“Mùa xuân đầu tiên”
từ tin vui thống nhất
TRẦN KHÁNH - PHI DŨNG
Trong kho tàng báo chí hơn 22 tấn, hơn 400 nghìn đầu báo, tạp chí của nhà sưu tầm Nguyễn Phi Dũng (Nam Định), có những tờ báo quý, phát hành ngay sau sự kiện giải phóng miền nam, thống nhất đất nước 30/4/1975.
Chiến thắng vĩ đại trong lịch sử dân tộc
“Thời kỳ này, tôi chỉ sưu tầm được Báo Nhân Dân và Báo Quân đội nhân dân, những tờ báo được phát hành rộng rãi khi đó”, nhà sưu tầm cho biết. Lật giở cẩn thận từng trang báo đã ố vàng, ông xúc động cầm trên tay tờ Nhân Dân, phát hành ngày 1/5/1975. Đầu trang nhất là dòng chữ đỏ, in lớn Hoan hô Sài Gòn giải phóng. Phía dưới là những dòng tít dồn dập: Chiến dịch Hồ Chí Minh toàn thắng. Sáng qua, quân giải phóng tiến vào Sài Gòn. 11 giờ 30, cờ cách mạng tung bay trên phủ tổng thống ngụy…
“Cả Báo Nhân Dân lẫn Báo Quân đội nhân dân đều tập trung theo sát, mô tả diễn biến cuộc tổng tiến công và nổi dậy, đặc biệt là chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử. Tuy nhiên, Báo Nhân Dân thông tin đa dạng hơn, còn Báo Quân đội nhân dân đưa chi tiết hơn về các chiến dịch”, ông Dũng nhìn nhận.
Chiến thắng 30/4/1975 không chỉ là niềm tự hào của báo chí và dư luận trong nước, mà cũng được dư luận quốc tế ngợi ca là thành công của một cuộc chiến tranh chính nghĩa, sự kiện tạo động lực cho nhiều đất nước đứng lên đấu tranh giải phóng dân tộc dưới ách áp bức của đế quốc, thực dân.
Báo Nhân Dân, số ra ngày 2/5/1975 có bài Báo chí Mỹ với việc Sài Gòn giải phóng, kèm sự kiện Sinh viên Mỹ hát mừng Sài Gòn giải phóng.
Theo hãng AP, tại Mỹ, tờ Thời báo Niu Oóc đã cho in những chữ “Đầu hàng” thành một tiêu đề lớn chạy suốt tám cột trên trang nhất của số báo ra hôm qua 1-5; tiếp đó là hàng loạt tin và ảnh về chiến thắng của các lực lượng cách mạng vừa hoàn toàn giải phóng thành phố Sài Gòn. Thời báo Lốt-An-giơ-lét cũng viết: “Người Mỹ ra đi, người Nam Việt Nam (ngụy quân, ngụy quyền) đầu hàng, nước Việt Nam đã được trả lại cho người Việt…”.
Nhìn chung, các báo Mỹ hôm qua đều nhận xét: Việc ngụy quân, ngụy quyền ở Nam Việt Nam sụp đổ và Mỹ buộc phải rút chạy là một thảm kịch chứa đựng nhiều bài học đối với người Mỹ. Tờ Tin điện Niu Oóc cho việc Mỹ dính líu ở Việt Nam là “một sự hy sinh vô ích về sinh mạng và tiền của người Mỹ”. Tờ Tin hằng ngày gọi đó là “một chương bi thảm trong lịch sử nước Mỹ”…
Báo Nhân Dân số ra ngày 8/5/1975 đưa tin “Thế giới mừng Việt Nam đại thắng”, trong đó Triều Tiên cho rằng Việt Nam đã làm phá sản hoàn toàn chính sách xâm lược của đế quốc Mỹ. Cộng hòa dân chủ Đức: Tinh thần đoàn kết với Việt Nam đã ăn sâu vào trái tim mỗi người chúng tôi. Mông Cổ: Chúng tôi đánh giá cao thắng lợi to lớn của nhân dân Việt Nam. Ru-ma-ni: Mừng thắng lợi lịch sử của Việt Nam. Đảng Cộng sản Pháp đánh giá chiến thắng của Việt Nam là Thắng lợi của sự sáng suốt và kiên quyết. An-giê-ri: Việt Nam là một bài học sinh động của cuộc đấu tranh vì độc lập, tự do. Ma-li: Chúng ta vui sướng hoan nghênh thắng lợi của Việt Nam
Báo Quân đội nhân dân số ra ngày 4/5/1975 có bài Thế giới chúc mừng nhân dân ta toàn thắng, trích sơ lược:
Đảng Cộng sản Ý: Đường lối chính trị tài giỏi và chủ nghĩa anh hùng của Việt Nam đã chiến thắng. Đảng Cộng sản Nhật Bản: Một sự cổ vũ vô hạn đối với nhân dân toàn thế giới. Đảng Xã hội Pu-éc-tô-ri-cô: Thắng lợi của Việt Nam là thắng lợi có tính chất chiến lược của loài người chống áp bức. Nam Tư: Thắng lợi của nhân dân Việt Nam đã đánh bại các thế lực phản động, gây chiến và áp bức. Hàng triệu nhân dân Trung Quốc, An-ba-ni, Nhật Bản, Mỹ mít-tinh, diễu hành mừng Việt Nam đại thắng.
Hân hoan non sông thống nhất
Không khí hân hoan, vui sướng như trong ngày hội lớn của nhân dân cả nước được thể hiện sinh động trên báo chí cách mạng thời kỳ này.
Báo Nhân Dân số ra ngày 2/5/1975, trang 2 có bài Cả nước tưng bừng niềm vui thắng lợi:
…Tại Hải Phòng, hàng vạn người đổ ra đường hò reo, còi ở các nhà máy, trên các con tàu dóng dả báo tin vui đại thắng. Để thiết thực mừng thắng lợi lớn của nhân dân ta, mỗi công nhân bốc xếp ở cảng Hải Phòng nhận làm thêm mỗi ca 15 tấn hàng, mỗi con tàu, đầu xe nhận chở một chuyến hàng ngoài mức quy định, mỗi cán bộ, công nhân tình nguyện làm thêm mỗi ngày một giờ…
Tại Nghệ An, quê hương Bác Hồ kính yêu, đã kéo một lá cờ lớn trên núi Quyết báo hiệu giờ chiến thắng. Ở đây, anh chị em công nhân phà Bến Thủy huy động hết phương tiện, làm thêm ca, thêm kíp cho phà liên tục hoạt động suốt ngày đêm, bảo đảm yêu cầu đưa xe qua phà gấp ba, bốn lần trước đây…
Báo Quân đội nhân dân số ra ngày 7/5/1975 đưa tin Sài Gòn: Đồng bào hân hoan đọc Báo Nhân Dân và báo Quân đội nhân dân:
…Từ sáng sớm, trên các đường phố thuộc các quận 1, 2, 3, 10…, mỗi khi xe phát hành báo của tổ thông tin văn hóa thành phố dừng lại, hàng trăm đồng bào đứng vây quanh nhận báo. Nhiều xe đang chạy cũng đứng lại và người trên xe ùa xuống đường mong được nhận báo một cách nhanh nhất. Cầm tờ báo trên tay, nhiều người xúc động đến trào nước mắt khi thấy ảnh Bác Hồ trên mặt báo số ra ngày 1/5. Thấy có một người cầm báo đi trên đường phố, bà con liền xúm quanh đọc báo. Xem số báo ra ngày 3/5, mọi người nói như reo: “Nhanh quá! Nhanh quá! Từ Hà Nội vào đây!”.
Chỉ trong ngày 4/5, sở thông tin văn hóa thành phố đã phát hành được 61.000 tờ báo. Một xe phát hành báo có hàng trăm tờ chỉ trong 4, 5 phút là đã phát hết.
"TỪ CÁC NGẢ ĐƯỜNG, CÁC ĐƠN VỊ BỘ ĐỘI, DÂN QUÂN, TỰ VỆ, CÔNG NHÂN VIÊN CHỨC, NÔNG DÂN, HỌC SINH... VỚI ĐỘI NGŨ CHỈNH TỀ TIẾN VỀ QUẢNG TRƯỜNG HÒA BÌNH. TẠI ĐÂY, GẦN NĂM VẠN NGƯỜI ĐÃ NHANH CHÓNG ỔN ĐỊNH ĐỘI NGŨ THEO TỪNG KHỐI. MỌI NGƯỜI NÉT MẶT HỒ HỞI TƯƠI VUI, TAY CẦM CỜ HOA, BIỂU NGỮ HOẶC ẢNH BÁC, MIỆNG HÔ VANG KHẨU HIỆU, CHỜ ĐÓN GIỜ KHAI MẠC CUỘC MÍT-TINH LỚN CHƯA TỪNG CÓ..."
Ký ức nhà sưu tầm
“Tôi sinh năm 1961, nên ở thời điểm thống nhất đất nước năm 1975, tôi còn khá nhiều ký ức”, nhà sưu tầm Nguyễn Phi Dũng chia sẻ. Ông nhớ lại, đồng bào Nam Định (khi ấy là Nam Hà) ngóng tin miền nam từng giờ qua các phương tiện truyền thanh, nhất là đài ra-đi-ô. Hầu như mỗi gia đình đều có một tấm bản đồ Việt Nam, tin giải phóng đi đến đâu, mọi người lại cắm lá cờ nhỏ lên địa phương ấy để đánh dấu tiến trình các chiến dịch… Liên tiếp những ngày sau, mọi người xuống đường ăn mừng chiến thắng. Đỉnh điểm là ngày 15/5/1975, gần 5 vạn đồng bào và chiến sĩ Nam Hà dự lễ mừng tại quảng trường Hòa Bình, TP Nam Định. Sự kiện được báo Nam Hà ra ngày 16/5/1975 thuật lại như sau:
Nhà sưu tầm Nguyễn Phi Dũng trong kho tàng báo chí đồ sộ tại Nam Định.
Nhà sưu tầm Nguyễn Phi Dũng trong kho tàng báo chí đồ sộ tại Nam Định.
Hôm qua, ngày 15/5/1975, thành phố Nam Định tưng bừng trong không khí của ngày hội lớn, ngày hội mừng chiến thắng vĩ đại của dân tộc ta.
Mới ba giờ sáng, còi thành phố kéo ba hồi dài. Chuông ở các nhà thờ cũng đổ hồi hòa với tiếng pháo tiếng trống, tiếng kẻng và tiếng reo vui ở khắp nơi. Cả thành phố Dệt như đã thức suốt đêm để chuẩn bị và chờ đón giây phút hào hùng này.
Với gia đình ông Dũng, dịp 30/4/1975 cũng thật đáng nhớ vì sự sum họp. Ông kể: Cha tôi là con duy nhất của ông bà. Những năm 1940, ông nội tôi đi hoạt động cách mạng bí mật, đến cả chục năm không về. Bặt tin ông, bà tôi đành đi bước nữa. Năm 1954, bà theo chồng sau vào nam, để lại cha tôi cho vợ chồng anh chị ruột chăm sóc. Kể từ ấy, hai mẹ con người bắc, người nam. Rồi đất nước thống nhất, cha tôi cũng đăng tin tìm mẹ. Bà ra bắc, mẹ con mừng tủi sau mấy chục năm xa cách. Nhưng bà tôi không ở lại mà quay vào nam, sau cũng sống một mình chứ không đi theo diện HO sang Mỹ cùng chồng con. Cuối những năm 2000, bà rất yếu, tôi bàn với cha đưa bà về Nam Định chăm sóc cho đến khi bà qua đời…
Với ông Nguyễn Phi Dũng, những trang báo cũ mà ông nâng niu, lưu giữ hôm nay không chỉ là khung hình quá khứ của một dấu mốc trọng đại trong lịch sử dân tộc, mà còn gắn liền những ký ức tuổi thơ, với câu chuyện riêng của gia đình ông, đặt giữa câu chuyện chung lớn lao của đất nước
Trình bày: Hạnh Vũ
Ảnh: Quân đội nhân dân, Nhân Dân