Hợp nhất cơ quan báo chí không đơn thuần là cộng gộp cơ học, mà là phép thử năng lực tổ chức, bản lĩnh chính trị và khả năng thích ứng của những người làm báo. Thành công hay không, nằm ở chỗ biến thách thức thành động lực, biến đổi mới thành sức mạnh hội tụ của một nền báo chí cách mạng thời đại số.

Không chỉ là sáp nhập đầu mối

Trong vài năm trở lại đây, hàng loạt tỉnh, thành phố đã tiến hành hợp nhất các cơ quan báo chí - chủ yếu là báo Đảng và đài phát thanh - truyền hình. Năm 2019, tỉnh Quảng Ninh đã thành lập Trung tâm Truyền thông Quảng Ninh (hoạt động từ ngày 1/1/2019) trên cơ sở hợp nhất Báo Quảng Ninh, Báo Hạ Long, Đài Phát thanh-Truyền hình Quảng Ninh, Cổng Thông tin điện tử Quảng Ninh. Hay cuối năm 2019, Đài Phát thanh-Truyền hình và Báo Bình Phước được thành lập trên cơ sở hợp nhất Báo Bình Phước và Đài Phát thanh-Truyền hình Bình Phước.

Những mô hình mới được vận hành cho thấy nỗ lực hình thành các thiết chế báo chí - truyền thông đa nền tảng, hợp lý hơn về nhân lực, đồng bộ hơn về chiến lược nội dung.

Khi triển khai việc hợp nhất trên diện rộng, điều quan trọng phải đạt đến được chính là làm sao để góp phần vào việc tái cấu trúc hoạt động báo chí nước nhà trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt với mạng xã hội và các nền tảng xuyên biên giới.

Đầu tháng 4/2025 vừa qua, Báo Yên Bái đã được thành lập trên cơ sở hợp nhất Báo Yên Bái và Đài Phát thanh-Truyền hình tỉnh Yên Bái. Theo ông Hà Ngọc Văn, Tổng Biên tập Báo Yên Bái, cái khó của hợp nhất là tổ chức vận hành bộ máy và ứng dụng công nghệ làm báo hiện đại, tiên tiến sao cho đồng bộ, phù hợp quy hoạch và xu hướng phát triển.

Còn theo ông Bùi Ngọc Quang, Tổng Biên tập báo và Đài Phát thanh-Truyền hình Ninh Bình, trong quá trình hợp nhất, đơn vị đã chú trọng làm tốt công tác tư tưởng cho cán bộ, đảng viên, viên chức, người lao động, tạo sự đồng thuận, thống nhất cao và bảo đảm các chế độ, chính sách theo quy định. Đồng thời thiết lập quy trình làm việc liên phòng ban, bộ phận rõ ràng, hiệu quả, tối ưu hóa sự phối hợp giữa báo in, báo điện tử và phát thanh-truyền hình.

Hợp nhất các cơ quan báo chí trong một tỉnh đã khó, việc hợp nhất cơ quan báo chí trong quá trình hợp nhất hai đến ba tỉnh, thành phố vào một còn khó hơn nhiều. Theo lộ trình, hai tỉnh Bắc Ninh và Bắc Giang sẽ hợp nhất, có nghĩa, bốn cơ quan gồm Báo Bắc Giang, Báo Bắc Ninh, Đài Phát thanh-Truyền hình Bắc Giang, Đài Phát thanh-Truyền hình Bắc Ninh cũng hợp nhất. Tiến sĩ Nguyễn Tiến Vụ, Tổng Biên tập Báo Bắc Ninh, Chủ tịch Hội Nhà báo tỉnh Bắc Ninh, cho biết: “Sau khi hợp nhất, cơ quan báo chí mới phải cấu trúc lại để có bộ máy sản xuất mới, tinh nhuệ, với đầy đủ loại hình báo chí và sản phẩm truyền thông. Do vậy, việc bố trí nhân sự trong tòa soạn cần dựa trên tiêu chí: Nâng cao tính độc lập, kỷ luật, đạo đức nhà báo, kỹ năng làm báo đa phương tiện, đặc biệt là ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong một số quy trình làm việc”.

"Phép thử" tạo sức bật mới

Trước hết, việc sáp nhập, hợp nhất các cơ quan báo chí đòi hỏi sự sâu sát từ cấp ủy, chính quyền các địa phương trong việc thống nhất mô hình tổ chức, tiến tới một mô hình chung.

Quảng Ninh là một thí dụ đáng chú ý. Ngay từ năm 2019, địa phương này đã mạnh dạn hợp nhất Báo Quảng Ninh, Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh và một số cổng thông tin thành Trung tâm Truyền thông Quảng Ninh - mô hình được đánh giá là đi đầu về cơ chế tổ chức, quản lý thống nhất và quy trình sản xuất hiện đại. Nhưng đi kèm với quyết tâm chính trị là hàng loạt điều chỉnh về thể chế, tài chính, nhân sự để giữ được bản sắc của từng loại hình và duy trì chất lượng sản phẩm báo chí.

Thứ hai, đây là phép thử văn hóa tổ chức. Hợp nhất cơ quan đồng nghĩa với việc hòa hợp những truyền thống nghiệp vụ, tư duy làm báo khác nhau giữa báo in, phát thanh - truyền hình và nội dung số, do đó, nếu không có một "văn hóa hội tụ" - dựa trên dân chủ, minh bạch và khích lệ sáng tạo - thì sự hợp nhất dễ dẫn đến đình trệ nội bộ.

Tại Nghệ An, từ ngày 1/7/2025 tới đây, Báo Nghệ An và Đài Phát thanh-Truyền hình Nghệ An sẽ hợp nhất, giảm từ 16 đầu mối cấp phòng xuống còn 12. Ban Biên tập Báo Nghệ An đã tổ chức các cuộc họp từ lãnh đạo cốt cán đến toàn thể phóng viên, biên tập viên và khẳng định hợp nhất để mạnh hơn, không vì hợp nhất mà nảy sinh tâm lý lo lắng, hoài nghi, đồng thời cần có sự ủng hộ tích cực để bước vào giai đoạn mới. Ông Ngô Đức Kiên, Tổng Biên tập Báo Nghệ An, chia sẻ: “Việc bố trí nhân sự, vận hành bộ máy sẽ bám vào Đề án sáp nhập của tỉnh Nghệ An, các văn bản chỉ đạo của Trung ương. Trong đó cốt lõi là sự đoàn kết, đồng thuận, tạo cơ chế cho sự sáng tạo, phát huy cao trình độ, năng lực của các phòng, bộ phận để bảo đảm đúng tinh thần sau tinh giản, hoạt động sẽ tốt, đạt hiệu quả cao hơn”.

Thứ ba, là phép thử công nghệ và năng lực số hóa. Không có hạ tầng số, không có hệ thống CMS hiện đại, không có biên tập viên thành thạo kỹ thuật dựng hình, biên tập, tối ưu SEO... thì không thể vận hành một tòa soạn hội tụ. Đối với nhiều địa phương, khi hợp nhất các cơ quan báo chí thành Trung tâm Truyền thông tỉnh, không khó để đầu tư tương đối bài bản về thiết bị, studio, phần mềm quản lý nội dung. Nhưng trở ngại lớn lại là năng lực của đội ngũ chưa đồng đều: phóng viên truyền hình lúng túng khi viết báo in, biên tập viên báo mạng thiếu kiến thức xử lý video…

Hội tụ nhưng không đồng hóa

Không ít ý kiến lo ngại rằng hợp nhất báo chí có thể làm xóa nhòa bản sắc từng loại hình. Tuy nhiên, nếu nhìn xa hơn, đây sẽ là cơ hội để hình thành một nền báo chí mới - đa năng, hội tụ, nhưng không đồng hóa.

Niềm tin vào đội ngũ là điều kiện cần. Song nếu thiếu cơ chế dẫn dắt - từ tổ chức cán bộ, chế độ đãi ngộ, đến quy trình sản xuất nội dung - thì mô hình mới khó phát huy hiệu quả. Thế nên điều quan trọng chính là bản lĩnh người dẫn dắt và quyết tâm của đội ngũ.

Tái cấu trúc báo chí không thể chờ đủ mọi điều kiện mới làm. Thành công của sáp nhập báo chí không đo bằng số lượng đơn vị được hợp nhất, mà bằng chất lượng nội dung, hiệu quả truyền thông và niềm tin của công chúng. Mỗi địa phương có thể có cách tổ chức khác nhau - song phải cùng vì mục tiêu hướng đến một nền báo chí cách mạng Việt Nam không ngừng đổi mới để tồn tại và phụng sự công chúng bằng giá trị sự thật.

------------------

Nội dung: Diên Khánh
Trình bày: Dương Thịnh
Ảnh: Báo Nhân Dân, Báo Thanh Niên, vtv.vn