Cách đây 70 năm, để bảo vệ chủ quyền vùng biển miền bắc mới được giải phóng, ngày 7/5/1955, Bộ Quốc phòng thành lập Cục Phòng thủ bờ bể - tiền thân của Quân chủng Hải quân. Dưới sự lãnh đạo, giáo dục, rèn luyện của Đảng, Bác Hồ, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, sự thương yêu đùm bọc, đoàn kết hiệp đồng của quân và dân cả nước, Quân chủng Hải quân đã trưởng thành nhanh chóng. Từ 141 cán bộ, chiến sĩ ngày đầu thành lập với vũ khí trang bị rất thô sơ, lạc hậu, sau gần 9 năm xây dựng đã phát triển thành quân chủng của Quân đội nhân dân Việt Nam.

Ngay trận đầu thử lửa, bộ đội Hải quân đã anh dũng đánh đuổi tàu khu trục Ma-đốc của Mỹ xâm phạm vùng biển của ta; cùng quân dân miền bắc đập tan cuộc tập kích bằng không quân của đế quốc Mỹ, bắn rơi 8 máy bay, bắt sống giặc lái, lập chiến công đánh thắng trận đầu ngày 2 và 5/8/1964, nối tiếp truyền thống “đã ra quân là đánh thắng” của Quân đội ta.

Phát huy chiến thắng trận đầu, các lực lượng của Quân chủng đã chiến đấu hàng trăm trận, bắn rơi, bắn chìm, bắn bị thương hàng trăm máy bay, tàu chiến, tiêu diệt nhiều sinh lực địch, cùng quân dân miền bắc đánh thắng 2 cuộc chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ.

Trong 2 lần chống phong tỏa sông biển miền bắc bằng thủy lôi và bom từ trường, dù phải đối mặt với hy sinh, nhưng bộ đội Hải quân vẫn nêu cao ý chí quyết tâm “đánh địch mà đi mở đường mà tiến”, làm nòng cốt, đi đầu, cùng quân và dân ta đánh bại một trong những âm mưu, thủ đoạn thâm độc nhất của địch.

Trên con đường huyền thoại - Đường Hồ Chí Minh trên biển, những người lính “Đoàn tàu không số” đã vượt qua muôn vàn hiểm nguy từ sự vây ráp của kẻ thù, từ bão tố biển khơi, kiên cường, bền bỉ vận chuyển chi viện cho miền nam đánh Mỹ-ngụy giành thắng lợi.

Trên chiến trường sông nước Quảng Trị, các chiến sĩ Đặc công Hải quân như những “Yết Kiêu thời đại”, bằng cách đánh độc đáo, táo bạo, hiệu suất rất cao, khiến quân thù phải khiếp sợ. Trong đại thắng mùa xuân 1975, cùng với các đoàn quân tiến về giải phóng Sài Gòn, bộ đội Hải quân phối hợp tiến công, ngăn chặn địch trên hướng biển, đặc biệt đã nắm chắc thời cơ, kịp thời giải phóng quần đảo Trường Sa - vị trí có ý nghĩa chiến lược, góp phần vào thắng lợi lịch sử của dân tộc.

Sau ngày đất nước hòa bình thống nhất, Quân chủng Hải quân luôn quán triệt, chấp hành nghiêm chủ trương, chính sách, chỉ thị, nghị quyết của Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng. Chủ động nghiên cứu, nắm chắc, dự báo đúng tình hình; kịp thời tham mưu, đề xuất và xử trí các tình huống đúng đối sách, nhất là các tình huống khó khăn phức tạp, không để bị động bất ngờ, bảo vệ vững chắc chủ quyền biển đảo, hoạt động kinh tế biển, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định trên biển để phát triển đất nước.

Từ năm 2010 đến nay, cùng với một số lực lượng, Quân chủng Hải quân bước vào giai đoạn phát triển mới, tiến thẳng lên hiện đại, với đủ 5 thành phần lực lượng: tàu mặt nước, tàu ngầm, không quân hải quân, pháo binh-tên lửa bờ, hải quân đánh bộ và đặc công hải quân.

Đồng thời hoàn thành tốt nhiệm vụ quốc tế với nước bạn Lào, Campuchia; mở rộng đối ngoại quốc phòng với quân đội và hải quân các nước, tăng cường lòng tin, thúc đẩy hợp tác, nâng cao uy tín, vị thế của Hải quân nhân dân Việt Nam trên trường quốc tế.

Đặc biệt, từ năm 2010 đến nay, cùng với một số lực lượng, Quân chủng Hải quân bước vào giai đoạn phát triển mới, tiến thẳng lên hiện đại, với đủ 5 thành phần lực lượng: tàu mặt nước, tàu ngầm, không quân hải quân, pháo binh-tên lửa bờ, hải quân đánh bộ và đặc công hải quân. Chất lượng tổng hợp, trình độ, khả năng sẵn sàng chiến đấu không ngừng nâng lên, thực sự làm nòng cốt trong sự nghiệp bảo vệ chủ quyền biển đảo của Tổ quốc.

Quân chủng tiếp tục tham mưu, đề xuất với Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân trên biển vững mạnh, có chiều sâu, liên hoàn bờ-biển-đảo, chuyển hóa linh hoạt, trong đó lực lượng Hải quân làm nòng cốt, thực sự “tinh, gọn, mạnh”, “cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại”, có trình độ, khả năng sẵn sàng chiến đấu ngày càng cao. Xây dựng lực lượng dự bị động viên, dân quân, tự vệ biển rộng khắp, sẵn sàng huy động khi có tình huống. Tập trung nghiên cứu, vận dụng sáng tạo nghệ thuật toàn dân đánh giặc, “lấy nhỏ đánh lớn”, “lấy ít địch nhiều”, đánh địch bằng “mưu, kế, thế, thời” trong điều kiện mới.

Trên cơ sở tổng kết các chiến dịch, trận chiến đấu, hoạt động tác chiến trên sông biển trong lịch sử, kết hợp khảo cứu các cuộc chiến tranh, xung đột trên thế giới để phát triển nghệ thuật quân sự hải quân và cách đánh phù hợp cho từng lực lượng. Đẩy mạnh phối hợp tuyên truyền biển đảo, chương trình “Hải quân Việt Nam làm điểm tựa cho ngư dân vươn khơi bám biển”, hoạt động “Hải quân nhận đỡ đầu con ngư dân”, giúp đỡ nhân dân phòng chống, khắc phục hậu quả thiên tai, tìm kiếm cứu hộ cứu nạn, góp phần xây dựng “thế trận lòng dân” trên biển, tạo sức mạnh tổng hợp bảo vệ vững chắc chủ quyền biển đảo và phát triển bền vững kinh tế biển.

Các cơ quan, đơn vị quán triệt, thực hiện tốt Nghị quyết 1659 của Quân ủy Trung ương về nâng cao chất lượng huấn luyện giai đoạn 2023-2030 và những năm tiếp theo. Tổ chức huấn luyện theo phương châm “cơ bản, thiết thực, vững chắc”; đột phá huấn luyện “cơ bản, làm chủ chuyên sâu trong khai thác, sử dụng vũ khí trang bị; nâng cao chất lượng huấn luyện cán bộ”; coi trọng huấn luyện đồng bộ, chuyên sâu, sát phương án, chiến trường, đối tượng tác chiến, tổ chức biên chế, vũ khí trang bị. Tăng cường diễn tập chỉ huy-tham mưu, diễn tập đối kháng để kiểm nghiệm các phương án tác chiến, đồng thời nâng cao trình độ chỉ huy, hiệp đồng và khả năng sẵn sàng chiến đấu của các lực lượng.

Các học viện, nhà trường xây dựng chuẩn đầu ra sát thực tiễn và yêu cầu nhiệm vụ, đào tạo đội ngũ cán bộ giỏi chiến thuật, hiểu biết sâu kỹ thuật, có trình độ chỉ huy, quản lý, kỹ năng làm việc nhóm, sức khỏe dẻo dai, trình độ ngoại ngữ tốt, làm việc được trong môi trường quốc tế. Đào tạo quân nhân chuyên nghiệp giỏi một vị trí, biết nhiều vị trí, chuyên sâu, chuyên nghiệp trong khai thác, sử dụng vũ khí trang bị, giữ vai trò là “xương sống” về chuyên môn kỹ thuật ở đơn vị cơ sở. Kết hợp chặt chẽ giữa huấn luyện với đào tạo, huấn luyện quân sự với giáo dục chính trị, xây dựng nền nếp chính quy, quản lý rèn luyện kỷ luật, bảo đảm an toàn, tạo chuyển biến tiến bộ trên các mặt công tác.

Ngành hậu cần-kỹ thuật Hải quân tiếp tục quán triệt, thực hiện tốt Nghị quyết 1658 và Nghị quyết 1656 của Quân ủy Trung ương về lãnh đạo công tác hậu cần, kỹ thuật đến năm 2030 và những năm tiếp theo, gắn với đẩy mạnh phong trào thi đua “Ngành hậu cần quân đội làm theo lời Bác Hồ dạy” và cuộc vận động “Quản lý, khai thác vũ khí trang bị kỹ thuật tốt, bền, an toàn, tiết kiệm và an toàn giao thông”. Đổi mới mạnh mẽ phương thức, nâng cao chất lượng bảo đảm hậu cần, kỹ thuật cho nhiệm vụ thường xuyên và đột xuất của Quân chủng. Trọng tâm là bảo đảm quân nhu, doanh trại, vận tải, xăng dầu, quân y và đồng bộ số lượng, chất lượng tàu, xe, máy bay, vũ khí trang bị cho sẵn sàng chiến đấu, huấn luyện, diễn tập, cứu hộ cứu nạn, đối ngoại quốc phòng.

Các cơ quan, đơn vị tích cực nghiên cứu ứng dụng khoa học công nghệ, phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật phục vụ bảo quản, bảo dưỡng, sửa chữa, hiện đại hóa, sản xuất trang bị, vật tư kỹ thuật; đồng thời đẩy mạnh đổi mới sáng tạo, cải cách hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số, nâng cao chất lượng, hiệu quả, hiệu lực chỉ huy, quản lý, điều hành, tổ chức, triển khai thực hiện nhiệm vụ ở các cấp, các ngành.