Thực tế, những chuyến tác nghiệp tại những điểm nóng, thảm họa, thiên tai luôn ẩn chứa những yếu tố bất bình thường, khó ngờ tới từ đó buộc phóng viên phải thích ứng linh hoạt, hiệu quả, nhưng vẫn phải bảo đảm an toàn.

Cuối tháng 3/2025, trận động đất có độ lớn 7,7 độ đã bất ngờ tấn công Myanmar và một số nước trong khu vực Đông Nam Á, khiến hàng nghìn người tử vong. Chỉ vài ngày sau thảm họa, Việt Nam đã ngay lập tức cử các đoàn cứu nạn, cứu hộ sang để chung tay chia sẻ khó khăn với nước bạn.

Phóng viên Trần Thành Đạt nhớ lại, khi đọc được thông tin đầu tiên về thiệt hại kinh hoàng của trận động đất, anh đã “âm thầm chuẩn bị hành trang, máy móc để sẵn sàng lên đường tác nghiệp, dù khi ấy chưa hề có quyết định nào từ cơ quan”.

Cũng chỉ sau đó không lâu, Ban Biên tập Báo Nhân Dân đã quyết định thành lập tổ công tác trực tiếp tới Myanmar với 2 nhân sự, bao gồm phóng viên ảnh Thành Đạt và tôi, phóng viên viết. Đây cũng là lần thứ hai, Báo Nhân Dân cử phóng viên từ Việt Nam đến các điểm nóng quốc tế, với quyết tâm đưa những thông tin sinh động, chân thực nhất tới bạn đọc trong và ngoài nước.

Từng cùng tham gia đưa tin về thảm họa động đất tại Thổ Nhĩ Kỳ (năm 2023), chúng tôi xác định ngay từ đầu: Chuyến tác nghiệp lần này sẽ có những điểm rất khác biệt. Những kinh nghiệm có được trước đó tại châu Âu sẽ rất khó áp dụng lại, đặc biệt khi vùng động đất lần này có một phần chịu ảnh hưởng bởi giao tranh.

Bởi vậy, ngay khi đặt chân tới Myanmar, chúng tôi đã quyết định phải chia đôi nhóm. Anh Thành Đạt sẽ nhận nhiệm vụ di chuyển tại Thủ đô Naypyidaw “nhập đoàn” cứu hộ, cứu nạn Việt Nam để bám sát tuyến thông tin từ thực địa giải cứu. Trong khi đó, tôi tiếp tục đi sâu hơn về phía bắc 700km để tiếp cận vùng “khởi phát” động đất là Sagaing và Mandalay. Dù mạo hiểm, nhưng chúng tôi tin, với cách tiếp cận kể trên, chúng tôi sẽ có thể bảo đảm vừa có thể thông tin nhanh, chính xác về hoạt động của hai đoàn Quân đội, Công an nhân dân trên nước bạn; đồng thời phản ánh về những mất mát, đau thương do đại địa chấn gây ra từ “vùng lõi” của thảm họa.

2 giờ sáng hôm sau, Đạt và tôi thức dậy, rời Yangoon để bắt đầu hành trình. Mất đúng 12 giờ di chuyển liên tục, tới tối muộn ngày 1/4, tôi cùng các phóng viên Đinh Quốc Dũng, Ngô Bá Đức (Đài Truyền hình Hà Nội) mới tới được Mandalay. Cùng thời điểm, Thành Đạt cũng có mặt tại Naypyidaw bắt đầu tác nghiệp. Dọc đường, khung cảnh những tòa nhà đổ vỡ, những mái chùa bị bẻ gập cong queo trải dài ra dường như bất tận.

Do trước đó chưa từng tới Myanmar, trên xe, tôi liên tục tìm thêm các tin tức về lịch sử, văn hóa, con người tại địa phương cũng như theo dõi báo chí quốc tế đưa tin về thảm họa tại nước bạn để cập nhật kiến thức, định hình trong đầu bức tranh toàn cảnh về Mandalay.

Vào thời điểm đó, do nước sở tại đã yêu cầu hạn chế phóng viên quốc tế tiếp cận các vùng tâm chấn, nên lượng thông tin có được… khá nghèo nàn và khuyết thiếu. Ngay cả những hình ảnh thực tế, phần nhiều cũng chỉ có thể tham khảo thông qua… mạng xã hội. Chỉ còn cách duy nhất: Lao vào hiện trường để gặp gỡ, phỏng vấn nhiều người nhất có thể.

Mặc dù vậy, cũng giống như “trải nghiệm” tại Hatay năm 2023, người dân địa phương hầu như không sử dụng tiếng Anh để giao tiếp. Việc phỏng vấn sẽ phải thông qua một phiên dịch viên người bản xứ, trong khi cả 3 phóng viên đều chưa từng tới Mandalay, cũng không có bất cứ quan hệ nào tại vùng đất này.

Rất may, thông qua một người Việt Nam tại địa phương, cả nhóm đã thuê được một căn phòng nhỏ gần trung tâm thành phố. Thấy Yaz Rar Htun, anh chàng lễ tân nói được tiếng Anh, tôi ngay lập tức ngỏ ý… nhờ anh dẫn đường trong những ngày tác nghiệp sắp tới với một khoản chi phí nhỏ. Khi biết mục đích của đoàn, Yaz đã đồng ý tham gia; đồng thời lưu ý cần tác nghiệp thận trọng, không sử dụng máy quay, máy ảnh, đặc biệt tại những vùng đang bị ảnh hưởng bởi chiến sự.

Ngay tối đó, đúng 21 giờ, cách thời điểm Mandalay thực hiện lệnh giới nghiêm 1 tiếng, Yaz đưa chúng tôi tiếp cận khu tị nạn dành cho các nạn nhân động đất để thực hiện những cuộc phỏng vấn đầu tiên.

Những ngày tiếp theo, trên chiếc xe Tuktuk thuê được, Yaz dẫn chúng tôi đi dọc lòng Mandalay, chứng kiến hàng chục ngôi chùa, tu viện, khách sạn, trung tâm thương mại, nhà dân… đổ sập. Chúng tôi cũng gặp gỡ, trò chuyện với hàng chục nhân chứng tại nhiều điểm tị nạn để hiểu hơn về thảm họa đã qua. Yaz tận tụy phiên dịch, tận tụy giải đáp những điều chúng tôi chưa biết. Thông qua sự giúp đỡ của anh, chúng tôi có điều kiện tiếp cận sâu hơn vào lòng thảm họa. Thậm chí, trong buổi sáng thứ 3, anh còn “đánh liều” đưa đoàn tiếp cận tỉnh Sagaing – vùng khởi phát động đất, cũng là nơi đang bị ảnh hưởng bởi giao tranh. Nhưng, vì lý do an toàn, chúng tôi chỉ ở lại thành phố tâm chấn 30 phút rồi trở về.

Không chấp nhận dừng lại ở “ranh giới an toàn”, ngày thứ 4 trong vùng thảm họa, chúng tôi đã kết nối được với chị Chu Thị Nguyệt, một người Việt Nam đang thực hiện nhiều hoạt động cứu trợ thiết thực tại địa phương. Biết được chị Nguyệt chuẩn bị tới Sagaing để phát nhu yếu phẩm, chúng tôi xin được đi cùng và được chấp thuận.

Trong lần thứ hai trở lại vùng đất “nóng”, chúng tôi mới có thể tác nghiệp… thoải mái hơn, với tư cách thành viên đoàn từ thiện. Nhờ chuyến đi ấy, chúng tôi đã có được những bức hình, thước phim quý giá và gần như “độc nhất” tại Sagaing; được hiểu hơn về những mất mát và đau thương tận “ngọn nguồn thảm họa”. Ngoài ra, chúng tôi cũng có cơ hội quý giá để phản ánh về tinh thần tương thân tương ái, nghĩa tình quốc tế của dân tộc Việt Nam trong những hoàn cảnh đặc biệt nhất.

Xem thêm: Những “rạn vỡ” văn hóa... dọc đường đứt gãy Sagaing

Nói thêm về chuyện… đề phòng dư chấn sau động đất, do điều kiện đặc thù ở địa phương, lần tác nghiệp này, các phóng viên không thể cắm lều trại ngủ ngoài đường như tại Thổ Nhĩ Kỳ 2 năm về trước. Mặc dù vậy, việc lưu trú trong căn phòng nằm ở tầng 2 của khách sạn 12 tầng tiềm ẩn rất nhiều rủi ro. Để bảo đảm an toàn… tương đối, tôi quyết định ngủ ngay trên sàn nhà để… lắng nghe dư chấn. Chỉ cần thấy lớp gạch rung lên, chúng tôi sẽ chạy thẳng xuống tầng 1 theo lối thoát hiểm đường bộ cách đó không xa. Rất may, dù trải qua gần chục lần dư chấn, không có sự cố đáng tiếc nào xảy ra.