PHẠM MỸ
(Từng là phóng viên báo Thể thao & Văn hóa,
hiện là một cây viết tự do)

 “AI (trí tuệ nhân tạo) như bóng ma, không ai nhìn thấy nó nhưng ai cũng nhắc về nó”. Tôi đã sử dụng trích dẫn này với nhiều buổi trò chuyện về sức mạnh của AI trước khi ChatGPT ra đời. Song, đến khi ChatGPT xuất hiện, người sáng tạo nội dung được “diện kiến” với AI một cách rõ nét.

Ngày AI đến

Cách đây độ dăm năm, tôi là biên tập viên nội dung cho một trang tin Tiếng Việt của một Tập đoàn công nghệ quốc tế lớn tại Việt Nam. Chúng tôi có ký kết bản quyền với các tờ báo ở trong nước cung cấp nội dung cho trang. Việc của tôi là chọn những bài nổi bật, sắp xếp lên trang chủ, cắt tít, chỉnh ảnh bìa bài báo cho phù hợp tôn chỉ mục đích của trang tin và tạo các chuyên mục đặc biệt theo các sự kiện nóng. Đồng thời, tôi cũng làm nhiệm vụ viết Newsletter (tạm hiểu là bản tin các sự kiện quan trọng trong tuần gửi email cho độc giả).

Vào giữa năm 2020, chúng tôi có nhận được thông báo rằng công ty sẽ ứng dụng AI hỗ trợ sắp xếp các mục nội dung. Trang chủ và mục sức khỏe vẫn do người làm, nhưng các mục như thời sự trong nước, thời sự quốc tế, giải trí… sẽ do máy “gắp tin”.

Công việc hợp tác với máy của chúng tôi ban đầu là tạo thuật toán cho từng mục. Chúng tôi cũng mò code nhưng chỉ là thêm những trường nghĩa về cụm từ thường xuất hiện và loại trừ những cụm từ không bao giờ xuất hiện trong các mục. Sau đó, công việc rất đơn giản: click vào nút like nếu bài viết AI chọn phù hợp; dislike nếu thấy không tốt, gỡ thẳng tay nếu bài viết đặt sai hoàn toàn. Đó là những công việc huấn luyện AI ở mức cơ bản nhất.

Sáu tháng sau, công ty thông báo, công ty sẽ dùng bên khác, thiên về công nghệ từ Ấn Độ để vận hành dự án trang tin. Sau này, tôi thừa nhận, dù công ty có nói rằng việc dừng hợp đồng không liên quan tới AI, nhưng việc “điều chỉnh” hướng tiếp cận này là đúng. Và dù có diễn đạt ra sao, rõ ràng, AI đã thay đổi hoàn toàn cuộc chơi.

Ngay khi thấy sức mạnh của AI, mặc dù chưa có Chat GPT, tôi làm hai việc. Thứ nhất, tôi cùng bạn tạo website tiếng Anh chủ đề nấu ăn. Thứ hai, tôi cùng một nhóm khác lập một dự án AI hỗ trợ viết nội dung tiếng Việt.

Website nấu ăn, chúng tôi dùng các công cụ AI để viết bài, tạo lượt truy cập nhờ SEO (tối ưu hóa công cụ tìm kiếm). Dù AI “thuở hồng hoang” văn phong vẫn chưa mượt nhưng lượt truy cập nhanh chóng bùng nổ vì chúng tôi có thể sản xuất nội dung nhanh- nhiều- rẻ. Chúng tôi chóng có doanh thu từ quảng cáo và tiếp thị liên kết.

Còn dự án AI hỗ trợ nội dung viết, chúng tôi có những giải pháp bước đầu về viết, dịch, phân tích hình ảnh, biên tập. Qua bài học ở trang tin quốc tế hay website thị trường Mỹ, tôi thấy rõ, xu thế AI hỗ trợ nội dung là xu hướng chắc chắn sẽ xảy ra ở Việt Nam.

Thế nhưng, dù đi “chào” khắp nơi, từ các doanh nghiệp nhỏ tới các tập đoàn hay cả những người sở hữu “trang trại nội dung” (content farm) để kiếm tiền trên mạng- những người tôi cho rằng họ nhạy bén với công nghệ cũng như thời cuộc, tất cả đều chung một trạng thái rằng cái này cũng hay ho nhưng chưa đủ “xuống tiền”.

Cho đến khi ChatGPT của Open AI ra mắt, liên tiếp sau đó là Gemini, Deepseek, Grok hay hàng loạt ứng dụng khác, cuộc chơi đã hoàn toàn khác. Tôi phải nhanh chóng bán website nấu ăn vì các từ khóa liên tiếp rớt hạng do đối thủ cũng đã “vũ trang AI” ồ ạt. Những từ khóa chỉ có mấy chục người tìm kiếm/ tháng cũng thành ngách cạnh tranh dữ dội.