1. Đón 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6, cuốn sách dày dặn “Tinh hoa cách mạng Việt Nam” của nhà báo lão thành Hà Đăng được Báo Nhân Dân và NXB Chính trị quốc gia Sự thật ra mắt bạn đọc. Có thể coi đây như một cẩm nang giá trị cho người làm báo, thông qua chính những bài viết đã in trên trang Báo Nhân Dân hơn nửa thế kỷ qua và trong một số cuốn sách kỷ niệm các nhà lãnh đạo lỗi lạc của Đảng, của đất nước.
Có nhiều điều để học một nhà báo, cũng đồng thời là người chiến sĩ cống hiến trên mặt trận tuyên truyền, văn hóa, tư tưởng suốt nhiều thập kỷ qua, từ tuổi thanh niên sôi nổi đến tận bây giờ vẫn bền bỉ, mẫn tiệp và còn hóm hỉnh trong nhiều cuộc gặp gỡ đồng chí, đồng nghiệp, những người trẻ. Những bài viết của nhà báo Hà Đăng nói với ta về nhiệt huyết đem nghề báo phụng sự Đảng, phụng sự nhân dân; về tinh thần bám sát thực tiễn, hăng hái thực tế sâu rộng vào đời sống để tìm ra đề tài hay, tác phẩm có ích; về ngôn ngữ gần gũi, văn phong trong sáng, câu chữ rành mạch, lập luận chặt chẽ, ý tứ gợi mở nhằm tiếp cận đông đảo bạn đọc và cùng nhau gieo thêm suy ngẫm. Những bài báo để khi đọc, ta thấy quan tâm đến cuộc sống hơn, lạc quan khi nghĩ về tương lai chung và thêm nhiệt tình đồng hành dù thấy còn nhiều trở ngại, gian khó.
2. Có thể bàn luận nhiều điều qua nhiều bài báo được sắp xếp thành ba phần I: “Chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước”, II: “Về lãnh tụ và một số nhà lãnh đạo của cách mạng Việt Nam”, III: “Những thành tựu thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước”. Riêng với phần II, đọc vào càng nhận ra những bài học quý mà người viết đã cảm nhận, đúc rút bằng tất cả sự kính yêu, khâm phục. Đặc biệt khi tác giả là người có nhiều dịp được tiếp xúc, làm việc với những con người huyền thoại mà ông coi là những bậc thầy.
Chùm bài về Chủ tịch Hồ Chí Minh của nhà báo Hà Đăng góp phần khẳng định tầm vóc lớn lao của Người qua tư tưởng vĩ đại, chủ nghĩa nhân văn sâu sắc, nhiệt huyết đấu tranh và cống hiến cho dân tộc… Tác giả đi vào phân tích các tác phẩm, những hoạt động của Bác Hồ trong kháng chiến và một số câu chuyện trong công tác, nếp sống đời thường… Hệ thống các phần phân tích, lập luận, trích dẫn, lời kể ngắn gọn giúp làm sáng rõ sự sâu xa, bao trùm của tầm nhìn, tình thương yêu Bác dành cho dân, cho nước, cho sự nghiệp cách mạng của toàn Đảng, toàn dân. Nhưng những giá trị đó lại thân gần, gắn với cuộc sống và người đọc có thể noi theo, học tập, áp dụng được. Đúng như cảm nhận của tác giả: “Tư tưởng nhân văn hiện thực, tình yêu thương bao la và cuộc sống bình dị của Bác có sức cảm hóa lớn. Hồ Chí Minh trở thành biểu tượng cao đẹp của một nhân cách Con Người tầm cỡ thế giới”. Ở thời điểm những năm đầu thế kỷ XXI, đọc lại bài báo “Đảng ta” của Bác Hồ đăng trên tập san Sinh hoạt nội bộ (tức Tạp chí Cộng sản ngày nay) vào tháng 1/1949, nhà báo Hà Đăng nhìn lại: “Hai từ “Đảng ta” từ ấy đã đi vào lòng cán bộ, đảng viên và mỗi người dân nước ta như một biểu hiện sâu đậm của tình cảm trìu mến, thân thương, cần cho cuộc sống như không khí và nước uống”.
3. Về người bạn lớn của Bác Hồ - Bác Tôn Đức Thắng, nhà báo Hà Đăng tóm tắt cuộc đời và sự nghiệp của người công nhân cảng Ba Son ưu tú năm xưa, kết nối từ câu hỏi của một người chú họ trong gia đình như một người dân bình thường quan tâm đến nhà lãnh đạo đứng đầu đất nước. Những trang viết làm toát lên sự khiêm tốn, giản dị, nhân ái, đức độ, nghĩa tình của một nhân cách lớn - sự nghiệp lớn. Tác giả kể chi tiết cảm động, tháng 10/1975, Bác Tôn về thăm quê hương An Giang, chỉ sau 45 phút gặp mặt bà con dòng họ tại ngôi nhà gỗ nơi bác, bác lại phải xin giã từ để đi lo việc nước.
Về Tổng Bí thư Lê Hồng Phong, phần trả lời VTV ngắn gọn của nhà báo Hà Đăng vẫn làm toát lên tài năng, bản lĩnh của người chiến sĩ cách mạng trong cơn nguy biến của dân tộc. Đó là thời điểm sau cao trào Xô-viết Nghệ - Tĩnh 1930-1931, đồng chí Lê Hồng Phong được cử về nước khôi phục, phát triển tổ chức đảng, đưa cách mạng vượt lên. Và đồng chí đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ theo chỉ thị của Quốc tế Cộng sản. Đọc lại những chia sẻ lịch sử đó về các nhà lãnh đạo cách mạng thời kỳ đầu cho đến sau này, tác giả như đang giúp người đọc là các nhà báo, nhà quản lý, lãnh đạo, người hoạt động trong công tác tuyên truyền, văn hóa… cùng rút ra những kinh nghiệm quý, bài học lâu bền về tổ chức lực lượng, phát huy sức mạnh tập thể, sắp xếp vị trí cán bộ và khơi dậy tiềm năng của các cá nhân tài năng, tập thể ưu tú… Cùng với đó còn là những bài học về việc thường xuyên tự soi, tự sửa, chấn chỉnh, rút kinh nghiệm để khắc phục yếu kém, thiếu sót; cũng như bài học cho người cán bộ về việc phải đi vào đời sống để rèn luyện và tìm câu trả lời cho phương pháp làm việc, như ngày xưa là nhằm đấu tranh hiệu quả và nay là để phát triển kinh tế-xã hội thành công. Như với tấm gương Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ, nhà báo Hà Đăng nhấn mạnh chi tiết đồng chí đi “vô sản hóa” tại mỏ than Vàng Danh (Quảng Ninh); chi tiết tại nhà lao Côn Đảo, đồng chí đã cùng các chiến sĩ khác “biến nhà tù đế quốc thành trường học cách mạng”. Và không thể không nhắc đến cuốn sách “Tự chỉ trích” của Tổng Bí thư Nguyễn Văn Cừ, “một tác phẩm lý luận có giá trị của Đảng ta. Nó có tác dụng to lớn trong cuộc đấu tranh tư tưởng trong nội bộ Đảng… Hàng ngũ Đảng do đó được củng cố hơn trước. Quần chúng càng thêm tin tưởng đường lối đúng đắn và sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng”, tác giả viết.
Còn với Tổng Bí thư Trường Chinh, tác giả Hà Đăng học “người anh cả trong làng báo” tác phong làm việc cẩn trọng, tỉ mỉ, sự mẫu mực và đề cao, tôn trọng pháp luật. Cũng như “làm gì, nói gì, viết gì, đồng chí Trường Chinh đều rất chú ý đến tính chân thực, sự chuẩn xác, tính giáo dục và thuyết phục”. Với Tổng Bí thư Lê Duẩn, nhà báo Hà Đăng, người may mắn được làm trợ lý những năm cuối đời của Tổng Bí thư cảm thấy kính phục ở sự suy ngẫm không ngừng, luôn nung nấu những ý tưởng và ý chí hành động, thúc giục bản thân và những người khác cùng phải nghiền ngẫm, sáng tạo. Tác giả cảm nhận: “Đối với anh Ba, dường như không phải chỉ có “tôi tư duy là tôi tồn tại” mà là “nếu tôi không có tư duy sáng tạo thì tôi không tồn tại”. Với Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh, nhà báo Hà Đăng đề cao tinh thần “nói thẳng, nói thật, nói tận gốc rễ vấn đề”, cùng với đó, “rất minh bạch trong khen chê, dám khẳng định thành tích và ưu điểm nhưng không quá lời, mạnh mẽ phê phán khuyết điểm, sai lầm nhưng không làm cho người bị phê nản chí”. Nhớ lại những kỷ niệm cùng làm việc tại Tổ Biên tập Văn kiện Đại hội VII với đồng chí Nguyễn Phú Trọng hồi đồng chí đang công tác ở Tạp chí Cộng sản, sau này trở thành Tổng Bí thư, với một bài viết ngắn gọn, nhà báo Hà Đăng nêu bật lên một chặng đường luyện rèn, bồi đắp không ngừng để từ “tài năng chuyên môn” nâng tầm lên “tài năng chính trị”. Đó là tấm gương cho quá trình tu dưỡng cả về đạo đức, nghề nghiệp và ý chí cống hiến, dâng hiến.
4. Và còn nhiều nữa những người hiền bên Bác Hồ mà nhà báo Hà Đăng tôn kính nhắc đến, kể chuyện, luận bàn, trân trọng những đóng góp và nhận ra những tài năng, phẩm chất, nghị lực phi thường. Những người đã theo Bác Hồ đi trên con đường đấu tranh vì độc lập, thống nhất của dân tộc. Những người mà công sức hoạt động, nghiên cứu, lãnh đạo, chỉ đạo của họ trong bao hoàn cảnh nguy nan và những năm tháng hòa bình nhiều gian khó, đều đã góp phần quan trọng vào các thành tựu của thắng lợi, hòa bình, ấm no cho đất nước.
Đó là những con người từ chiến sĩ cách mạng cho đến khi trở thành các nhà lãnh đạo tài năng, uy tín, giàu kinh nghiệm của các cơ quan Đảng, Nhà nước, Quốc hội, bộ, ngành và Báo Nhân Dân như Phạm Văn Đồng, Lê Đức Thọ, Phạm Hùng, Tố Hữu, Nguyễn Lương Bằng, Xuân Thủy, Nguyễn Duy Trinh, Nguyễn Đức Bình, Đào Duy Tùng, Hoàng Tùng. Được có những thời điểm gần bên những con người đó, đi theo họ và vẫn còn suy ngẫm dài lâu về họ, nhà báo Hà Đăng chính là một người học trò khiêm cung, lễ phép, luôn cầu thị học hỏi bằng cả lý tưởng và tình cảm của mình. Để từ đó, chính ông cũng có một sự nghiệp thành công trong dòng chảy vẻ vang của báo chí nước nhà. Đó cũng là điều mà nhiều đồng nghiệp và lớp sau có thể học được từ nhà báo lão thành Hà Đăng.
