MANG HƠI THỞ NÓNG HỔI CỦA CUỘC SỐNG TỚI ĐỘC GIẢ

Báo Thanh Niên được biết đến là một trong những tờ báo đi đầu trong các tuyến bài điều tra, phản ánh tiêu cực, chống tham nhũng, bảo vệ người yếu thế. Báo thể hiện vai trò là người đi đầu trong việc đưa tin, tạo ra tác động xã hội rõ rệt nhưng vẫn giữ được tinh thần phản biện có trách nhiệm của tòa soạn.

Trong hành trình 100 năm phát triển Báo chí Cách mạng Việt Nam, Báo Thanh Niên định vị những đóng góp của mình thế nào trên mặt trận thông tin. Ông đánh giá thế nào về tinh thần dấn thân nghề nghiệp của các nhà báo đi trước?

Báo Thanh Niên là cơ quan báo chí của Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, dù xuất hiện muộn hơn so với nhiều cơ quan báo chí khác nhưng có vinh dự được mang tên giống tờ báo của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập 100 năm trước đây. Hai dấu mốc khác nhau, thuộc về hai giai đoạn lịch sử khác nhau, nhưng đều gắn với những bước ngoặt của lịch sử dân tộc.

  

Tờ báo cách mạng đầu tiên ra đời năm 1925 đánh dấu sự trưởng thành về ý thức chính trị của các giai tầng tiên phong trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, đặc biệt là tầng lớp thanh niên ưu tú. Còn tờ báo Thanh Niên ra đời năm 1986 (khi đó còn là tuần tin của Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam) sở dĩ có được uy tín, vị thế trong lòng bạn đọc như ngày nay, thì trước hết đó là nhờ có đường lối Đổi mới toàn diện từ Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI. Đại hội VI mở ra một kỷ nguyên mới cho Việt Nam, đưa đất nước thoát khỏi khủng hoảng kinh tế-xã hội, đạt được nhiều thành tựu to lớn trong phát triển kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh và đối ngoại. Nó cũng tạo tiền đề cho sự phát triển của báo chí nói chung và báo Thanh Niên nói riêng.

Từ khi ra mắt ngày 3/1/1986 với tên gọi Tuần tin Thanh Niên, tờ báo đã không ngừng lớn mạnh, trở thành một nhật báo uy tín với thời điểm phát hành đạt hơn nửa triệu bản mỗi ngày. Thế mạnh lớn nhất của báo nằm ở khả năng phản ánh các vấn đề nóng của xã hội, từ những sự kiện trong nước đến các điểm nóng quốc tế như chiến tranh Afghanistan năm 2001, sự kiện khủng bố 11/9 tại Mỹ, thảm họa động đất và sóng thần Ấn Độ Dương năm 2004. Các tuyến bài chất lượng cao, như về vụ án Năm Cam hay hải chiến Trường Sa, đã khẳng định vị thế của báo trong việc đấu tranh chống tiêu cực, nhạy bén với thời cuộc và lan tỏa những giá trị tử tế, nhân văn và truyền cảm hứng.

Truyền thông chính sách, thông tin bảo vệ chủ quyền biển đảo và lãnh thổ, các chiến dịch truyền thông hưởng ứng phong trào hành động của Đoàn-Hội cũng là những điểm sáng nổi bật đặc sắc trên Báo Thanh Niên được công chúng và các cấp quản lý, cơ quan chủ quản ghi nhận tích cực.

Những nhà báo đầu tiên của báo Thanh Niên, nhiều người trong số đó chỉ vừa mới bước ra khỏi cuộc chiến tranh chống Mỹ, chiến tranh biên giới tây-nam, bằng tất cả nhiệt huyết và trí tuệ của mình, đã tạo ra một tờ báo mang hơi thở nóng hổi của cuộc sống, đi thẳng vào mổ xẻ những gai góc, điểm nghẽn của thể chế, chính sách, đấu tranh không khoan nhượng bảo vệ lẽ phải và cái mới, và nhờ vậy giành được sự tin yêu của bạn đọc trong cả nước.

Tờ báo đồng hành cùng tổ chức thanh niên trong mọi cuộc vận động, phong trào hành động của Đoàn- Hội, nhưng cũng đã nhanh chóng trở thành cơ quan báo chí có lượng bạn đọc đông đảo thuộc nhiều nhóm tuổi, nhiều địa bàn ở cả trong và ngoài nước.

Trong suốt gần 40 năm hoạt động, Báo Thanh Niên được trao hàng loạt giải thưởng báo chí cao quý như Giải A báo chí quốc gia (2013), giải A giải báo chí Búa liềm vàng (2016),  giải A giải báo chí Diên Hồng (2023), giải A báo chí toàn quốc về công tác Đoàn trong nhiều năm.

Bước vào thời đại internet, Báo Thanh Niên cũng sớm chuyển mình để hòa nhập với xu hướng chuyển đổi số trên cơ sở giữ vững tôn chỉ, mục đích, thế mạnh vốn có đồng thời không ngừng sáng tạo để thích ứng với nhu cầu mới, công nghệ mới, thế hệ bạn đọc mới.

Thưa ông, thế mạnh về báo chí điều tra được tòa soạn tiếp tục duy trì như thế nào tới sau này, nhất là trong giai đoạn các tờ báo đã không còn nhiều mặn mà với điều tra, phản biện xã hội?

Báo chí điều tra luôn là thể loại được Báo Thanh Niên coi trọng hàng đầu. Đó là sự kế thừa tất yếu truyền thống của một tờ báo từng tạo nên dấu ấn trong lòng bạn đọc nhờ sự dấn thân, lăn xả với ý thức “báo chí tạo ra thay đổi”. Tuy nhiên, mỗi giai đoạn có những đặc điểm khác nhau.

Ở thời điểm hiện nay, báo chí điều tra, phản biện xã hội có vẻ như ít “nổi’ trên bề mặt thông tin thời sự, điều này cần có lý giải cặn kẽ, thấu đáo xem có phải thể loại này thoái trào hay không, nguyên nhân vì sao. Tuy nhiên, nếu quan sát kỹ, chúng ta có thể thấy rất nhiều nhà báo, ở cả các cơ quan báo chí lớn và không lớn, vẫn đang tâm huyết lao vào những đề tài khai phá mặt trái của xã hội với ý thức đấu tranh xây dựng.

Chỉ có điều, trong thời đại bão hòa thông tin như hiện nay, có thể những bài báo đó không lan tỏa mạnh mẽ trên mạng xã hội như những thông tin hot, hit thời thượng. Không vì thế mà các tòa soạn nên giảm bớt mức độ quan tâm đầu tư vào báo chí chất lượng cao, đó chính là tư tưởng chỉ đạo nhất quán mà Ban biên tập Báo Thanh Niên luôn quán triệt trong tòa soạn.

Mặt khác, báo chí điều tra hiện đại cần chú ý thỏa đáng đến những yêu cầu nghiêm ngặt hơn của của pháp luật về bảo vệ các quyền nhân thân, quyền giữ bí mật điều tra, quyền được trả lời, tuân thủ nguyên tắc suy đoán vô tội….

Đề tài điều tra trong nhiều trường hợp được chúng tôi đặt thêm yêu cầu đi tìm giải pháp, coi đó là phần mở rộng góc độ cần thiết để bảo đảm tính cân đối về nội dung.

DUY TRÌ BẢN SẮC TỜ BÁO CHÍNH THỐNG VỚI QUY TRÌNH SẢN XUẤT NỘI DUNG CHUYÊN NGHIỆP

Để "bắt sóng" được thói quen tiêu dùng tin tức mới của giới trẻ, Báo Thanh Niên là một trong những đơn vị báo chí tiên phong trong ứng dụng multimedia với việc triển khai chuyên nghiệp sản xuất video; Tổ chức livestream, talkshow, toạ đàm trực tuyến; đa dạng nội dung trên nền tảng số: website, app, YouTube, Facebook, TikTok, Zalo... giúp cho bạn đọc trẻ có được trải nghiệm báo chí số sinh động.

Theo ông, sự thức thời này đã tạo nên những giá trị gì cho tòa soạn trong xu thế giảm phát hành báo in và đẩy mạnh phát triển mạnh nền tảng điện tử?

Khi phát hành báo in giảm dần, báo đã tập trung phát triển Thanh Niên Online (ra mắt 11/12/2003), cùng các kênh trên Facebook (từ 2009, 2,3 triệu người theo dõi), YouTube (từ 2016, 6,1 triệu người đăng ký), và TikTok (từ 2020, 3,5 triệu người theo dõi). Sự chuyển đổi này không chỉ giúp báo tiếp cận hàng triệu độc giả mà còn duy trì bản sắc của một tờ báo chính thống, tin cậy, thông qua quy trình sản xuất nội dung chuyên nghiệp.

  

Giá trị thấy rõ ngay là chúng tôi đã mở rộng được tệp bạn đọc qua những tầng lớp công chúng mà bình thường báo in hay kể cả báo điện tử khó có thể tiếp cận. Qua đó, chúng tôi làm được việc mà chúng tôi có nghia vụ phải làm, đó là đem những thông tin chính xác chính thống, có định hướng, mang tính giáo dục tới người dân; góp phần lấy cái đẹp dẹp cái xấu, phủ xanh thông tin trên mạng xã hội.

Cái được thứ hai là chính trong quá trình đổi mới đó, tòa soạn Thanh Niên đón nhận thêm những tư duy mới, cách làm mới, gần gũi và hiện đại từ những người làm báo trẻ gia nhập gia đình Thanh Niên. Họ sẽ là thế hệ kế cận chúng tôi. Họ có cả những mặt mạnh và mặt hạn chế nhưng tương lai thuộc về họ, và chúng tôi có trách nhiệm bồi dưỡng đào tạo họ ngay từ bây giờ.

Còn dòng doanh thu mới từ các sản phẩm nội dung số đương nhiên sẽ ngày càng quan trọng, nhưng chỉ là sự thu hoạch của những nỗ lực chúng tôi đang và sẽ làm.

Mô hình hoạt động kinh tế báo chí của Báo Thanh Niên hiện nay có gì đặc biệt so với các báo khác? Tòa soạn có chiến lược gì để thích ứng với xu hướng suy giảm doanh thu từ báo in, thưa ông?

Về cơ bản, mô hình kinh tế báo chí của Báo Thanh Niên hiện nay không khác biệt nhiều với các báo khác, có chăng là tỷ lệ, quy mô, doanh số…. Đây cũng là trăn trở của chúng tôi và chắc là nhiều anh em đồng nghiệp báo bạn khi chưa tìm ra những con đường mới, mô hình mới hiệu quả hơn.

Việc suy giảm doanh thu báo in là xu hướng phổ biến, mỗi toà soạn phải có tính toán chiến lược phù hợp với định vị thị trường của mình, năng lực và tiềm lực nhân sự, tài chính…. Chiến lược chung nhất, bao trùm những khác biệt, theo tôi nghĩ vẫn là giữ được bạn đọc. Báo Thanh Niên đã tận dụng sức lan tỏa của hệ sinh thái đa nền tảng để hợp tác với các đối tác lớn, tổ chức các chiến dịch truyền thông hiệu quả, tạo nguồn thu mới. Nguồn thu của báo ngày càng đa đạng đến từ những hoạt động dịch vụ truyền thông như tổ chức sự kiện, đào tạo, chia sẻ nội dung…

Báo Thanh Niên đã tận dụng tối đa các nền tảng mạng xã hội để lan tỏa thông tin.

Kênh YouTube cung cấp các video tin tức, phỏng vấn và bình luận thể thao, là nơi chia sẻ bài viết và hình ảnh chất lượng cao. TikTok, ra mắt năm 2020, thu hút 3,5 triệu người theo dõi nhờ các clip ngắn, sáng tạo về thời sự và giải trí. Nội dung trên các nền tảng này được sản xuất theo quy trình báo chí chuyên nghiệp, bảo đảm tính chính xác và tin cậy, giúp báo tiếp cận cả đối tượng trẻ tuổi.

Để giữ được bạn đọc báo điện tử hiện nay thì phải ứng dụng linh hoạt những thành tựu công nghệ số để nắm bắt nhu cầu thông tin theo thời gian thực, tạo ra các phương thức tiếp thị cá nhân hoá, và sáng tạo ra những cách thức biến việc tiêu thụ tin tức thành trải nghiệm tiện lợi, thiết thực. Đội ngũ phóng viên của Thanh Niên, với sự hiện diện tại các tỉnh, thành phố và điểm nóng quốc tế sẽ luôn kết hợp giữa nghiệp vụ truyền thống và tư duy đổi mới để duy trì chất lượng nội dung và sáng tạo những sản phẩm tin tức phù hợp các nhu cầu mới của tầng lớp độc giả trẻ.

SỨ MỆNH CỦA BÁO CHÍ CẦN GÓP PHẦN CẢI BIẾN XÃ HỘI

Trong giải thưởng Human Act do Báo Nhân Dân tổ chức năm 2024, chúng tôi đặc biệt ấn tượng với chương trình "Cùng con đi tiếp cuộc đời" – một trong những hoạt động tiêu biểu của báo, nâng tầm uy tín xã hội sâu rộng cho tờ báo. Đây là một hoạt động xã hội, thiện nguyện mang tính dài hơi và cần có một tiềm lực kinh tế đủ mạnh cho các cuộc bảo trợ cho các em.

Trong xu thế báo chí đang bị cạnh tranh gay gắt, doanh thu báo in, doanh thu quảng cáo sụt giảm, xin ông cho biết Báo làm gì để duy trì được nguồn quỹ để không chỉ dành cho hoạt động cộng đồng này mà còn cho nhiều hoạt động thiện nguyện khác như Xuân yêu thương, Chung tay cùng miền Trung, Cùng em đến lớp…?

Chúng tôi quan niệm sứ mệnh của báo chí không chỉ là thông tin phản ảnh, là định hướng giáo dục mà còn bao gồm cả việc chăm lo, giúp đỡ những số phận không may, những đối tượng chính sách, góp phần cải biến xã hội.

Thực tế cho thấy, khi chúng tôi làm tốt công việc nhà báo của mình thì các doanh nghiệp, người hảo tâm sẽ tự tìm đến chung tay thực hiện những dự án từ thiện xã hội như nêu ở trên. Nguồn lực trong xã hội là vô cùng lớn, ý thức tương thân tương ái của dân tộc ta là một sức mạnh vĩ đại.

Chúng tôi trân trọng từng quyên góp nhỏ của đồng bào, tách bạch phân minh giữa kinh doanh và gây quỹ thiện nguyện, minh bạch hóa toàn bộ quá trình triển khai dự án. Đó là những nguyên tắc cơ bản trong công tác xã hội sau mặt báo của chúng tôi.

Là người dẫn dắt tờ báo trong thời kỳ chuyển đổi số, ông thấy đâu là thử thách lớn nhất đối với một Tổng Biên tập hiện nay?

Là vượt lên chính mình.

Những nhà làm báo trẻ hiện nay năng động, sáng tạo, thích ứng với sự đổi mới liên tục có sự hỗ trợ của công nghệ trong làm báo, nhưng họ cũng phải đối mặt với thách thức của trí tuệ nhân tạo (AI), và phần nào đã bị guồng thông tin của xã hội cuốn đi mà thiếu đi sự trau dồi về mặt nền tảng kiến thức. Ông có thông điệp gì muốn chia sẻ với thế hệ trẻ, những người sẽ tiếp nối sứ mệnh làm báo trong tương lai?

Thời gian là sự thay đổi không ngừng. Các công nghệ đến rồi lại đi. Nhưng chừng nào còn xã hội thì nhu cầu thông tin đúng, thông tin hữu ích, thông tin hướng thiện còn tồn tại.

Nghề báo sẽ không bao giờ suy giảm tầm quan trọng hay mất đi. Ở thời điểm bước ngoặt tiến vào kỷ nguyên mới này, những người trẻ có đầy đủ lý do để hy vọng vào một Tổ quốc xã hội chủ nghĩa giàu mạnh, phồn vinh đang hiện thực hóa từng ngày.

Những người làm báo đang chứng kiến những bước đi dài của lịch sử, và đó là cơ may của tất cả chúng ta, và cơ hội của riêng các bạn trẻ.

Xin cảm ơn nhà báo Nguyễn Ngọc Toàn!

------------------

Ngày xuất bản: 9/6/2025
Chỉ đạo thực hiện: NGỌC THANH
Tổ chức sản xuất: THẢO LÊ
Thực hiện: THIÊN LAM
Trình bày: ĐỨC DUY
Ảnh: Báo Nhân Dân, Báo Thanh Niên, https://www.vietnam.vn