HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT, NÂNG CAO HIỆU QUẢ HỢP TÁC QUỐC TẾ TRONG XỬ LÝ VỤ ÁN BỊ CAN BỎ TRỐN

Trao đổi với phóng viên, Luật sư Diệp Năng Bình - Trưởng Văn phòng Luật sư Tinh Thông Luật cho biết, trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, vấn đề một số đối tượng vi phạm pháp luật tìm cách bỏ trốn ra nước ngoài nhằm trốn tránh trách nhiệm hình sự, dân sự hoặc thi hành án đang đặt ra những thách thức nghiêm trọng đối với công tác bảo vệ pháp luật, bảo vệ công lý và an ninh quốc gia.

Việc đối tượng bỏ trốn không chỉ gây khó khăn cho công tác điều tra, truy tố và xét xử mà còn ảnh hưởng lớn đến niềm tin của nhân dân vào sự nghiêm minh của pháp luật. Trước thực trạng đó, việc đề ra những giải pháp phòng, chống và xử lý hiệu quả là nhiệm vụ cấp thiết và lâu dài.

Trước hết, hành lang pháp lý cần được rà soát và hoàn thiện liên tục. Các quy định liên quan đến hoạt động xuất nhập cảnh, cấm xuất cảnh, tạm hoãn xuất cảnh phải rõ ràng, minh bạch, tránh kẽ hở để các đối tượng lợi dụng. Qua đó, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan có thẩm quyền (Công an, Viện kiểm sát, Thi hành án) và cơ quan quản lý xuất nhập cảnh để phòng ngừa các đối tượng có dấu hiệu vi phạm pháp luật hoặc đang trong quá trình điều tra.

Cần rà soát, sửa đổi các quy định liên quan đến việc xuất nhập cảnh, cấm nhập cảnh, tạm hoãn xuất cảnh để cơ quan có thẩm quyền nắm bắt một cách chủ động trong việc phòng ngừa các đối tượng bỏ trốn ra nước ngoài. Ngoài ra, cần phải bổ sung các quy định về chế tài xử lý đối với hành vi tiếp tay, bao che cho đối tượng bỏ trốn.

Bên cạnh đó, công tác quản lý, giám sát chặt chẽ hoạt động xuất nhập cảnh cũng cần được tăng cường. Việc xây dựng hệ thống dữ liệu tập trung, ứng dụng công nghệ thông tin và sinh trắc học để theo dõi, cảnh báo và phát hiện sớm các hành vi bỏ trốn sẽ giúp nâng cao hiệu quả kiểm soát. Các đối tượng đang trong quá trình bị điều tra, truy tố cần được theo dõi đặc biệt và việc chia sẻ thông tin giữa các cơ quan như Công an, Viện kiểm sát, Tòa án và cơ quan quản lý cán bộ cần được thực hiện một cách kịp thời, chặt chẽ.

Theo luật sư, trong quá trình hội nhập quốc tế sâu rộng hiện nay, việc đẩy mạnh hợp tác quốc tế cũng là một giải pháp không thể thiếu trong quá trình truy bắt các đối tượng bỏ trốn lẩn tránh sự trừng phạt của pháp luật. Nhiều đối tượng sau khi bỏ trốn đã tìm cách xin tị nạn hoặc sống tại những quốc gia không có hiệp định dẫn độ với Việt Nam, gây khó khăn lớn cho việc truy bắt và dẫn độ. Vì vậy, việc mở rộng mạng lưới hiệp định dẫn độ, tương trợ tư pháp, cũng như tăng cường hợp tác với các tổ chức quốc tế như INTERPOL là điều cần thiết.

Như vậy, việc truy bắt các đối tượng bỏ trốn ra nước ngoài nhằm trốn tội sẽ chặt chẽ hơn và được giải quyết nhanh chóng, tránh trường hợp để các đối tượng tiếp tục hành vi vi phạm pháp luật ở nước ngoài.

Cùng với đó, trách nhiệm của các cơ quan và cá nhân liên quan cần được nâng cao. Nêu thực tế trong nhiều trường hợp, đối tượng có thể bỏ trốn do sự buông lỏng quản lý, thiếu giám sát hoặc thậm chí là có dấu hiệu bao che, tiếp tay, luật sư cho rằng, cần làm rõ trách nhiệm, xử lý nghiêm minh những cá nhân, tổ chức thiếu tinh thần trách nhiệm trong việc để đối tượng bỏ trốn. Đồng thời, công tác thanh tra, kiểm tra nội bộ trong các cơ quan chức năng cũng cần được tiến hành thường xuyên và quyết liệt.

Cùng quan tâm đến vấn đề này, Thượng tá, Tiến sĩ Đào Trung Hiếu - Nhà nghiên cứu Tội phạm học, Cựu điều tra viên Đội điều tra trọng án, Phòng Cảnh sát hình sự, Công an thành phố Hà Nội chia sẻ, trước hết, cần phải nhìn nhận khách quan rằng, tình trạng tội phạm hoặc người bị cáo buộc phạm tội bỏ trốn ra nước ngoài không phải hiện tượng mới nhưng đang có xu hướng gia tăng về tính chất tinh vi, phức tạp trong bối cảnh toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin.

Những năm gần đây, nhiều vụ án kinh tế, tham nhũng, lừa đảo chiếm đoạt tài sản lớn đã xuất hiện tình trạng đối tượng chủ mưu bỏ trốn ra nước ngoài trước hoặc ngay sau khi có dấu hiệu bị điều tra, truy tố. Điều này gây ra nhiều hệ lụy: gây khó khăn, tốn kém cho công tác điều tra, truy bắt; làm suy giảm niềm tin của Nhân dân vào hiệu lực, hiệu quả phòng chống tội phạm; đồng thời ảnh hưởng đến uy tín quốc gia trong thực thi nghĩa vụ phòng, chống tội phạm xuyên biên giới.

Theo Thượng tá, Tiến sĩ Đào Trung Hiếu, nguyên nhân chủ yếu có thể kể đến là: một số đối tượng có điều kiện kinh tế, quan hệ, am hiểu kẽ hở pháp luật và có sự chuẩn bị từ trước để trốn ra nước ngoài. Trong khi đó, cơ chế kiểm soát xuất nhập cảnh tuy đã được siết chặt nhưng đôi khi vẫn tồn tại lỗ hổng; sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng chưa thật đồng bộ, kịp thời. Thêm vào đó, quy trình tố tụng hình sự ở một số trường hợp chưa bảo đảm khép kín, dẫn đến lộ lọt thông tin, tạo điều kiện cho đối tượng bỏ trốn.

Để phòng ngừa, ngăn chặn và xử lý hiệu quả tình trạng này, Thượng tá, Tiến sĩ Đào Trung Hiếu cho rằng, cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp sau:

Một là, nâng cao hiệu quả công tác nắm tình hình, phát hiện sớm tội phạm, đặc biệt là các vụ án kinh tế, tham nhũng, tội phạm có tổ chức. Ngay khi phát hiện dấu hiệu phạm tội, cần áp dụng kịp thời các biện pháp tố tụng phù hợp, như cấm xuất cảnh, kê biên tài sản, phong tỏa tài khoản… để hạn chế khả năng đối tượng tẩu tán tài sản, bỏ trốn.

Hai là, hoàn thiện cơ chế phối hợp giữa các lực lượng: Công an, Hải quan, Quản lý xuất nhập cảnh, Biên phòng, hàng không và các hãng vận chuyển quốc tế, bảo đảm kiểm soát chặt chẽ di biến động của người thuộc diện theo dõi, điều tra.

Ba là, đẩy mạnh hợp tác quốc tế về dẫn độ tội phạm, ký kết các hiệp định song phương, đa phương về tương trợ tư pháp hình sự với các quốc gia, nhất là những nước thường được lựa chọn làm điểm đến lẩn trốn. Đồng thời, tích cực phối hợp với INTERPOL, sử dụng hiệu quả hệ thống truy nã quốc tế để truy bắt, dẫn độ kịp thời đối tượng bỏ trốn.

Bốn là, nâng cao tính răn đe và trách nhiệm của cán bộ làm công tác tố tụng, không để xảy ra sơ hở, lộ lọt thông tin điều tra. Đồng thời, tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong đội ngũ cán bộ thi hành pháp luật, xử lý nghiêm những trường hợp tiếp tay, bao che cho tội phạm bỏ trốn.

“Đấu tranh với tội phạm bỏ trốn ra nước ngoài là một phần quan trọng trong cuộc chiến chống tội phạm có tổ chức, tội phạm xuyên quốc gia, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ, quyết liệt, bài bản của cả hệ thống chính trị, các cơ quan tư pháp và sự hợp tác hiệu quả với cộng đồng quốc tế”, Thượng tá, Tiến sĩ Đào Trung Hiếu nhấn mạnh.