Sầu riêng Bình Phước lo được mùa, mất giá

TUÂN THỦ QUY ĐỊNH, NHÀ NÔNG VẪN GẶP KHÓ

Một trong những nguyên nhân khiến tiêu thụ sầu riêng gặp khó là do thị trường Trung Quốc, đối tác nhập khẩu chủ lực siết chặt quy trình kiểm định, đặc biệt là yêu cầu kiểm tra dư lượng kim loại nặng như cadimi và chất vàng O. Tỷ lệ kiểm tra từng lô hàng bị nâng lên 100% thay vì 10% như trước đây. Quy trình kiểm định kéo dài khiến hàng hóa bị ùn ứ tại cửa khẩu, ảnh hưởng đến chất lượng và chi phí bảo quản.

Trước những yêu cầu khắt khe trong kiểm định sầu riêng xuất khẩu, đầu năm 2025, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bình Phước (nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường) đã ban hành văn bản gửi các địa phương, đơn vị trực thuộc, đại diện các mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói xuất khẩu tăng cường kiểm tra, giám sát các vùng trồng, cơ sở đóng gói xuất khẩu. Tiếp đó, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh cũng đã có văn bản số đôn đốc kiểm tra, giám sát các vùng trồng, cơ sở đóng gói xuất khẩu. Đáng chú ý, các vùng trồng, cơ sở đóng gói trên địa bàn tỉnh Bình Phước phải áp dụng thực hành nông nghiệp tốt (GAP), bảo đảm an toàn thực phẩm, chất lượng sản phẩm, sức khỏe và an toàn lao động đối với người sản xuất, bảo vệ môi trường và truy nguyên nguồn gốc sản phẩm; sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật trong danh mục được phép sử dụng tại Việt Nam và bảo đảm không sử dụng các hoạt chất cấm sử dụng theo yêu cầu của nước nhập khẩu…

Bình Phước hiện có 81 mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói sầu riêng, với diện tích khoảng 3.000 ha, tập trung chủ yếu tại các huyện Bù Đăng, Phú Riềng, Bù Gia Mập và Lộc Ninh. Đây là một trong những địa phương có số lượng mã vùng trồng lớn nhất cả nước. Định hướng đến năm 2030, tỉnh sẽ phát triển vùng trồng sầu riêng đạt từ 8.000 đến 10.000 ha theo hướng nông nghiệp công nghệ cao, hình thành chuỗi liên kết sản xuất-tiêu thụ phục vụ xuất khẩu.

Tuy nhiên, người trồng sầu riêng vẫn gặp nhiều khó khăn. Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh, các vùng trồng và cơ sở đóng gói đã áp dụng GAP, kiểm soát thuốc bảo vệ thực vật, bảo đảm truy xuất nguồn gốc. Thế nhưng, tình trạng "thừa hàng- chậm tiêu thụ" vẫn diễn ra phổ biến.

Thương lái Dương Thị Mỹ Hạnh (xã Đồng Tâm, huyện Đồng Phú) cho biết: “Giá sầu riêng Ri6 hiện tại chỉ khoảng 30.000 đồng/kg, trong khi năm trước có thời điểm lên tới 90.000- 130.000 đồng/kg. Ngoài việc bị ảnh hưởng bởi kiểm định xuất khẩu, thì cũng đúng thời điểm nhiều loại trái cây khác như vải, chôm chôm, xoài vào mùa, khiến sức tiêu thụ bị chia sẻ”.

SẢN XUẤT BỀN VỮNG

Nhiều hợp tác xã và trang trại tại Bình Phước đã chủ động thay đổi phương thức sản xuất, hướng đến nền nông nghiệp tuần hoàn, giảm chi phí, nâng chất lượng, từng bước tiếp cận thị trường chính ngạch.

Hợp tác xã Cây ăn trái Bàu Nghé (xã Phước Tín, thị xã Phước Long) là một trong những đơn vị tiêu biểu. Với 26 thành viên canh tác trên 244 ha, trong đó có 200 ha đã được cấp mã vùng trồng, hợp tác xã áp dụng quy trình sản xuất khép kín, truy xuất nguồn gốc và tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn an toàn thực phẩm. Năm 2023, những trái sầu riêng đầu tiên của hợp tác xã đã xuất khẩu chính ngạch sang Trung Quốc. Giám đốc Hợp tác xã Trương Văn Đảo chia sẻ: “Nếu nông dân cùng tập trung nâng cao chất lượng, giữ uy tín thì sầu riêng Bình Phước không chỉ xuất khẩu sang Trung Quốc mà còn vươn tới cả thị trường châu Âu. Khi ấy, nông dân không còn lo đầu ra mà sẽ vươn tới làm giàu một cách bền vững”.

Không chỉ dừng ở sản xuất an toàn, một số nông hộ còn áp dụng công nghệ sinh học và tuần hoàn trong canh tác. Tại xã Đăng Hà, huyện Bù Đăng, trang trại sầu riêng công nghệ cao của anh Nguyễn Thế Tùng đang là một mô hình đáng chú ý. Với diện tích 55 ha, 12.000 cây giống Dona, Ri6 và Musang King được trồng và quản lý chặt chẽ từ đất, nước, phân bón đến các khâu chăm sóc. “Ngay từ khi quy hoạch, chúng tôi xác định phải đạt chuẩn xuất khẩu, nên đã đầu tư đồng bộ từ đo đạc thành phần đất, cải tạo nguồn nước đến kiểm soát kỹ thuật theo chuẩn quốc tế. Đặc biệt, trang trại theo đuổi triết lý “những gì lấy từ đất, phải trả lại cho đất bằng tất cả sự biết ơn” nên ưu tiên trồng thảm thực vật như lạc dại, cỏ vetiver để giữ độ phì, cải thiện pH và tạo vi sinh tự nhiên”, anh Tùng chia sẻ.

Trang trại cũng tự sản xuất phân hữu cơ vi sinh, ứng dụng công nghệ IMO (Indigenous Microorganism), xây dựng hồ chứa nước, áp dụng tưới nhỏ giọt theo lưu lượng và độ ẩm thực tế, hạn chế sử dụng thuốc bảo vệ thực vật. Nhờ đó, chất lượng trái ổn định, ít sâu bệnh, dễ truy xuất nguồn gốc, phù hợp yêu cầu kiểm định nghiêm ngặt từ các thị trường khó tính.

Dù nhiều mô hình sản xuất đã chủ động nâng chất lượng để hướng đến xuất khẩu chính ngạch, song thực tế cho thấy họ vẫn cần sự đồng hành từ chính sách. Các doanh nghiệp xuất khẩu sầu riêng hiện vẫn gặp vướng mắc trong khâu kiểm định và hậu kiểm, nhất là về thời gian và chi phí, khiến tính cạnh tranh của trái cây Việt Nam nói chung và sầu riêng Bình Phước nói riêng bị ảnh hưởng.

Bên cạnh sự nỗ lực từ người trồng, hợp tác xã và doanh nghiệp, vai trò của cơ quan chức năng trong đàm phán, tháo gỡ vướng mắc, xúc tiến thương mại và chia sẻ thông tin thị trường là hết sức cần thiết.

Với quyết tâm chuyển đổi tư duy sản xuất từ "lấy sản lượng làm trọng" sang "lấy chất lượng làm gốc", trái sầu riêng Bình Phước đang đứng trước cơ hội lớn để khẳng định vị thế. Điều quan trọng lúc này là sự đồng hành, hỗ trợ kịp thời để nông dân không đơn độc trên hành trình vươn ra biển lớn.