Những trang báo, tấm ảnh sống mãi từ Geneva 1954

 Những trang báo ghi chép các sự kiện quan trọng như Hội nghị Geneva 1954 về Đông Dương luôn là tài liệu quý đối với các nhà nghiên cứu, đặc biệt với thế hệ trẻ khi tìm hiểu về cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của nhân dân ta trên mặt trận báo chí, tuyên truyền.

 Hội nghị quốc tế Geneva chính thức khai mạc vào 3 giờ chiều ngày 26/4/1954 tại Thụy Sĩ trong bối cảnh chiến tranh vẫn tiếp diễn tại Điện Biên Phủ. 10 ngày đầu tiên của Hội nghị, ban đầu chỉ bàn về vấn đề Triều Tiên nhưng không đạt được kết quả. Đến khi chiến dịch Điện Biên Phủ kết thúc thắng lợi vào ngày 7/5/1954, ngày 8/5/1954 toàn bộ Hội nghị tập trung bàn các giải pháp cho vấn đề Đông Dương. Sau 75 ngày, trải qua 8 phiên họp toàn thể và 23 phiên họp hẹp căng thẳng, ngày 21/7/1954, Hiệp định Geneva về đình chỉ chiến sự ở Việt Nam được ký kết.

Trong suốt quá trình diễn ra Hội nghị Geneva, dù trong điều kiện thông tin liên lạc còn nhiều khó khăn, báo chí trong nước vẫn liên tục cập nhật, đưa tin đầy đủ về tình hình đàm phán. Vào ngày 10/5/1954, bản đề nghị 8 điểm của Trưởng đoàn Việt Nam - Phó Thủ tướng Phạm Văn Đồng đưa ra đã được đăng tải trên hàng loạt tờ báo trong và ngoài nước, thể hiện những lập luận sắc bén thuyết phục sự tin tưởng, ủng hộ của không chỉ nhân dân trong nước, mà còn đối với công chúng ở nước ngoài.

Báo Nhân Dân, số 185, ngày 16/5/1954 đăng bài “Lập trường và đề nghị của đoàn đại biểu nước ta ở hội nghị Giơ-ne-vơ”, cùng với “8 điểm đề nghị cụ thể của đồng chí Phạm Văn Đồng ở hội nghị Giơ-ne-vơ”. Ngoài ra số báo còn có những bài như “Chính phủ kháng chiến Khơ-me tán thành lời tuyên bố lập trường của đoàn đại biểu nước Việt Nam dân chủ cộng hòa tại hội nghị Giơ-ne-vơ”, “Chính phủ kháng chiến Pa-thét Lào tuyên bố ủng hộ lời tuyên bố của đoàn đại biểu Việt Nam tại hội nghị Giơ-ne-vơ”, Báo Cứu Quốc (tiền thân của báo Đại đoàn kết) số 2311 ngày 31/5/1954 đăng toàn văn “Bản tham luận của ông Phạm Văn Đồng, Trưởng phái đoàn nước Việt Nam dân chủ cộng hòa đọc tại Hội nghị Giơ-ne-vơ ngày 10/5/1954”.

Trong giai đoạn quan trọng này, Báo Nhân Dân đã liên tục cập nhật thông tin cho độc giả. Trong cột Tin Hội nghị Giơ-ne-vơ trên Báo Nhân Dân, số 207, 22/7/1954, đăng: “Các đoàn đại biểu đang đi đến chỗ thỏa thuận về vấn đề lập lại hòa bình ở Đông Dương”, trong đó nêu rõ: “Hội nghị Giơ-ne-vơ đang ở những giờ phút quyết định. Từ 17 đến 20/7, các cuộc hội đàm riêng giữa các ngoại trưởng càng nhiều thêm…”.

Phó Thủ tướng Phạm Văn Đồng tiếp các nhà báo trong khuôn viên trụ sở làm việc của đoàn tại Geneva.

Phó Thủ tướng Phạm Văn Đồng tiếp các nhà báo trong khuôn viên trụ sở làm việc của đoàn tại Geneva.

Thiếu tướng Phạm Sơn Dương, con trai Thủ tướng Phạm Văn Đồng kể lại: “Ở giai đoạn đó, ba tôi là Phó Thủ tướng Chính phủ kiêm Quyền Bộ trưởng Bộ Ngoại giao, được Bác tin tưởng giao nhiều nhiệm vụ quan trọng của Đảng, trong đó có nhiệm vụ Trưởng đoàn đàm phán Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tại Hội nghị Geneva năm 1954. Thành phần đoàn đi được Bác Hồ chọn kỹ càng, đều là những người rất giỏi. Mặc dù số lượng đoàn của ta ít hơn so các đoàn kia rất nhiều nhưng là một tập thể thống nhất, tinh thần làm việc rất tập trung. Thông tin liên lạc thời đó hết sức hạn chế, việc liên lạc và thông tin từ trong nước ra nước ngoài rất khó khăn. Mặc dù vậy, việc truyền tin, đưa tin trên báo chí vẫn không hề chậm trễ".

Trên Báo Nhân Dân, số 208 ngày 25/7/1954 tràn ngập những thông tin điện mừng, tin từ hội nghị, “Phấn khởi chào mừng việc lập lại hòa bình ở Đông Dương”, “Nhân dân toàn thế giới mừng hòa bình đã lập lại ở Đông Dương”, hay nổi bật là xã luận “Hòa bình thắng chiến tranh”. Xã luận có đoạn viết: “Cuối tháng 7/1953, đình chiến ở Triều Tiên. Cuối tháng 7/1954, đình chiến ở Đông Dương. Trong vòng một năm, lực lượng hòa bình thế giới đã giành được hai thắng lợi vĩ đại có liên quan chặt chẽ với nhau…”.

Khi viết “Hội nghị Geneva về Đông Dương năm 1954 - Góc nhìn của người trong cuộc”, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Minh Tiến, người từng trực tiếp đi dự Hội nghị Geneva trong vai trò bảo đảm an ninh-an toàn, có ghi: “Không những giữ được bí mật, đoàn ta còn tranh thủ được tình cảm và sự ủng hộ của nhân dân Pháp, của Việt kiều và báo chí còn gửi được tài liệu tuyên truyền về cuộc kháng chiến sang Pháp”.

Trong số thành viên của bộ phận báo chí đoàn đàm phán Hiệp định Geneva có đồng chí Ngô Điền (1921-2005), nguyên Chủ nhiệm báo Vệ Quốc quân (tiền thân của báo Quân đội nhân dân hiện nay), Phó Giám đốc Việt Nam Thông tấn xã (sau là Thông tấn xã Việt Nam). Ông là người có mặt viết bài, đưa tin chuyển về phục vụ kịp thời cho báo chí trong nước. Ngoài Việt Nam Thông tấn xã, lúc đó các báo Nhân Dân, Quân đội nhân dân, Đài tiếng nói Việt Nam đều sử dụng nguồn thông tin do nhà báo Ngô Điền cung cấp. Trò chuyện với chúng tôi, gia đình cố Đại sứ Ngô Điền bày tỏ niềm tự hào về một giai đoạn công tác đặc biệt quan trọng trong cuộc đời của ông. "Suốt cuộc đời đi theo cách mạng, cha tôi làm nhiều việc nhưng hai lĩnh vực mà ông có duyên nợ nhất là báo chí và ngoại giao", GS, TSKH Ngô Việt Trung, nguyên Viện trưởng Toán học, nguyên Chủ tịch Hội Toán học Việt Nam (con trai cả cố Đại sứ Ngô Điền) chia sẻ.

Tiếp cận những tư liệu quý với niềm ngưỡng mộ sâu sắc và khát khao học hỏi, thế hệ trẻ càng biết trân trọng từng trang tài liệu, từng con chữ sắc sảo mà các nhà báo lão thành để lại cho đời sau. “Những trang báo sống mãi” ấy không chỉ là minh chứng cho một thời hoạt động sôi nổi mà còn khơi nguồn cảm hứng, là lời nhắc nhở về tinh thần chính trực, sự lao động miệt mài, nghiêm túc làm việc của những nhà báo cách mạng đáng kính.

Nhiếp ảnh gia Vũ Năng An (1916-2004) nổi tiếng với bức ảnh “Bác Hồ ở mặt trận Đông Khê năm 1950” cũng chính là người ghi lại toàn cảnh diễn biến Hội nghị Geneva cùng những hoạt động bên lề của Đoàn đại biểu chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Nhiếp ảnh gia Vũ Năng An đã chụp và tập hợp trong cuốn album ảnh gồm 103 ảnh nhiều kích cỡ hiện đang lưu trữ tại kho cơ sở của Bảo tàng Hồ Chí Minh. Được bọc vải trắng có hoa văn kẻ, kích thước 26cm x 36cm, album giá trị này vẫn được lưu trữ nguyên vẹn theo thời gian và được các cán bộ bảo tàng nâng niu cất giữ. Những bức ảnh đen trắng với các khuôn hình, góc bấm máy đẹp đã khắc họa rõ nét những hoạt động sôi nổi nhưng không kém phần căng thẳng, quyết liệt trong những giờ phút quyết định của lịch sử. Có thể thấy, cuốn album của nhà nhiếp ảnh Vũ Năng An vừa là nguồn sử liệu quan trọng, vừa là tập hợp những tác phẩm có giá trị của báo chí cách mạng Việt Nam.


Trình bày: Hạnh Vũ
Ảnh: TTXVN, Nhân Dân