Trong mối quan hệ đặc biệt Việt Nam-Cuba, hợp tác báo chí luôn là kênh hiệu quả, góp phần vun đắp tình hữu nghị và thúc đẩy sự hiểu biết lẫn nhau giữa hai dân tộc. Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025) và 65 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam-Cuba (2/12/1960-2/12/2025) là dịp để nhìn lại chặng đường hợp tác trên mặt trận báo chí giữa Cuba và Việt Nam trong suốt nhiều thập kỷ, đồng thời là cơ hội để những người làm báo của hai nước ôn lại hành trình nghề nghiệp, bày tỏ tiếng nói tâm huyết, từ đó tiếp tục kế thừa và phát huy tinh thần báo chí cách mạng trong thời đại số. Qua từng câu chuyện nghề nghiệp, các nhà báo Cuba đã chia sẻ những trải nghiệm, dấu ấn gắn bó với Việt Nam và suy ngẫm về vai trò của báo chí cách mạng, đồng thời bày tỏ kỳ vọng về hợp tác báo chí giữa hai nước trên chặng đường phía trước.

Nhìn lại hơn sáu thập kỷ đồng hành trên mặt trận báo chí

Tình hữu nghị đặc biệt, lòng trung thành tuyệt đối và niềm tin vô hạn giữa Việt Nam-Cuba có sự đóng góp không nhỏ của đội ngũ nhà báo hai nước qua các thời kỳ. Đây là khẳng định của đồng chí Rogelio Polanco Fuentes, Đại sứ Cuba tại Việt Nam, trong cuộc trao đổi với phóng viên Báo Nhân Dân. Trước đó, Đại sứ cũng có bài phát biểu xúc động tại lễ vinh danh các nhà báo Việt Nam từng học tập và làm việc tại Cuba, được tổ chức ngày 6/6 vừa qua tại Học viện Báo chí và Tuyên truyền (Hà Nội). Trong không khí ấm áp, thân tình, những đại diện báo chí hai nước cùng nhau ôn lại những kỷ niệm trong những năm tháng học tập và công tác tại đất nước Cuba, về tình thầy trò, tình bạn, tình đồng chí…

Tại buổi lễ, Đại sứ Cuba đã gợi nhắc về sự hiện diện bền bỉ và vai trò quan trọng của các cơ quan báo chí Cuba trong việc đưa tiếng nói chính nghĩa của Việt Nam đến với cộng đồng quốc tế. Ông khẳng định: "Hãng thông tấn Prensa Latina và Đài Phát thanh Habana Cuba đã trở thành những tiếng nói tiêu biểu nhất thông tin về các chiến công của lực lượng kháng chiến miền Nam Việt Nam trong cuộc đấu tranh giành độc lập, thống nhất đất nước", đồng thời nhấn mạnh: "Cuba đã huy động toàn bộ các phương tiện báo chí của mình để truyền tải sự thật và nâng cao nhận thức về những mất mát, hy sinh mà nhân dân Việt Nam đã phải gánh chịu trong chiến tranh".

Từ Cuba, nhà báo trẻ Adianez Salles, biên tập viên Kênh truyền hình đối ngoại Cubavisión Internacional, thuộc Viện Phát thanh và Truyền hình Cuba (ICRT), đã chia sẻ những hiểu biết sâu sắc về mối quan hệ giữa hai nước trong lĩnh vực báo chí. Theo cô, báo chí Cuba và Việt Nam gắn kết bởi một sứ mệnh chung, đó là đấu tranh vì công bằng xã hội. "Mối quan hệ của hai nước chúng ta là một chương đặc biệt trong lịch sử truyền thông cách mạng, được xây dựng qua nhiều thập kỷ hợp tác, hỗ trợ lẫn nhau và cam kết với việc truyền tải sự thật".

Nhà báo Adianez cho biết cô luôn dành thời gian tìm hiểu về tình hình Việt Nam và Cuba cũng như mối quan hệ đặc biệt giữa hai nước. Cô nhấn mạnh vai trò tích cực của báo chí Cuba trong việc lan tỏa và thúc đẩy phong trào đoàn kết quốc tế với nhân dân Việt Nam. "Những thông tin từ Việt Nam xuất hiện thường xuyên trên báo chí và đài phát thanh Cuba, góp phần tố cáo tội ác chiến tranh và củng cố nhận thức của thế giới về cuộc đấu tranh chính nghĩa, vì độc lập và chủ quyền của nhân dân Việt Nam".

Đặc biệt, nhà báo Adianez đã dành lời tri ân tới nữ phóng viên chiến trường lừng danh Marta Rojas, người đã phỏng vấn Chủ tịch Hồ Chí Minh vào tháng 7 năm 1969, chỉ hai tháng trước khi Người mãi mãi đi xa. Đó cũng chính là cuộc phỏng vấn cuối cùng của một nhà báo nước ngoài với vị lãnh tụ vô vàn kính yêu của dân tộc Việt Nam. Cô cũng không quên nhắc tới nhà báo, phóng viên chiến trường Raúl Valdés Vivó, cựu Đại sứ Cuba tại Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, sau này là Đại sứ Cuba tại Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, tác giả bài phóng sự nổi tiếng “Đại sứ quán giữa rừng sâu và trước vĩ tuyến 17".

 "Những bài phóng sự của những nhà báo Cuba kỳ cựu được đăng tải trên Thông tấn xã Prensa Latina, báo Granma và nhiều cơ quan truyền thông lớn khác của Cuba, đã thông tin chân thực về cuộc đấu tranh chính nghĩa của nhân dân Việt Nam, ca ngợi tinh thần anh dũng của một dân tộc đang kháng chiến, trở thành nhịp cầu thông tin giữa hai nước", nhà báo Adianez nhắc lại trong niềm xúc động.

Nữ nhà báo trẻ cũng bày tỏ lòng cảm kích sâu sắc trước tinh thần đoàn kết mạnh mẽ mà "nhân dân của Bác Hồ" luôn dành cho Cuba. Cô cho biết: "Việt Nam liên tục lên án chính sách bao vây, cấm vận kinh tế, thương mại và tài chính mà Chính phủ Hoa Kỳ áp đặt đối với Cuba. Các cơ quan truyền thông Việt Nam luôn giữ vững lập trường rõ ràng ủng hộ Cuba, đồng thời tuyên truyền rộng rãi ra thế giới những thành tựu của Cách mạng Cuba". Theo nhà báo Adianez, đó chính là minh chứng sống động cho một tình đoàn kết luôn chân thành và hai chiều giữa hai nước trên mặt trận báo chí.

 Với gần 50 năm cống hiến cho nền báo chí Cuba, nhà báo Alberto Salazar, nguyên Trưởng đại diện Hãng thông tấn Prensa Latina tại Việt Nam chia sẻ: "Từ Cuba, chúng tôi vẫn dõi theo tình hình Việt Nam. Báo chí Việt Nam giúp chúng tôi cập nhật những thành tựu Đổi mới, những chuyển mình trong hội nhập quốc tế, cũng như vai trò ngày càng lớn của Việt Nam trên trường quốc tế".

Nhà báo Alberto cho rằng: "Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển mạnh mẽ. Vì thế, những thông tin, bài viết và phóng sự đăng tải trên báo chí Việt Nam chắc chắn sẽ trở thành nguồn tài liệu tham khảo quan trọng để chúng tôi hiểu rõ quá trình Đổi mới, phát triển của đất nước các bạn".

Một nội dung quan trọng khác được các nhà báo Cuba đặc biệt nhấn mạnh là hợp tác đào tạo báo chí giữa hai nước. Từ những năm 1960, nhiều cơ sở đào tạo báo chí của Cuba, đặc biệt là Trường Đại học La Habana, đã tiếp nhận sinh viên Việt Nam sang học tập. Những lớp sinh viên này không chỉ chia sẻ thành tựu và khó khăn với nhân dân Cuba mà còn thấm nhuần tinh thần báo chí cách mạng từ những năm tháng học tập tại đất nước bạn. Như nhà báo Adianez khẳng định: "Nhiều thế hệ nhà báo Việt Nam không chỉ được đào tạo, rèn luyện về nghiệp vụ báo chí, mà còn tiếp thu được những giá trị của nền báo chí cách mạng giàu tính nhân văn và gắn bó với các phong trào quần chúng".

Việt Nam, nơi khơi nguồn cảm hứng và lưu giữ dấu ấn nghề nghiệp

Việt Nam, đối với nhà báo kỳ cựu Alberto Salazar, không chỉ là một điểm đến công tác, mà còn là nơi lưu giữ nhiều kỷ niệm sâu đậm. Trong khoảng 5 năm sống và làm việc tại Việt Nam với tư cách là Trưởng đại diện Hãng Thông tấn Prensa Latina của Cuba, ông không chỉ tác nghiệp như một nhà báo quốc tế, mà còn là một người kể chuyện, chuyển tải đến bạn đọc Cuba hình ảnh sinh động về một Việt Nam kiên cường và vươn lên mạnh mẽ.

Với những nỗ lực trong nghề, nhà báo Alberto đã nhận nhiều giải thưởng báo chí uy tín như Giải Đặc biệt tại Cuộc thi Báo chí toàn quốc "26 tháng 7", giải thưởng cao quý thường niên của ngành báo chí Cuba, được tổ chức nhân dịp kỷ niệm ngày tấn công Pháo đài Moncada (26/7). Ông cũng vinh dự đoạt Giải Khuyến khích Giải thưởng Toàn quốc về Thông tin đối ngoại năm 2018 của Việt Nam với loạt bài "Bombas y minas en Vietnam, un drama que no termina" (Bom mìn ở Việt Nam, một thảm kịch không hồi kết), đăng trên báo điện tử VietnamPlus bằng tiếng Tây Ban Nha

"Qua tác phẩm của mình, tôi mong muốn phản ánh những quan sát chân thực về cuộc sống của người dân Việt Nam, ở nơi từng bị chiến tranh tàn phá, về một thực tế mà không phải ai ngoài Việt Nam cũng có cơ hội được chứng kiến", nhà báo Alberto bộc bạch, đồng thời gửi lời cảm ơn chân thành tới tất cả các đồng nghiệp Việt Nam đã hỗ trợ ông trong quá trình công tác tại Việt Nam.

Tiếp nối người tiền nhiệm Alberto Salazar, nhà báo Moisés Pérez Mok, hiện là Trưởng đại diện Hãng thông tấn Prensa Latina tại Hà Nội, đang tiếp tục mạch kết nối báo chí giữa hai nước. Ông cho biết thật may mắn khi có mặt tại Việt Nam vào những thời khắc lịch sử, hòa mình vào không khí phấn khởi, tự hào của các sự kiện trọng đại như kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954-7/5/2024), 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975-30/4/2025), 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19/5/1890-19/5/2025), 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925 -21/6/2025), và tới đây là 80 năm Quốc khánh nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2/9/1945-2/9/2025).

Đặc biệt, nhà báo Moisés vô cùng xúc động trước tình cảm mà nhân dân Việt Nam dành cho các đồng chí lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, cũng như niềm tự hào dân tộc được thể hiện trong mỗi dịp kỷ niệm. "Đưa tin về lễ tang Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng trong không khí thành kính, trang nghiêm, là một phần ký ức nghề nghiệp không thể nào quên đối với tôi. Tôi thực sự cảm động khi chứng kiến hàng vạn người dân Việt Nam, cũng như đại diện nhiều quốc gia, bạn bè quốc tế, đến tiễn biệt vị đồng chí về nơi an nghỉ cuối cùng", nhà báo Moisés hồi tưởng lại, đồng thời gợi nhắc về thời khắc nhân dân Cuba tiễn biệt đồng chí Fidel Castro, vị lãnh tụ Cuba luôn được nhân dân Việt Nam nhớ đến với câu nói lịch sử: "Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình". 

Bên cạnh việc theo dõi và đưa tin toàn diện về đời sống chính trị, kinh tế và xã hội tại Việt Nam, nhà báo Moisés cũng dành thời gian trải nghiệm thực tế tại nhiều địa phương. Trong chuyến đi thực tế tới tỉnh Hà Giang do Cục Báo chí (Bộ Ngoại giao) tổ chức, ông có dịp tìm hiểu đời sống của đồng bào dân tộc thiểu số ở nơi đây. "Qua chuyến đi thực tế tới Hà Giang, tôi thấy rõ những nỗ lực mà Việt Nam đang thực hiện để phát triển hạ tầng giao thông, kết nối những vùng sâu, vùng xa, đúng với phương châm 'không để ai bị bỏ lại phía sau', không chỉ bằng khẩu hiệu mà bằng những hành động cụ thể, thiết thực", ông nói, đồng thời cho rằng những bài học của Việt Nam có thể rất hữu ích cho Cuba trong giai đoạn phát triển hiện nay.

Là biên tập viên phụ trách Kênh truyền hình đối ngoại Cubavisión Internacional, nhà báo Adianez trực tiếp tham gia sản xuất các chương trình thời sự quốc tế, trong đó có chuyên mục Địa chính trị Mundo 20/20. Cô đặc biệt quan tâm tới các vấn đề đối ngoại của Cuba, nhất là quan hệ hữu nghị Việt Nam-Cuba. Cô bày tỏ: "Tôi chưa có cơ hội được đến Việt Nam, nhưng đó luôn là ước mơ của tôi. Qua lời kể của những đồng nghiệp Cuba từng công tác tại Việt Nam, tôi cảm nhận được tình cảm mà các bạn dành cho đất nước chúng tôi".

Kỷ niệm 65 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam-Cuba là một dấu mốc quan trọng, thôi thúc nhà báo Adianez và các đồng nghiệp tìm hiểu sâu hơn về quan hệ giữa hai nước, từ đó cho ra đời nhiều sản phẩm truyền hình sinh động, giàu cảm xúc và có chiều sâu thông tin. Cô cho biết: "Chúng tôi liên tục phản ánh sự phát triển năng động và những thành tựu kinh tế, xã hội của Việt Nam, đồng thời giới thiệu các dự án hợp tác song phương mang lại hiệu quả rõ rệt đối với Cuba".

Chuyên mục Địa chính trị Mundo 20/20 do nhà báo Adianez Salles phụ trách từng có cuộc trao đổi với Tiến sĩ Ruvislei González Sáez, Chủ tịch Nhóm nghiên cứu châu Á-Thái Bình Dương tại Trung tâm Nghiên cứu Chính sách Quốc tế (CIPI), đồng thời là Phó Chủ tịch Hiệp hội Hữu nghị Cuba-Việt Nam, xoay quanh vai trò của Việt Nam như một động lực tăng trưởng của châu Á trong năm 2025.

Nhà báo Adianez cho biết cô cũng đang phối hợp với các đồng nghiệp Việt Nam để sản xuất một chương trình đặc biệt nhân kỷ niệm 65 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam-Cuba, dự kiến phát sóng vào tháng 8 tới, đúng dịp kỷ niệm sinh nhật lần thứ 99 của Tổng Tư lệnh Cuba Fidel Castro. "Tôi đã có dịp phỏng vấn một số nhân vật từng đến Việt Nam và có mối quan hệ gắn bó sâu sắc với đất nước của Bác Hồ, như các nhà báo kỳ cựu Alberto Salazar, Francisco Villanueva Tagle và Chủ tịch Liên đoàn Nhà báo Cuba Ricardo Ronquillo. Tôi rất cảm kích và luôn coi họ là những tấm gương làm báo mẫu mực để bản thân tôi học hỏi và rèn luyện", Adianez bày tỏ.

Cùng viết tiếp mạch nối báo chí Việt Nam-Cuba trong thời đại số

Bước vào thời đại số, báo chí cách mạng Việt Nam và Cuba tiếp tục được kỳ vọng là cầu nối lan tỏa sự hiểu biết lẫn nhau, củng cố tình hữu nghị và làm sâu sắc mối quan hệ giữa hai nước. Các đồng nghiệp Cuba đã đưa ra những đề xuất cụ thể, đồng thời thể hiện niềm tin vào một giai đoạn hợp tác mới, một chặng đường đòi hỏi đổi mới tư duy, phát huy những giá trị truyền thống và không ngừng học hỏi lẫn nhau.

Nhà báo Moisés cho rằng truyền thống hợp tác giữa các cơ quan báo chí của hai nước, giữa Prensa Latina và Thông tấn xã Việt Nam, giữa Báo Nhân Dân và Báo Granma, giữa Đài Phát thanh Habana Cuba và Đài Tiếng nói Việt Nam, cũng như giữa Hội Nhà báo Việt Nam và Liên đoàn Nhà báo Cuba, chính là một phần quan trọng góp phần củng cố sự hiểu biết lẫn nhau giữa nhân dân hai nước.

Theo ông, trong giai đoạn mới, các cơ quan báo chí của hai nước cần thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa các hình thức trao đổi nghiệp vụ, "dù là trao đổi trực tiếp hay thông qua các hội thảo trực tuyến". Một gợi ý đáng chú ý từ nhà báo Moisés là việc chia sẻ các sản phẩm báo chí đã được sản xuất hoàn chỉnh, "đặc biệt là các tài liệu nghe nhìn hấp dẫn, phản ánh bản sắc hai dân tộc và nói lên mối quan hệ đặc biệt giữa Việt Nam và Cuba trong hơn sáu thập kỷ qua".

Cùng quan điểm đó, nhà báo Alberto Salazar đề xuất: "Sẽ rất ý nghĩa nếu hai bên thiết lập chương trình trao đổi phóng viên, nhất là giữa các cơ quan báo chí có cùng tôn chỉ, định hướng. Báo Nhân Dân có thể cử phóng viên sang Cuba công tác trong vòng một năm, Báo Granma cũng có thể cử phóng viên sang Việt Nam trong thời gian tương tự". Ở góc độ học thuật, ông đề xuất hợp tác giữa Học viện Báo chí và Tuyên truyền của Việt Nam và Khoa Truyền thông của Đại học La Habana, như một hình thức trao đổi kiến thức chuyên môn thiết thực và hiệu quả.

Đối với thế hệ nhà báo trẻ, nhà báo Alberto nhấn mạnh: "Các nhà báo trẻ của hai nước cần được đào tạo, bồi dưỡng, tự rèn luyện về chính trị, tư tưởng và nghiệp vụ báo chí một cách chất lượng, hiệu quả hơn nữa". Theo ông, các bạn trẻ cần nâng cao hiểu biết về Cách mạng Cuba, về lãnh tụ Fidel Castro và mối quan hệ thủy chung giữa hai dân tộc. "Tôi chỉ có một lời khuyên: hãy đọc, học thật nhiều về lịch sử và hiện tại của hai đất nước chúng ta. May mắn thay, hiện nay chúng ta có đủ các kênh để thúc đẩy sự hiểu biết đó", ông gợi nhắc.

Từ góc nhìn của một người trẻ, nhà báo Adianez Salles đưa ra ý kiến: "Một lĩnh vực then chốt để tăng cường hợp tác là đào tạo các nhà báo về kỹ năng số, trí tuệ nhân tạo và kỹ năng kiểm chứng thông tin. Chúng ta có thể cùng sản xuất loạt phim tài liệu hợp tác, podcast, phóng sự đa nền tảng, thậm chí là các nền tảng số chung".

Nhà báo Adianez cho rằng Việt Nam đã đạt được nhiều bước tiến trong tích hợp trí tuệ nhân tạo vào lĩnh vực báo chí, và Cuba hoàn toàn có thể học hỏi kinh nghiệm này qua các chương trình đào tạo song phương hoặc các khóa thực tập tại các tòa soạn kỹ thuật số của hai nước.

Tựu trung, theo các nhà báo Cuba, yếu tố then chốt để phát triển hợp tác báo chí giữa hai nước là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa truyền thống báo chí cách mạng với việc bắt kịp xu thế của thời đại số, nhưng luôn lấy chân lý, sự thật và tinh thần phụng sự nhân dân làm kim chỉ nam, bởi đó chính là những giá trị cốt lõi mà Chủ tịch Hồ Chí Minh và Lãnh tụ Fidel Castro đã truyền lại cho các thế hệ làm báo hôm nay.

Nhà báo Moisés gửi lời nhắn nhủ sâu sắc: "Chúng ta hãy luôn ghi nhớ lời của Anh hùng Dân tộc Cuba José Martí rằng: Báo chí là thanh kiếm, và chuôi kiếm là lý trí. Chỉ những người tốt mới được sử dụng nó, không phải để tiêu diệt con người, mà để chiến thắng những kẻ chống lại tự do và tiến bộ".

Những chia sẻ từ các nhà báo Cuba cho thấy báo chí cách mạng luôn là cầu nối vững chắc cho mối quan hệ Việt Nam-Cuba, không chỉ trong quá khứ mà cả hiện tại và tương lai. Trong bối cảnh truyền thông toàn cầu đổi thay nhanh chóng, việc cùng nhau thích ứng, đổi mới và giữ vững bản sắc chính là hướng đi cần thiết để hai nền báo chí tiếp tục đồng hành. Như Đại sứ Rogelio Polanco Fuentes khẳng định: “Chúng ta có nhiều cơ sở để tin tưởng vào tương lai hợp tác báo chí giữa hai nước. Đội ngũ nhà báo Việt Nam và Cuba sẽ cùng nhau góp phần tích cực vào việc làm sâu sắc hơn nữa tình đoàn kết, hữu nghị và hợp tác giữa hai dân tộc trong thời đại mới”