Thị trường tài chính đang xôn xao trước thông tin Công ty Aeon Financial Service (Nhật Bản) tuyên bố hủy thương vụ mua lại Công ty tài chính Bưu điện (PTF) của Ngân hàng TMCP Đông Nam Á (SeABank) với lý do phát hiện "sai lệch kế toán nghiêm trọng" ngay trước thời điểm ký thỏa thuận. Sự việc này đã khơi gợi nhiều vấn đề nền tảng về minh bạch tài chính, chuẩn mực kế toán và sức hấp dẫn của thị trường Việt Nam đối với dòng vốn ngoại.
Không chỉ là một thương vụ đổ vỡ
Vào tháng 10/2023, Aeon Financial đã ký kết thỏa thuận với SeABank để nhận chuyển nhượng toàn bộ 100% cổ phần tại Công ty tài chính Bưu điện (PTF) với giá trị giao dịch lên tới 4.300 tỷ đồng. Thương vụ này đã được Ngân hàng Nhà nước phê duyệt vào đầu năm nay và hoàn tất vào ngày 3/2, chính thức đưa PTF trở thành công ty con của Aeon Financial, một thành viên của Tập đoàn Aeon Group.
Tuy nhiên, vào ngày 6/6, Aeon Financial đã công bố trong quá trình hậu sáp nhập (PMI) đã phát hiện những sai lệch nghiêm trọng trong các thông tin kế toán được công khai trước khi ký kết thỏa thuận chuyển nhượng cổ phần tại PTF. Sau khi tiến hành kiểm tra và nhận tư vấn từ luật sư, công ty tuyên bố thỏa thuận chuyển nhượng cổ phần là vô hiệu.
Aeon Financial yêu cầu điều tra toàn diện sự việc, hợp tác với cơ quan chức năng và thực hiện các thủ tục pháp lý để yêu cầu hoàn trả chi phí phát sinh, bồi thường thiệt hại, cũng như truy cứu trách nhiệm đối với SeABank và các bên liên quan. Dù vậy, hoạt động kinh doanh của công ty vẫn tiếp tục bình thường, và họ sẽ thông báo thêm khi có những thông tin mới.
Về phía SeABank, ngân hàng này đã xác nhận nhận được thông báo từ Aeon Financial và hiện đang tiến hành làm rõ vụ việc. Tại thời điểm thương vụ này được ký kết, SeABank cho biết, việc chuyển nhượng PTF sẽ giúp ngân hàng này có thêm nguồn lực để tăng cường năng lực tài chính, mở rộng quy mô, đầu tư công nghệ, qua đó thúc đẩy hoạt động kinh doanh ở các phân khúc trọng tâm.
Đây không phải lần đầu một công ty Việt Nam bị đối tác nước ngoài cáo buộc không trung thực về số liệu tài chính. Vào năm 2017, Công ty CP Truyền thông VMG (VMG Media) đã bán 62,25% cổ phần tại VNPT EPAY cho hai quỹ đầu tư Hàn Quốc, GPS và UTC, thu về 519 tỷ đồng. Tuy nhiên, đến năm 2019, GPS và UTC cáo buộc VMG Media không trung thực về tài chính của EPAY, dẫn đến quyết định mua không chính xác.
Vào tháng 2 năm nay, VMG Media thông báo đã nhận được phán quyết số 010 năm 2025 của Trung tâm Trọng tài quốc tế Singapore liên quan vụ tranh chấp số 313 năm 2023 với GPS và UTC. Theo phán quyết, VMG Media có trách nhiệm bồi thường cho GPS và UTC đối với 62,25% nghĩa vụ thuế bổ sung. Tuy nhiên, trách nhiệm của VMG Media được giới hạn ở mức 55 tỷ đồng. Bên cạnh đó, công ty cũng phải chịu lãi suất 5,33%/năm cho khoản bồi thường tính từ ngày 21/9/2022 cho đến khi thanh toán đầy đủ. Ngoài ra, VMG Media phải chịu chi phí pháp lý cho GPS và UTC cùng toàn bộ chi phí trọng tài.
Tuy nhiên, thị trường cũng chứng kiến một số thương vụ đáng chú ý khác, như việc chuyển nhượng Công ty tài chính Prudential Việt Nam cho Shinhan Card với giá 151 triệu USD và The Siam Commercial Bank (SCB) của Thailand mua lại Home Credit Việt Nam… Hay như, hồi cuối năm 2024, Ngân hàng TNHH Đại chúng Ayudhya (Krungsri) - ngân hàng lớn thứ 5 của Thailand - cũng hoàn tất mua nốt 50% vốn điều lệ còn lại tại SHBFinance từ Ngân hàng SHB, qua đó sở hữu toàn bộ công ty tài chính này.
Điều kiện tiên quyết để M&A thành công
Trong những năm gần đây, các tập đoàn tài chính, bán lẻ từ Nhật Bản, Hàn Quốc và Thailand liên tục gia tăng hiện diện tại Đông Nam Á, đặc biệt là thông qua việc thâu tóm hoặc nắm cổ phần các công ty tài chính tại Việt Nam. Đây là chiến lược giúp các tập đoàn nhanh chóng tiếp cận thị trường, tận dụng giấy phép kinh doanh sẵn có, tệp khách hàng, hạ tầng công nghệ và đội ngũ nhân sự...
Các tập đoàn nước ngoài cũng tận dụng chiến lược M&A để hợp tác với ngân hàng trong nước, khai thác hệ sinh thái khách hàng, mở rộng phạm vi hoạt động và đầu tư dài hạn. Trong khi đó, các ngân hàng trong nước thường thoái vốn khỏi các công ty tài chính để tập trung vào mảng ngân hàng cốt lõi.
Việc bán công ty tài chính hoặc thoái vốn cũng giúp ngân hàng tăng vốn, cải thiện tỷ lệ an toàn vốn (CAR) và giảm áp lực huy động vốn bổ sung. Đồng thời, quản trị công ty tài chính tiêu dùng riêng biệt phát sinh chi phí, khiến ngân hàng có thể đánh giá lại hiệu quả đầu tư và tìm cơ hội hợp tác sâu với các đối tác nước ngoài, từ đó nhận chuyển giao công nghệ và quản trị rủi ro tốt hơn.
Với các thương vụ M&A, các nhà đầu tư quốc tế luôn áp dụng quy trình thẩm định nghiêm ngặt, yêu cầu công khai tài chính rõ ràng, chuẩn mực báo cáo IFRS. Họ đặc biệt chú trọng đến năng lực kiểm toán nội bộ của các doanh nghiệp mục tiêu, bảo đảm rằng mọi thông tin tài chính được cung cấp rõ ràng và chính xác.
Các thương vụ M&A trước đây đã minh chứng rõ ràng cho điều này. Thí dụ, BIDV đã phải mất hơn ba năm đàm phán để bán 15% cổ phần cho KEB Hana Bank (Hàn Quốc), khi đối tác yêu cầu xử lý nợ xấu và cải thiện tính minh bạch tài chính. Tương tự, thương vụ ANZ bán mảng bán lẻ tại Việt Nam cho Shinhan cũng kéo dài nhiều năm do yêu cầu thẩm định tài chính nghiêm ngặt từ phía đối tác.
Tính minh bạch đã trở thành điều kiện tiên quyết nếu doanh nghiệp muốn tiếp cận nguồn vốn ngoại giữa bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt. Những yêu cầu khắt khe về thẩm định tài chính từ các đối tác nước ngoài không chỉ đặt ra thách thức mà còn mở ra cơ hội lớn cho các doanh nghiệp nâng cao chuẩn mực quản trị và phát triển bền vững.
Khi các doanh nghiệp đáp ứng được các tiêu chuẩn minh bạch và chuyên nghiệp này, họ không chỉ thu hút được nguồn vốn đầu tư mà còn có thể gia tăng giá trị thương hiệu, mở rộng thị trường và phát triển mạnh mẽ hơn trong môi trường kinh tế toàn cầu hóa và số hóa hiện nay. Việc duy trì sự minh bạch còn giúp doanh nghiệp tối ưu hóa các chiến lược phát triển dài hạn, đón đầu cơ hội và giảm thiểu rủi ro, từ đó tạo ra nền tảng vững chắc cho sự phát triển trong tương lai.
Trong năm 2025, nhiều chuyên gia dự báo nhu cầu vay tiêu dùng tại Việt Nam sẽ tiếp tục tăng trưởng mạnh mẽ, có thể đạt mức tăng khoảng 15%. Đây chính là lý do khiến thời gian qua, thị trường tài chính tiêu dùng Việt Nam thu hút sự quan tâm đặc biệt từ các nhà đầu tư nước ngoài. Các thương vụ M&A trong lĩnh vực này vì thế được kỳ vọng sẽ sôi động hơn trong thời gian tới.
