Các lĩnh vực như du lịch văn hóa, nghệ thuật biểu diễn và làng nghề truyền thống giữ vai trò then chốt, tạo ra hàng chục nghìn việc làm trực tiếp và gián tiếp cho người lao động.

Với bề dày lịch sử hơn một nghìn năm, Hà Nội giữ vai trò là trung tâm văn hóa, chính trị và kinh tế của đất nước. Nơi đây không chỉ lưu giữ các di sản quý giá như Hoàng thành Thăng Long, Văn Miếu-Quốc Tử Giám, thành Cổ Loa… mà còn là cái nôi của những giá trị văn hóa phi vật thể độc đáo.

Năm 2019, Hà Nội là thành phố đầu tiên của Việt Nam và là một trong ba Thủ đô đầu tiên của các nước Đông Nam Á được vinh dự gia nhập Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO ở lĩnh vực thiết kế.

Giờ đây, cùng với những tên gọi thân thương trìu mến như: Thủ đô nghìn năm văn hiến, Thủ đô anh hùng, Thủ đô của lương tri và phẩm giá con người, Thành phố vì hòa bình…, danh hiệu Hà Nội - Thành phố Sáng tạo... vừa là sự ghi nhận của cộng đồng quốc tế nhưng cũng thể hiện quyết tâm của thành phố về một Hà Nội vươn mình trong kỷ nguyên mới, và văn hóa chính là động lực quan trọng.

Ngày 22/2/2022, Hà Nội là thành phố đầu tiên trong cả nước ban hành Nghị quyết 09-NQ/TU về “Phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045”, trong đó đề ra mục tiêu phát triển toàn diện các ngành CNVH của Thủ đô, từ quy mô đến chất lượng sản phẩm, dịch vụ và thị trường.

Nghị quyết nhấn mạnh việc xây dựng Hà Nội thành trung tâm CNVH hàng đầu của cả nước, trung tâm văn hóa, du lịch lớn, đặc sắc, có sức cạnh tranh quốc tế; từng bước trở thành “Thành phố Sáng tạo” của khu vực châu Á, thành phố kết nối toàn cầu. Đáng chú ý trong chiến lược phát triển CNVH của Hà Nội là không chỉ dừng ở việc bảo tồn di sản, mà còn hướng tới việc tạo ra các sản phẩm văn hóa có giá trị kinh tế cao, biến văn hóa thành nguồn lực kinh tế, đồng thời vẫn giữ vững bản sắc.

Trước yêu cầu của tình hình mới, ngày 28/6/2024, Luật Thủ đô 2024 đã được Quốc hội thông qua và có hiệu lực từ ngày 1/1/2025, thay thế Luật Thủ đô 2012, tạo hành lang pháp lý quan trọng, mở đường cho Hà Nội triển khai các chính sách đặc thù, thúc đẩy phát triển CNVH lên một bước mới.

Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội Trần Sỹ Thanh nhận định: “Luật Thủ đô mới ban hành là "cơ hội vàng" định vị lại không gian, mục tiêu, quan điểm phát triển, kiến tạo Thủ đô trong tương lai. Đây sẽ là cơ sở giúp bảo đảm pháp lý, bảo đảm nguồn lực để hướng đến khát vọng xây dựng Thủ đô văn minh, văn hiến, hiện đại”.

Thực tế cho thấy, ngay từ khi Luật Thủ đô 2024 còn trong giai đoạn dự thảo, Hà Nội đã chủ động triển khai kế hoạch tuyên truyền “từ sớm, từ xa”, tạo sự thống nhất, quyết tâm trong toàn hệ thống chính trị để việc thực hiện đạt được kết quả tốt nhất. Tại kỳ họp thứ 25 (tháng 7/2025), Hội đồng nhân dân thành phố Hà Nội khóa 16 đã thông qua nhiều nghị quyết quan trọng, trong đó có Nghị quyết về khu phát triển thương mại và văn hóa và Nghị quyết quy định về tổ chức và hoạt động của trung tâm công nghiệp văn hóa trên địa bàn thành phố Hà Nội, cụ thể hóa Điều 21 Luật Thủ đô.