Đi lên từ muôn vàn gian khó
Trong ký ức của đồng chí Hồ Thị Kim Thanh, nguyên Bí thư Huyện ủy Núi Thành, tỉnh Quảng Nam-Đà Nẵng giai đoạn 1984-1986, chiến tranh đi qua đã để lại hậu quả nặng nề cho vùng đất phía nam của huyện Tam Kỳ trước đây. Vùng căn cứ quân sự Chu Lai rộng lớn nhưng toàn là hoang mạc cát trắng, chỉ có xương rồng mới sống được. Sau khi giành được độc lập, chính quyền mới đưa dân về để ở.
Tuy vậy, nhà cửa tạm bợ khi toàn là nhà tranh được lợp bằng lá dừa. Nhiều nơi trên địa bàn không có điện chiếu sáng, giao thông đi lại cách trở. Hằng ngày, người dân cứ “bước một bước, lùi hai bước” để mưu sinh qua lại trên những nổng cát. Dẫu bán mặt cho đất, bán lưng cho trời mà cái nghèo mãi đeo bám.
Tám năm sau ngày giải phóng, vào ngày 3/12/1983, Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ) đã ban hành Quyết định số 144/HĐBT chia huyện Tam Kỳ, tỉnh Quảng Nam-Đà Nẵng, thành 2 đơn vị hành chính là thị xã Tam Kỳ và huyện Núi Thành. Những buổi đầu ra riêng, nền kinh tế chủ lực của huyện Núi Thành là nông nghiệp nhưng chỉ có khoảng 25% diện tích chủ động được nước tưới, 75% diện tích còn lại nhờ vào nước trời.
Nhưng với truyền thống cách mạng của vùng đất “trận đầu thắng Mỹ”, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân huyện Núi Thành chung sức đồng lòng, quyết tâm đi lên. Suốt 10 năm sau ngày chia tách, vượt qua những khó khăn để bắt đầu công cuộc xây dựng quê hương, chính quyền và nhân dân huyện Núi Thành đã phần nào thay đổi quê hương khi công trình đường dây tải điện 35kV từ thị xã Tam Kỳ-Núi Thành được hoàn thành năm 1994 hay cầu máng thủy lợi Tam Xuân, Tam Hòa dẫn nước từ công trình đại thủy nông Phú Ninh về các xã vùng đông, vết thương chiến tranh từng bước được hàn gắn.
“Anh em chúng tôi thống nhất đồng thuận với nhau để đề ra mấy nhiệm vụ trọng tâm và cốt lõi. Trong đó, tập trung khảo sát và xây dựng cho được khu trung tâm. Tiếp đến là đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và thủy sản. Đặc biệt nhất là phải nỗ lực và quyết tâm bằng mọi cách để đưa điện lưới về cho người dân. Và tất cả được làm đồng loạt, làm nhiều thứ chứ không phải một thứ. Nhưng hơn hết là sự đoàn kết thống nhất cao trong toàn Đảng bộ, sự tin tưởng, ủng hộ của nhân dân”, đồng chí Hồ Thị Kim Thanh nói.
Năm 1997, Quảng Nam được chia tách từ tỉnh Quảng Nam-Đà Nẵng. Ngay sau khi tái lập tỉnh, với sự nhạy bén và tầm nhìn chiến lược của Trung ương, ngày 5/6/2003, Chính phủ đã ban hành Quyết định 108/2003/QĐ-TTg ngày 5/6/2003 của Thủ tướng Chính phủ về việc thành lập Khu kinh tế mở Chu Lai, tỉnh Quảng Nam, trong đó, huyện Núi Thành là địa bàn trọng điểm, nơi đầu tiên áp dụng những cơ chế, chính sách ưu đãi nhằm thu hút các nhà đầu tư.
Nhớ lại những ngày đầu bắt tay vào xây dựng Khu Kinh tế mở Chu Lai, đồng chí Nguyễn Ngọc Quang, nguyên Bí thư Huyện ủy Núi Thành giai đoạn 2002-2004, nguyên Bí thư Tỉnh ủy Quảng Nam chia sẻ, vào thời điểm ấy, nếu không có nhân dân Núi Thành chịu hy sinh, đồng hành cùng Nhà nước, sẵn sàng nhường đất di dời thì chính quyền không thể làm được. Thêm nữa, lãnh đạo Quảng Nam chọn huyện Núi Thành làm nơi đặt Khu kinh tế mở bởi duy nhất lúc ấy trên địa bàn chỉ có nơi đây có cảng biển và sân bay Chu Lai được xây dựng từ thời chiến tranh. Hơn nữa, Chu Lai-Núi Thành là vùng chưa phát triển, còn nhiều đất trống khi toàn là cát trắng, tỉ lệ công trình xây dựng ít, dân cư thưa thớt.
“Trung dũng, kiên cường đi đầu trong đấu tranh giành độc lập, nay, nhân dân sẵn sàng nhường nơi chôn nhau cắt rốn để xây dựng công trình, nhà máy. Sự hy sinh của nhân dân là quá lớn. Vì thế, chúng tôi quyết tâm ngày đêm làm việc không biết giờ giấc để cho ra được sản phẩm là Khu Kinh tế mở Chu Lai-khu kinh tế mở ven biển đầu tiên của cả nước, đó cũng là niềm tự hào rất lớn với Núi Thành”, đồng chí Nguyễn Ngọc Quang xúc động chia sẻ.
Từ vùng đất “nhiều không” ngày nào, nhưng khi Khu kinh tế mở Chu Lai đi vào hoạt động, cả một bộ mặt phía nam của tỉnh Quảng Nam được khởi sắc. Nhịp sống công nghiệp bắt đầu trên vùng cát trắng vốn nhiều xương rồng và gai long. Từ nơi đất nghèo không nuôi nổi hạt lúa mà hàng nghìn lao động phải bỏ quê vào nam mưu sinh; từ nơi người dân quanh năm tay chân quen với cái cuốc, cái cày đã chuyển qua làm quen với máy móc, từng bước làm chủ dây chuyển sản xuất hiện đại.
Hoa nở trên vùng cát
Thành công của Khu Kinh tế mở Chu Lai gắn liền với Khu công nghiệp Thaco Chu Lai mà trọng tâm là sản xuất công nghiệp cơ khí-ô tô của Công ty Cổ phần Tập đoàn Trường Hải. Từ trong gian khó của buổi đầu chia tách với Đà Nẵng, tỉnh Quảng Nam đã chọn lối đi phát triển công nghiệp trên mảnh đất thuần nông. Với cơ chế, chính sách ưu đãi nhằm biến vùng đất nghèo hoang hóa trở nên sôi động, hấp dẫn, thu hút các nhà đầu tư, lãnh đạo của Thaco đã quyết định chọn Chu Lai.
Năm 2002, sau khi Trường Hải được cấp phép đầu tư vào Khu kinh tế mở Chu Lai, đến năm 2003, nhà máy sản xuất ô-tô đầu tiên được khởi công xây dựng. Một năm sau đó, những chiếc xe tải đầu tiên đã được xuất xưởng đến với khách hàng trên cả nước. Với sứ mệnh “Phát triển cùng đất nước”, qua hơn 20 năm gắn bó ở vùng đất cát Chu Lai, Thaco Trường Hải đã trở thành tập đoàn công nghiệp đa ngành, hoạt động trong 6 lĩnh vực trọng yếu của nền kinh tế đất nước gồm: ô-tô, nông nghiệp, cơ khí, công nghiệp hỗ trợ, đầu tư xây dựng, thương mại dịch vụ, logistic theo hướng số hóa và hội nhập quốc tế.
Còn với Khu công nghiệp Tam Thăng ở xã Quảng Phú, thành phố Đà Nẵng, là một trong 5 khu công nghiệp thuộc Khu Kinh tế mở Chu Lai được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt từ năm 2003. Dù được quy hoạch từ sớm những mãi đến ngày 24/3/2015, Khu công nghiệp Tam Thăng mới được khởi công và đi vào hoạt động. Tính đến nay, Khu công nghiệp Tam Thăng có 24 dự án được cấp giấy chứng nhận đầu tư, trong đó có 19 dự án vốn FDI đến từ các nước: Hàn Quốc, Đức… với những tập đoàn, công ty đa quốc gia như Panko, Hyosung, Amann, Wendler… đã giải quyết việc làm cho hơn 11.000 lao động.
Tại Quyết định số 128/QĐ-TTg ngày 24/1/2022 của Thủ tướng Chính phủ về Chủ trương đầu tư dự án đầu tư xây dựng và kinh doanh kết cấu hạ tầng khu công nghiệp Tam Thăng mở rộng, Khu công nghiệp Tam Thăng từ phạm vi ban đầu nằm trong xã Quảng Phú (trước kia là xã Tam Thăng, thành phố Tam Kỳ) nay được mở rộng ra đến xã Thăng Trường (thuộc xã Bình Nam, huyện Thăng Bình cũ). Qua đó tạo sự khớp nối liền một dải trong chuỗi phát triển của Khu Kinh tế mở Chu Lai.
Từ con sếu đầu đàn như Thaco Trường Hải, qua hơn 20 năm xây dựng và phát triển, Khu kinh tế mở Chu Lai đã trở thành khu kinh tế năng động và hiệu quả nhất trong cả nước, thu hút 218 dự án với tổng vốn đăng ký đầu tư hơn 87.000 tỷ đồng trên các lĩnh vực: công nghiệp, thương mại, dịch vụ, đô thị, nhà ở. Vai trò của Khu kinh tế mở Chu Lai từng bước được khẳng định, không chỉ trong sự phát triển của tỉnh Quảng Nam, mà còn của vùng kinh tế trọng điểm miền trung. Qua đó, giải quyết việc làm cho khoảng hơn 30.000 lao động trong và ngoài tỉnh, góp phần đưa Quảng Nam từ một tỉnh nghèo nhất trong cả nước vươn lên tự chủ và điều tiết ngân sách về Trung ương.
Trưởng Ban Quản lý các Khu kinh tế và Khu công nghiệp Quảng Nam Nguyễn Hồng Quang cho biết, trong giai đoạn hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng như hiện nay, cần phải nghiên cứu, xây dựng hoàn thiện chính pháp luật về quản lý khu kinh tế, khu công nghiệp theo hướng nâng khung pháp lý từ nghị định lên thành Luật Kinh tế nhằm đáp ứng yêu cầu quản lý vận hành khu kinh tế, đẩy mạnh phân cấp, ủy quyền.
“Mong muốn Trung ương và địa phương cho phép xây dựng Đề án phát triển Khu kinh tế mở Chu Lai trong giai đoạn mới có phạm vi diện tích mở rộng tới bờ nam sông Thu Bồn theo hướng thành lập đơn vị kinh tế hành chính đặc biệt, bao gồm hệ sinh thái kinh tế và đô thị sân bay Chu Lai kết hợp cảng biển Chu Lai. Được tiên phong thử nghiệm các cơ chế đột phá, vượt trội để bảo đảm thu hút các nhà đầu tư lớn trong và ngoài nước có thương hiệu mạnh phát triển kinh tế mũi nhọn… Sau hơn 20 năm, Khu Kinh tế mở Chu Lai đã minh chứng cho tầm nhìn chiến lược trong định hướng phát triển kinh tế-xã hội ở vùng kinh tế trọng điểm miền trung. Kế thừa thành tựu trong hơn 20 năm qua, cần những thay đổi để Khu Kinh tế mở Chu Lai cùng cả nước bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc”, Trưởng Ban Quản lý các Khu kinh tế và Khu công nghiệp Quảng Nam Nguyễn Hồng Quang nói.