bờ nóc đắp lưỡng long chầu nhật, mái lợp mũi hài thời Nguyễn.

Đình là nơi thờ Thành hoàng làng và các vị tiền nhân có công khai phá, mở mang giữ gìn bờ cõi, gồm hai vị nhân thần là Không Lộ và Giác Hải; các vị nhiên thần gồm Bạch Điểm Tước, Nhân Minh, Huyền Quốc, Quảng Trạch, Ngọc Sơn. Đình còn là trung tâm sinh hoạt chính trị, văn hóa của cộng đồng dân cư.

Đến các năm 1968 và 1972 do chiến tranh và sự khắc nghiệt của thiên nhiên, ngôi đình đã bị tàn phá. Trải qua thăng trầm của lịch sử, đình bị hư hỏng nhưng các di vật cổ có giá trị về văn hóa nghệ thuật vẫn được nhân dân gìn giữ, trân trọng.

Năm 2016, Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh phê duyệt dự án khôi phục di tích đình Bình Ngọc; đến năm 2019 ngôi đình được xây dựng xong đúng tại vị trí trước đây, trở thành nơi thờ cúng vị Thành hoàng làng có công khai hoang, mở mang bờ cõi và là nơi sinh hoạt tín ngưỡng văn hóa của người dân Bình Ngọc.

Năm 2020, đình Bình Ngọc vinh dự được xếp hạng Di tích lịch sử cấp tỉnh. Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường Móng Cái 1 Đỗ Văn Tuấn cho biết: “Ngôi đình được ví là cột mốc văn hóa nơi địa đầu Đông Bắc của Tổ quốc, là chứng nhân lịch sử gắn liền quá trình chinh phục tự nhiên, khai phá vùng đất biên ải, khẳng định công lao đánh đuổi giặc ngoại xâm, gìn giữ bờ cõi của các thế hệ cha ông và là niềm tự hào của các thế hệ người dân nơi đây”.

Hằng năm, Lễ hội đình Bình Ngọc được tổ chức trong 3 ngày, từ ngày 30/5 đến 2/6 âm lịch với nhiều nghi lễ truyền thống được truyền lại, tiêu biểu như trong chính hội làng tổ chức đám rước thần. Dọc hai bên đường đám rước đi qua, các gia đình bày các mâm quả, sản vật biển như tôm, cua...; thắp hương thành kính để tỏ lòng biết ơn trời đất, thần linh và tổ tiên năm qua đã phù hộ cho mạnh khỏe, cuộc sống ấm no, đi khơi đánh bắt được nhiều tôm cá.

Trong những ngày diễn ra lễ hội sẽ tổ chức Thi Ông Voi, các chương trình văn hóa văn nghệ, trò chơi dân gian thể hiện sâu sắc tinh thần quần tụ làng xã. Tất cả tạo nên nét đặc sắc riêng có của cư dân miền biên viễn, thể hiện sự tôn kính các Thành hoàng làng, tri ân tổ tiên, thể hiện ý thức trách nhiệm của người dân trong việc tham gia xây dựng, bảo vệ quê hương nơi địa đầu Tổ quốc và gửi gắm khát vọng lao động, sản xuất mang lại ấm no, hạnh phúc.

Anh Đinh Nghĩa Bình ở xã Hải Sơn nhận xét: “Lễ hội đình Bình Ngọc mang đậm bản sắc văn hóa và nét đặc sắc, độc đáo của con người, vùng đất nơi địa đầu đông bắc Tổ quốc; có sức lan tỏa rộng lớn, quảng bá các giá trị văn hóa truyền thống của lễ hội nói riêng và các nét đẹp văn hóa của phường Móng Cái 1 nói chung đến với du khách trong nước và quốc tế”.

Cùng với lễ hội, không gian đình Bình Ngọc còn là địa điểm tổ chức lễ tưởng nhớ công ơn tổ tiên vào ngày hội chọi trâu Đồ Sơn hằng năm vì một lẽ đơn giản “Người Trà Cổ, tổ Đồ Sơn”; là nơi tổ chức lễ hội gói bánh chưng xuân đặc sắc và nhiều hoạt động văn hóa, tín ngưỡng khác.