Là một trong những tờ báo điện tử hàng đầu của Việt Nam, hướng tới mốc son 100 năm báo chí cách mạng Việt Nam, Dân trí đã có những hoạt động cụ thể nào, thưa ông?

Kỷ niệm tròn 100 năm báo chí cách mạng Việt Nam không chỉ là cột mốc thời gian, mà còn là dịp để chúng ta cùng nhìn lại hành trình đầy tự hào của những người làm báo, từ buổi đầu gian khó đến thời đại truyền thông số hôm nay.

Trong dòng chảy lịch sử đó, Báo Dân trí tự thấy mình là một phần nhỏ, nhưng luôn nỗ lực đóng góp bằng tất cả trách nhiệm và tâm huyết của một cơ quan báo chí trung thành với sứ mệnh thông tin, giáo dục, nhân văn và vì cộng đồng.

Có một sự trùng hợp đầy ý nghĩa khi năm 2025 cũng là năm đánh dấu chặng đường 20 năm xây dựng và phát triển của Dân trí – hành trình từ một trang thông tin điện tử non trẻ đến vị thế của một trong những báo điện tử có ảnh hưởng lớn trong xã hội hiện nay.

Dân trí hiện nay được hình thành từ sự phát triển và hợp nhất của 3 cơ quan báo chí gồm Báo điện tử Dân trí, Báo Lao động và Xã hội và Tạp chí Vì Trẻ em. Nhưng dấu mốc khởi đầu chính thức là năm 2005 – khi chúng tôi được cấp phép hoạt động với tư cách là một tờ báo điện tử. Ít ai biết rằng trước đó, từ năm 2004, Dân trí đã vận hành như một trang thông tin điện tử thuộc Báo Khuyến học Việt Nam – một tờ báo gắn bó với các giá trị giáo dục và thiện nguyện, được thành lập từ năm 1997. Chính nền tảng này đã tạo nên một bản sắc riêng có của Dân trí: Nhân văn, gần gũi và đầy tinh thần trách nhiệm xã hội.

Hướng tới dịp kỷ niệm 100 năm báo chí cách mạng, Dân trí đã và đang triển khai nhiều hoạt động thiết thực. Trước hết là công tác rà soát, hoàn thiện chiến lược nội dung, bảo đảm dòng chảy thông tin nhanh nhạy nhưng vẫn chính xác, sâu sắc, và có chiều sâu phản biện. Chúng tôi tập trung củng cố các mảng nội dung chuyên đề, dữ liệu và trực quan – những thế mạnh đã làm nên thương hiệu Dân trí trong nhiều năm qua.

Song song với đó là quá trình chuyển đổi số, với việc đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng công nghệ, ứng dụng trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, để vừa nâng cao hiệu quả truyền thông, vừa cá nhân hóa trải nghiệm người đọc. Công nghệ không phải là một cuộc chơi thời thượng. Đó là công cụ vô cùng hữu hiệu để phụng sự bạn đọc tốt hơn, nhanh hơn và đúng hơn.

Chính nền tảng này đã tạo nên một bản sắc riêng có của Dân trí: Nhân văn, gần gũi và đầy tinh thần trách nhiệm xã hội.

Dân trí cũng đặc biệt coi trọng các hoạt động xã hội, từ thiện – điều đã trở thành “thương hiệu” riêng của tờ báo. Hoạt động nhân ái tiếp tục được phát triển với nhiều hình thức đổi mới, góp phần kết nối những tấm lòng nhân hậu, hỗ trợ hàng nghìn hoàn cảnh khó khăn trên khắp mọi miền Tổ quốc.

Dân trí đang chuẩn bị xuất bản một ấn phẩm đặc biệt, một phần nhìn lại hành trình 20 năm của báo, phần khác là góc nhìn của những người làm báo hôm nay về thế kỷ truyền thông số, về đạo đức nghề nghiệp trong thời đại nhiễu loạn thông tin, và về khát vọng làm báo tử tế giữa muôn vàn thách thức.

Thưa ông, điều gì đã tôi luyện và định hình thương hiệu Dân trí vững chãi như ngày hôm nay? Và xuyên suốt hành trình phát triển, đâu là những thế mạnh cốt lõi mà Dân trí đã khẳng định được?

Sức hút bền bỉ của Dân trí giữa dòng chảy thông tin hối hả đã được chứng minh bằng thực tiễn. Xin ông cho biết sự khác biệt trong hành trình thích ứng, thậm chí tận dụng tác động của mạng xã hội của tòa soạn là gì để giữ vững vị thế của mình?

Điều làm nên sự khác biệt thực sự của chúng tôi nằm ở sự thống nhất xuyên suốt trong quá trình hoạt động, kết hợp cùng sự linh hoạt trong cách truyền tải thông tin theo từng giai đoạn.

Ở giai đoạn đầu, Dân trí đã khẳng định vị thế bằng thông tin nhanh nhạy, chính xác và trung thực, mang đến sự hấp dẫn khó cưỡng. Nhưng rồi, khi những yếu tố đó dần trở thành điều kiện cần chứ chưa đủ, chúng tôi chủ động chuyển mình. Khoảng trước năm 2019, dù vẫn giữ vững tốc độ và sự tin cậy, Dân trí đã nhận ra một điều quan trọng: Thông tin không thể chỉ dừng lại ở thời sự đơn thuần.

Dân trí nỗ lực mang đến những cách tiếp cận đa chiều, phong phú với góc nhìn của người trẻ.

Sự bùng nổ của mạng xã hội, với vô vàn góc nhìn, cộng đồng lớn mạnh và những tiếng nói đa dạng, đã tạo nên một bức tranh thông tin đầy sinh động. Từ thực tiễn đó, Dân trí cần phải tiếp cận thông tin từ nhiều lát cắt, nhiều góc nhìn, thậm chí là nhiều chuyên mục khác nhau. Cùng một sự kiện, chúng tôi không chỉ khai thác ở góc độ thời sự mà còn mở rộng ra kinh tế, y tế, khoa học công nghệ, đời sống, văn hóa… Tất cả để tạo nên một bức tranh tổng thể, đa chiều và vô cùng hấp dẫn.

Song song với việc đa dạng hóa góc nhìn, sự trẻ hóa cũng là điều cực kỳ quan trọng nếu muốn duy trì và phát triển. Độc giả truyền thống của chúng ta sẽ già đi, nhưng họ vẫn muốn cập nhật những điều quen thuộc và hiểu hơn về thế hệ trẻ. Ngược lại, chính những người trẻ cũng có những vấn đề, nội dung mà họ đặc biệt quan tâm. Vì vậy, Dân trí nỗ lực mang đến những cách tiếp cận đa chiều, phong phú với góc nhìn của người trẻ.

Đơn cử như sự kiện kỷ niệm 50 năm Giải phóng miền nam, thống nhất đất nước vào ngày 30/4/2025 vừa qua, chúng tôi đã có những bài viết, góc nhìn đầy tích cực về vai trò và suy nghĩ của người trẻ đối với sự kiện lịch sử này. Đó là cách chúng tôi kết nối, không chỉ với độc giả trung thành mà còn với thế hệ tương lai.

Tựu trung lại, “sâu rễ bền gốc” nhưng cần phải biết thích ứng linh hoạt, đó là nguyên tắc sống còn.

Nhân nói về mạng xã hội, chúng ta đều thấy mỗi nền tảng xã hội có một "cá tính" riêng. Vậy theo ông, Dân trí đã nhận diện và phát huy tối đa những "cá tính" đó như thế nào để phục vụ mục tiêu phát triển?

Tôi cho rằng, giữa các nền tảng mạng xã hội và báo chí có những khác biệt rất lớn, và việc hiểu rõ điều này là chìa khóa để tối ưu hóa sự hiện diện của mình.

Hiện tại, theo khảo sát chưa đầy đủ của chúng tôi, có thể thấy rõ ràng: YouTube dường như không còn hiệu quả như trước, lượng người dùng có xu hướng giảm dần.

Facebook, dù vẫn là một nền tảng lớn, lại không hỗ trợ nhiều cho các cơ quan báo chí, thậm chí còn có dấu hiệu bóp tương tác khiến việc tiếp cận độc giả trở nên khó khăn hơn. Bản thân Facebook cũng đang trải qua những điều chỉnh về hành vi người dùng.

Mỗi nền tảng có một “tính cách” và cơ chế hoạt động riêng. Việc nắm bắt được những đặc điểm này giúp chúng tôi linh hoạt điều chỉnh chiến lược nội dung, từ đó tiếp cận và tương tác với độc giả một cách hiệu quả nhất.

Ngược lại, TikTok lại đang cho thấy sự hiệu quả đáng kinh ngạc trong việc tạo ra xu hướng. Đặc biệt, nền tảng này có cơ chế hỗ trợ mạnh mẽ cho những nội dung có tiềm năng, giúp chúng được đẩy thêm, mang lại lượng truy cập ngày càng tốt hơn. Dân trí tự hào là một trong những kênh báo chí được TikTok hỗ trợ tích cực, với nhiều nội dung được chủ động đẩy lên, tạo điểm nhấn và sức lan tỏa lớn.

Và gần đây, Zalo cũng đang nổi lên như một tín hiệu tích cực. Những nội dung được đầu tư trên Zalo mang lại lượng truy cập khá tốt, khẳng định sự hiện diện hiệu quả của Dân trí trên nền tảng này.

Tóm lại, mỗi nền tảng có một “tính cách” và cơ chế hoạt động riêng. Việc nắm bắt được những đặc điểm này giúp chúng tôi linh hoạt điều chỉnh chiến lược nội dung, từ đó tiếp cận và tương tác với độc giả một cách hiệu quả nhất.

Sự trỗi dậy của công nghệ, đặc biệt của trí tuệ nhân tạo (AI) đang tác động đến lao động sáng tạo trong ngành báo chí ở mức độ nào, và theo ông, chúng ta có cần lo lắng về điều đó không?

Tác nghiệp báo chí an toàn đang trở thành vấn đề quan tâm hàng đầu hiện nay? Chưa bao giờ như 3 năm trở lại đây, số lượng nhà báo bị bắt cùng các cơ quan báo chí bị xử phạt vì vi phạm gia tăng rất lớn. Vậy, Dân trí có những điều chỉnh như thế nào, theo ông, cần có những chế tài gì để tránh, giảm thiểu tình trạng trên, góp phần nâng cao đạo đức trách nhiệm của nhà báo?

Nghề báo là một nghề nhạy cảm và đầy rủi ro. Chính vì thế, không ai có thể nói hay trước bất cứ điều gì. Bất cứ rủi ro nhỏ nào cũng có thể dẫn đến hậu quả lớn. Tuy nhiên, cho đến thời điểm này, Dân trí có thể tự hào chia sẻ rằng trong suốt chặng đường vừa qua, chúng tôi chưa từng vướng vào bất cứ vụ việc sai phạm nào.

Điều đó không tự nhiên mà có, cũng không phải nhờ vào may mắn thần kỳ nào cả. Tất cả đều xuất phát từ sự chủ động trong nhận thức, tư duy, và từ đó là trong hành động, điều hành, quản lý, vận hành của Ban Biên tập. Chúng tôi luôn ý thức rất rõ về mức độ nhạy cảm, rủi ro, nguy hiểm của nghề báo trong từng tình huống khác nhau.

Vì lẽ đó, trong mọi quy định, quy chế, cách thức vận hành, cũng như trong những buổi trao đổi công việc hằng ngày, hằng tuần, chúng tôi đều có khuôn khổ rõ ràng: việc gì được làm, việc gì không được làm và việc gì phải làm.

Nhiều ý kiến cho rằng, nguồn cơn của hiện tượng vi phạm trong báo chí xuất phát từ kinh tế báo chí. Thực tế cho thấy kinh tế báo chí đang có những ảnh hưởng quan trọng, thậm chí “sống còn” với một số đơn vị báo chí, ông nhận định gì về đánh giá này?

Vẫn trong mạch câu chuyện về lý do Dân trí giữ vững được sự ổn định, không vướng vào những lùm xùm phức tạp, tôi phải khẳng định rằng, yếu tố kinh tế báo chí đóng một vai trò cực kỳ quan trọng.

Đầu tiên, phải kể đến những thành công từ giai đoạn đầu. Nhờ sự quan tâm của độc giả, nguồn kinh tế báo chí của Dân trí đã sớm ổn định, đủ để "nuôi sống" tờ báo và phục vụ độc giả. Trong suốt quá trình đó, Dân trí luôn ý thức rất rõ về việc phải phân định rạch ròi giữa làm nội dung và làm kinh tế.

Khác với nhiều cơ quan báo chí khác, nơi người làm báo thường kiêm nhiệm cả công việc kinh doanh, tại Dân trí, chúng tôi tách bạch một cách rõ ràng: người làm báo chỉ tập trung vào chuyên môn báo chí, còn cán bộ kinh doanh thuộc văn phòng quản lý sẽ phụ trách mảng kinh tế. Đây là một trong những yếu tố then chốt giúp chúng tôi không tạo ra xung đột lợi ích hay những rắc rối không đáng có. Thực chất, việc giao cả hai nhiệm vụ cho phóng viên, nhà báo chắc chắn sẽ ít nhiều ảnh hưởng đến tính khách quan của thông tin.

Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là chúng tôi hoàn toàn "đóng cửa" với doanh nghiệp. Khi làm việc với các đơn vị, nếu thấy có những câu chuyện hay, thú vị, mang tính truyền cảm hứng, chúng tôi hoàn toàn có thể hợp tác để truyền thông dưới dạng câu chuyện gia tăng giá trị cho doanh nghiệp. Đây là sự kết hợp ăn ý giữa nhà báo, phóng viên và cán bộ kinh doanh, truyền thông. Chúng ta không thể "vơ đũa cả nắm" hay đánh đồng việc nhà báo làm việc với doanh nghiệp là có vấn đề. Tôi cho rằng, đây là một mô hình văn minh và phù hợp với thực tiễn hiện nay.

Bộ phận nội dung làm công việc của mình, tiếp xúc với doanh nghiệp. Nếu doanh nghiệp có nhu cầu truyền thông chính đáng, đó là câu chuyện hết sức bình thường. Điều quan trọng là sự rạch ròi trong các quy định, và chúng tôi cũng đã loại bỏ tư tưởng "có vấn đề" khi làm việc với doanh nghiệp.

Việc gia tăng giá trị cho doanh nghiệp thông qua các câu chuyện truyền thông là hướng đi tất yếu. Chúng ta phải thừa nhận rằng, cái gọi là PR theo nghĩa hẹp trên báo chí về mặt thị trường đã suy giảm nhiều và quy mô cũng thu nhỏ lại rồi.

Trong những năm gần đây, báo chí Việt Nam nói chung và Dân trí nói riêng, muốn phát triển tốt thì phải chủ động hơn trong việc tạo ra giá trị. Giá trị ở đây có thể là các sự kiện. Thí dụ dễ hình dung là muốn truyền thông cho một hoặc nhiều doanh nghiệp cùng lúc, chúng tôi sẽ tạo ra một sự kiện có giá trị cho cộng đồng, xã hội hoặc một cộng đồng nhất định (như doanh nghiệp, nhà khoa học…). Mục tiêu là mang lại giá trị thực sự, và các doanh nghiệp thông qua đó có kênh để thể hiện giá trị của họ, thay vì chỉ đăng một bài quảng cáo cụ thể (nhu cầu này hiện rất thấp).

Điều này cũng có nghĩa là hiệu quả tác động truyền thông được làm sâu hơn, phạm vi ảnh hưởng rộng hơn, nhưng ngược lại, đòi hỏi chúng tôi phải đầu tư rất nhiều công sức vào việc tổ chức những sự kiện như thế. Các sự kiện cũng rất đa dạng: từ kinh tế, xã hội đến thể thao, văn hóa…

Ngoài ra, một số tờ báo cũng đang trăn trở về việc thu phí người dùng, nhưng ở thời điểm này, hiệu quả chưa đáng kể. Tuy nhiên, chúng tôi hy vọng rằng trong tương lai, với sự thay đổi trong hành vi của người dùng, việc thu phí sẽ có triển vọng tốt hơn.

Thách thức thường trực với nhà báo vẫn là câu chuyện cạnh tranh với mạng xã hội. Mạng xã hội đã "ngốn" tới 80% doanh thu quảng cáo của báo chí ngay từ những ngày đầu xuất hiện, và đến nay, đây vẫn là một áp lực không nhỏ đối với kinh tế của các cơ quan báo chí.

Về truyền thông chính sách, những nỗ lực trong mấy năm qua của các cơ quan nhà nước là rất tích cực và đáng ghi nhận. Tuy nhiên, vẫn còn vướng mắc về quy trình, thủ tục xây dựng định mức kinh tế kỹ thuật, khiến việc triển khai khá khó khăn ở nhiều đơn vị. Chúng tôi mong muốn rằng tới đây, với sự tháo gỡ từ các quy định mới sẽ có sự kết hợp hài hòa hơn giữa công và tư trong báo chí.

Dù nhiều người lo lắng về bối cảnh sáp nhập, tinh gọn hiện nay, nhưng riêng tôi cho rằng, tương lai của báo chí sau tinh giản, sáp nhập sẽ càng tốt hơn vì đặc thù của nghề nghiệp này. Nhìn nhận một cách tổng thể, đây là một dịp để đưa báo chí vào khuôn khổ rõ ràng, khuyến khích các cơ quan báo chí là sự nghiệp công lập tự chủ hoàn toàn. Cơ quan báo chí phải thực sự tinh gọn và hiệu quả thì mới có thể hoạt động hiệu quả bền vững.

Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn ông!

---------------

Ngày xuất bản: Tháng 6/2025
Chỉ đạo thực hiện: Nguyễn Ngọc Thanh
Tổ chức sản xuất: Hồng Vân
Thực hiện: Việt Hà
Trình bày: Ngọc Diệp
Ảnh: Báo Dân trí