Từ không có gì trong tay, đến một cơ ngơi, một tài sản hiện vật, tư liệu đủ để tự tin làm nên hình hài, vóc dáng hấp dẫn của một bảo tàng nghề. Quá trình ấy vẫn đã và đang tiếp tục hướng về phía trước, nhằm phác họa ngày một trọn vẹn hơn bức tranh hào hùng của các thế hệ người làm báo Việt Nam từ quá khứ đến tương lai - nơi lịch sử nghề báo cách mạng mỗi ngày đều âm vang niềm tự hào xung trận.

“Ôi từ không đến có
Xẩy ra như thế nào”

Ở Bảo tàng Báo chí Việt Nam, có một câu thơ trong bài “Quả sấu non trên cao” của nhà thơ Xuân Diệu vẫn được đọc với một ý nghĩa mới: “Ôi từ không đến có/Xẩy ra như thế nào”! Dường như câu thơ có thể giúp họ “kể” được phần nào câu chuyện về quá trình thành lập ngôi nhà ký ức của những người làm báo Việt Nam trong các giai đoạn lịch sử.

Đó là những chặng đường đầu tiên mà Bảo tàng đã đi qua kể từ khi đề án xây dựng Bảo tàng Báo chí Việt Nam được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tháng 8/2014.

Còn nhớ, nhiều chuyên gia lịch sử, báo chí và bảo tàng lúc đó được Hội Nhà báo Việt Nam mời đến với vai trò cố vấn, đã nhận định: “Sẽ mất 10 năm chuẩn bị mới có thể ra được bảo tàng!”. Để có thể tái hiện được tiến trình lịch sử báo chí Việt Nam từ năm 1865 khi tờ báo tiếng Việt đầu tiên Gia Định báo xuất bản và đến với công chúng, rất nhiều những khó khăn tưởng như không thể vượt qua.

Tuy nhiên, sau 3 năm thành lập (2017-2020), Bảo tàng Báo chí Việt Nam đã có thể chủ động với nguồn tài nguyên chắt lọc từ lịch sử nghề báo cha ông ta đã viết lên, chính thức vào cuộc chạy đua với thời gian để kịp hoàn thành không gian trưng bày thường xuyên và bắt đầu mở cửa đón khách tham quan đúng dịp kỷ niệm 95 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam 21/6/2020.

Một địa chỉ “về nguồn” giữa lòng Thủ đô

Mặc dù nguồn ngân sách đầu tư hạn chế và không gian trưng bày chỉ gói gọn trong phạm vi hai tầng của tòa nhà văn phòng, song các nội dung trưng bày của Bảo tàng Báo chí Việt Nam đã có những sáng tạo vượt lên ý tưởng ban đầu; thiết kế, thi công được nhiều hạng mục tiêu biểu, có hệ thống thiết bị phục vụ nội dung số hóa giúp tăng cường diện trưng bày, tra cứu tại chỗ; hệ thống phim tư liệu về tiến trình lịch sử báo chí Việt Nam gắn với từng không gian, với hàng chục bộ phim chân dung nhà báo cách mạng tiêu biểu, gây được ấn tượng tốt với công chúng...

Nhiều cơ quan, đơn vị, tập thể và cá nhân người làm báo trong nước, nhiều đoàn đại biểu báo chí quốc tế đã bất ngờ trước việc Bảo tàng không chỉ áp dụng những phương pháp trưng bày truyền thống, còn tiếp cận và áp dụng các phương pháp trưng bày hiện đại như sử dụng màn hình trình chiếu, màn hình tra cứu, trục quay ru-lô, bục trưng bày kim cương...; kết hợp công nghệ và trải nghiệm đối với các loại hình báo chí: báo in, báo nói, báo hình, báo điện tử. Đồng thời khai thác và giới thiệu rộng rãi tới công chúng một cách sáng tạo và hiệu quả mảng báo chí 63 tỉnh, thành phố...

Bảo tàng đã từng bước trở thành một địa chỉ “về nguồn” của nhiều nhà báo các thế hệ. Còn nhớ, khi ra Thủ đô nhận giải A, Giải Báo chí quốc gia, nhóm tác giả của Đài Truyền hình Thành phố Hồ Chí Minh đã đến tham quan trải nghiệm, nhà báo Huỳnh Bích Phương, đại diện ekip đã bày tỏ: “Bảo tàng đã nỗ lực gìn giữ, giới thiệu những giai đoạn hào hùng của nền báo chí cách mạng Việt Nam, lan tỏa niềm tự hào cho đội ngũ những người làm báo chân chính trên cả nước”.

Thu hút sự quan tâm của công chúng

5 năm qua, Bảo tàng Báo chí Việt Nam đã đón khoảng 40 nghìn lượt khách tham quan, trong đó có hàng nghìn lượt khách quốc tế. Họa sĩ George Burchett, con trai nhà báo nổi tiếng Wilfred Burchett, tỏ ra thích thú bởi câu chuyện đấu tranh anh dũng vì độc lập, thống nhất và tự do của Việt Nam gắn với những người làm báo Việt Nam đã được “kể” một cách độc đáo, nổi bật và cuốn hút trong Bảo tàng khiến ông “càng tự hào về đóng góp của cha tôi đối với cuộc chiến đấu quả cảm của nhân dân Việt Nam”.

Đây cũng là cảm nhận của Đại sứ Cộng hòa Séc tại Việt Nam Hynek Kmoníček, bởi những ấn tượng để lại trong ông khi tham quan Bảo tàng Báo chí Việt Nam cùng một số đại sứ đến từ các nước châu Âu khác: “Dù ra đời chưa lâu, nhưng Bảo tàng Báo chí Việt Nam là điểm đến thú vị, trưng bày đa dạng và cung cấp thông tin hấp dẫn về lịch sử đất nước, con người và lịch sử báo chí Việt Nam. Đây là địa chỉ rất đáng xem đối với khách tham quan trong nước và quốc tế”.

Chủ tịch Hội Nhà báo tỉnh Hòa Bình Nguyễn Mạnh Tuấn chia sẻ rằng, ông "cảm thấy vô cùng xúc động, tự hào về lịch sử, truyền thống báo chí cách mạng Việt Nam. Từ đó tăng thêm sức mạnh, được truyền thêm cảm hứng mạnh mẽ để tiếp tục hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ công tác báo chí tại địa phương, đơn vị".

Trưởng đoàn đại biểu các nhà báo Indonesia, ông Sihono HT - Giám đốc báo chí Pancasila, Hội Nhà báo Indonesia, đã rất ngạc nhiên và bày tỏ: “Đây là địa chỉ rất hấp dẫn và là mô hình bảo tàng chuyên ngành báo chí thú vị mà tôi nghĩ các du khách quốc tế nên ghé thăm khi đến Việt Nam. Lịch sử báo chí gắn với lịch sử đất nước Việt Nam, với sự chung lòng đoàn kết và chiến đấu suốt chiều dài kháng chiến trước đây và xây dựng đất nước ngày nay đã được thể hiện rõ nét. Chuyến đi này sẽ giúp ích cho tôi và đoàn rất nhiều trong việc xây dựng Bảo tàng báo chí ở Indonesia”.

Bà Hanneke và người chồng là ông Bart Vos - hai vị khách đến từ đất nước hoa tuy-líp chia sẻ: “Chúng tôi thực sự thích Bảo tàng Báo chí Việt Nam. Các không gian trưng bày rất thú vị với nội dung phong phú. Ít có nơi nào trên thế giới có được bảo tàng riêng về báo chí như vậy”. Ông bà cho biết, sẽ “giới thiệu rộng rãi bảo tàng đến bạn bè ở Việt Nam và Hà Lan”.