Nhân kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 – 21/6/2025), phóng viên Báo Nhân Dân có cuộc trao đổi với đồng chí Hoàng Trung Dũng, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản - Cơ quan lý luận chính trị của Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam về chặng đường gần một thế kỷ Tạp chí Cộng sản đồng hành cùng sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng và dân tộc. Từ nền móng lý luận kiên định đến khát vọng phát triển, Tạp chí Cộng sản tiếp tục khẳng định rõ vai trò ngọn cờ lý luận chính trị hàng đầu của Đảng, vững bước trong kỷ nguyên mới.
Thưa đồng chí, nhìn lại hành trình 95 năm hình thành và phát triển, Tạp chí Cộng sản đóng vai trò như thế nào trong dòng chảy báo chí cách mạng và sự nghiệp tư tưởng, lý luận của Đảng?
Tạp chí Cộng sản, tiền thân là Tạp chí Đỏ, do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập và là Chủ biên đầu tiên(1). Trải qua các giai đoạn lịch sử đồng hành cùng sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng và dân tộc, với nhiều tên gọi khác nhau, Tạp chí Cộng sản đã có những đóng góp to lớn đối với công tác tư tưởng, lý luận của Đảng và là bộ phận quan trọng của nền báo chí cách mạng Việt Nam.
Tạp chí Đỏ ra số đầu tiên gắn với hàng loạt sự kiện lớn trong năm 1930, khi Đảng mới thành lập, vừa phải xây dựng Đảng về tổ chức, đội ngũ cán bộ, đảng viên, xây dựng lực lượng quần chúng cách mạng, vừa lãnh đạo cuộc đấu tranh diễn ra sôi động với cao trào cách mạng 1930-1931.
Bìa Tạp chí Đỏ số 2.
Sự kiện này cho thấy Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh với tầm nhìn xa, trông rộng đã hết sức coi trọng công tác lý luận và tuyên truyền lý luận chính trị; xác định công tác lý luận phải đi trước để khai mở sự nghiệp cách mạng; đồng thời, khẳng định tầm quan trọng, sự cần thiết phải có lý luận cách mạng để tuyên truyền cho cán bộ, đảng viên và hướng dẫn phong trào quần chúng nhân dân.
Trong thời kỳ đấu tranh bí mật và trong các cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Tạp chí Cộng sản đã phát huy vai trò tuyên truyền lý tưởng cộng sản, chủ nghĩa Mác-Lê-nin, xây dựng và củng cố niềm tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân vào con đường cách mạng.
Qua đó, góp phần giáo dục, giác ngộ cách mạng cho cán bộ, đảng viên, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, chung tay đánh đuổi kẻ thù xâm lược.
Giai đoạn trước đổi mới, Tạp chí Cộng sản đã nghiên cứu, tổng kết và khái quát những chuyển biến mới của thực tiễn đời sống kinh tế - xã hội đất nước, nhất là vấn đề chuyển đổi cơ chế quản lý, khoán sản phẩm trong nông nghiệp, góp phần củng cố cơ sở lý luận - thực tiễn để Đảng ta hoạch định đường lối đổi mới toàn diện của đất nước từ Đại hội lần thứ VI (năm 1986).
Bước vào giai đoạn đổi mới và hội nhập quốc tế, Tạp chí Cộng sản khẳng định rõ vai trò là cơ quan lý luận chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Các tác phẩm đăng tải trên các ấn phẩm đi sâu tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận, góp phần bổ sung, phát triển lý luận về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam; giới thiệu các mô hình, điển hình; tuyên truyền, phổ biến, cung cấp cơ sở lý luận - thực tiễn cho việc hoạch định chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước.
Tạp chí Cộng sản là công cụ, vũ khí sắc bén trong bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng
Tạp chí Cộng sản là công cụ, vũ khí sắc bén trong bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch. Tạp chí Cộng sản thực hiện nhiệm vụ thông tin đối ngoại những vấn đề lý luận, góp phần đưa hệ tư tưởng tiến bộ, khoa học và cách mạng và lý luận về chủ nghĩa xã hội, con đường lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, về đường lối đổi mới, đường lối đối ngoại của Đảng Cộng sản Việt Nam đến với đông đảo bạn bè trên thế giới.
Trong suốt quá trình xây dựng và phát triển, ở bất cứ hoàn cảnh nào, vượt lên mọi khó khăn, thử thách, Tạp chí Cộng sản luôn kiên định, từng bước trưởng thành và có nhiều đóng góp quan trọng vào công tác tư tưởng, lý luận của Đảng, góp phần to lớn vào thắng lợi của sự nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc[2].
Thực hiện chức năng, nhiệm vụ cơ quan lý luận chính trị của Trung ương Đảng trong bối cảnh đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển mới, đồng chí cho biết Tạp chí Cộng sản đang phải đối diện với những khó khăn, thách thức nào?
Sau khi Bộ Chính trị ban hành Quyết định số 213-QĐ/TW, ngày 28/12/2024, chức năng, nhiệm vụ của Tạp chí Cộng sản trong thời kỳ mới được xác định rõ hơn, cụ thể là thực hiện chức năng nghiên cứu, tuyên truyền, phổ biến, giáo dục lý luận chính trị của Đảng; với các nhiệm vụ trọng tâm: Tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận; nghiên cứu khoa học lý luận chính trị; tuyên truyền, giáo dục, bảo vệ chủ nghĩa Mác-Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh; những định hướng đột phá mang tính cách mạng trong kỷ nguyên phát triển mới; chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch; chủ động và tích cực trong công tác thông tin đối ngoại, hợp tác quốc tế; tham gia tuyên truyền, phổ biến nghiệp vụ công tác đảng cho cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên; là cơ quan thường trực Giải Báo chí toàn quốc về xây dựng Đảng.
Tự hào về truyền thống 95 năm xây dựng và phát triển, với đội ngũ cán bộ, biên tập viên được đào tạo bài bản, tận tâm, chuyên nghiệp, Tạp chí Cộng sản có nhiều thời cơ, thuận lợi để thực hiện tốt chức năng, nhiệm vụ, xứng đáng là cơ quan lý luận chính trị của Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, đóng góp quan trọng vào công tác tư tưởng, lý luận của Đảng trong thời kỳ phát triển mới.
Tuy vậy, Tạp chí Cộng sản đang đứng trước nhiều khó khăn, thách thức. Trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới với những yêu cầu cao về tư duy lý luận; cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, quá trình toàn cầu hóa, những vấn đề quốc tế phức tạp đang đặt ra yêu cầu cấp thiết cho Tạp chí Cộng sản phải không ngừng cập nhật, nghiên cứu, phân tích, lý giải thấu đáo các vấn đề lý luận - thực tiễn mới, qua đó, góp phần cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho Đảng và Nhà nước trong xây dựng, hoạch định đường lối, chính sách.
Tác phẩm đăng tải trên các ấn phẩm Tạp chí Cộng sản đòi hỏi yêu cầu cao về chất lượng, chuyên sâu về lý luận và thực tiễn.
Một số hạn chế nội tại của Tạp chí Cộng sản cần nhận thức rõ, đó là: Xu thế giảm sút sức hấp dẫn của lý luận trong đời sống xã hội, nhất là trong giới trẻ; các bài viết mang tính lý luận đột phá, có sức lan tỏa chưa nhiều; tính chiến đấu, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch chưa cao; số biên tập viên trẻ cần có quá trình đào tạo, bồi dưỡng; thời gian dành cho nghiên cứu, khảo sát thực tiễn còn ít...
Tác phẩm đăng tải trên các ấn phẩm Tạp chí Cộng sản đòi hỏi yêu cầu cao về chất lượng, chuyên sâu về lý luận và thực tiễn, cần có sự tham gia của đội ngũ cộng tác viên là các chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý, nhưng cơ chế đặc thù để huy động trí tuệ, công sức của các chuyên gia, nhà khoa học chưa phù hợp.
Trong các giai đoạn cách mạng, Tạp chí Cộng sản luôn giữ vững tôn chỉ, mục đích, thực hiện tốt chức năng là cơ quan lý luận chính trị của Trung ương Đảng; đồng thời, tích cực đổi mới, bắt nhịp với xu hướng phát triển của báo chí hiện đại.
Trong bối cảnh báo chí và truyền thông đang thay đổi mạnh mẽ, Tạp chí Cộng sản đã có những bước phát triển và đổi mới như thế nào để tiếp tục thực hiện sứ mệnh lịch sử của mình?
Trong các giai đoạn cách mạng, Tạp chí Cộng sản luôn giữ vững tôn chỉ, mục đích, thực hiện tốt chức năng là cơ quan lý luận chính trị của Trung ương Đảng; đồng thời, tích cực đổi mới, bắt nhịp với xu hướng phát triển của báo chí hiện đại. Tạp chí Cộng sản đã thực hiện đa dạng hóa các ấn phẩm, nâng cao chất lượng nội dung, đổi mới phương thức tuyên truyền, phát triển cơ quan báo chí chủ lực đa phương tiện, nâng cao hiệu quả công tác nghiên cứu, tuyên truyền, phổ biến, giáo dục lý luận chính trị của Đảng cho cán bộ, đảng viên và nhân dân.
Cùng với ấn phẩm lõi - Tạp chí Cộng sản mỗi tháng 2 kỳ, từ năm 2002, Tạp chí Cộng sản điện tử chính thức vận hành, với phiên bản ngôn ngữ tiếng Việt, tiếp đó là tiếng Anh, tiếng Trung Quốc, tiếng Lào và tiếng Tây Ban Nha, đồng thời cung cấp bài (bằng tiếng Anh) cho Ban Quản trị solidNet.org để phát trên Trang Thông tin điện tử của các đảng cộng sản và công nhân thế giới. Từ năm 2006 xuất bản ấn phẩm Chuyên san Hồ sơ Sự kiện phát hành 2 số/tháng. Từ năm 2021, Tạp chí xuất bản ấn phẩm Tạp chí Cộng sản - Chuyên đề, chuyên luận những vấn đề lý luận mới, khó, đang bức thiết đặt ra, cung cấp luận cứ trực tiếp phục vụ các hội nghị Trung ương Đảng.
Từ tháng 4/2025, sau khi tiếp nhận chức năng, nhiệm vụ các tạp chí của các Ban Đảng Trung ương, Tạp chí Cộng sản xuất bản thêm ấn phẩm Xây dựng Đảng, chuẩn bị sẵn các điều kiện xuất bản chuyên trang Xây dựng Đảng điện tử. Như vậy, tại thời điểm hiện nay, Tạp chí Cộng sản có các ấn phẩm: Tạp chí Cộng sản phát hành mỗi tháng 2 số; Tạp chí Cộng sản điện tử cập nhật thông tin hằng ngày; Tạp chí Cộng sản - Chuyên đề mỗi quý/số; Chuyên san Hồ sơ Sự kiện mỗi tháng 2 số; ấn phẩm Xây dựng Đảng mỗi tháng/số.
Để đáp ứng yêu cầu mới, nhiệm vụ đẩy mạnh chuyển đổi số được Tạp chí Cộng sản xác định là nội dung hàng đầu. Chuyển đổi số là cơ hội để chuyển hóa những vấn đề lý luận chính trị thành tri thức gần gũi, dễ tiếp cận hơn với đông đảo bạn đọc, đặc biệt là giới trẻ. Đồng thời, truyền cảm hứng, khơi dậy, phát huy tinh thần nghiên cứu, học tập lý luận, phản biện lý luận, tổng kết thực tiễn trong đội ngũ cán bộ, đảng viên.
Tạp chí Cộng sản luôn chú trọng công tác tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận thông qua việc tham gia các đề tài khoa học cấp nhà nước, chủ trì các chương trình, đề tài khoa học cấp bộ và tổ chức nhiều hội thảo, tọa đàm khoa học, góp phần làm sáng tỏ và bổ sung, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác-Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh; đồng thời, giúp đội ngũ cán bộ, biên tập viên nâng cao trình độ lý luận chính trị, năng lực chuyên môn, nghiệp vụ, gắn chặt lý luận với thực tiễn trong quá trình thực hiện nhiệm vụ.
Để xây dựng hệ thống bài viết chất lượng, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ chính trị và phục vụ tốt nhu cầu độc giả, Tạp chí Cộng sản luôn coi trọng việc phát triển, mở rộng đội ngũ cộng tác viên trên các lĩnh vực, địa bàn, nhất là các nhà khoa học, chuyên gia đầu ngành, các nhà lãnh đạo, quản lý. Nhân các sự kiện quan trọng của đất nước, Tạp chí Cộng sản đã đăng tải kịp thời các bài viết của các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, lãnh đạo các ban, bộ, ngành, địa phương để tuyên truyền các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, khơi thông các điểm nghẽn và thông tin kịp thời tình hình thực tiễn tại các địa phương.
Trước những khó khăn, thách thức, Tạp chí Cộng sản phải làm gì để tiếp tục giữ vững vai trò là cơ quan lý luận chính trị của Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam?
Trong thời gian tới, để tiếp tục thực hiện tốt vai trò là cơ quan lý luận chính trị, ngọn cờ lý luận trên mặt trận tư tưởng chính trị của Đảng Cộng sản Việt Nam, Tạp chí Cộng sản tập trung triển khai một số nhiệm vụ trọng tâm sau:
Thứ nhất, nâng cao chất lượng nghiên cứu khoa học, gắn kết chặt chẽ với hoạt động biên tập, xuất bản. Yêu cầu đặt ra, các tác phẩm đăng tải trên các ấn phẩm của Tạp chí phải có hàm lượng khoa học cao, tính lý luận và tổng kết thực tiễn sâu sắc; đội ngũ cán bộ, biên tập viên phải nắm vững quan điểm chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước; am hiểu thực tiễn; tích cực tham gia các chương trình, đề tài khoa học các cấp nhằm phục vụ trực tiếp, hiệu quả cho công tác nghiên cứu, tuyên truyền, phổ biến, giáo dục lý luận chính trị của Đảng.
Thứ hai, chú trọng công tác tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận, gắn chặt lý luận với thực tiễn. Trên cơ sở nền tảng chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, thấm nhuần quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, Tạp chí Cộng sản phải chủ động phối hợp với các cơ quan nghiên cứu khoa học, cơ quan lý luận để xây dựng những luận cứ vững chắc cho quá trình hoạch định chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước.
Trong đó, trọng tâm là các vấn đề về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam; xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh; xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và phát huy nền dân chủ xã hội chủ nghĩa; những đột phá mang tính cách mạng về: phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo; hoàn thiện thể chế; phương thức vận hành của chính quyền địa phương hai cấp; đẩy mạnh phát triển kinh tế tư nhân; đẩy mạnh công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí; chủ động và tích cực hội nhập quốc tế trong kỷ nguyên phát triển mới của dân tộc.
Đặc thù công tác tổng kết thực tiễn của Tạp chí Cộng sản là tổng kết ở tầm lý luận, những vấn đề thực tiễn được lựa chọn để tổng kết phải có tính đại diện cao, từ tổng kết thực tiễn tìm ra những vấn đề bản chất, mang tính quy luật, là chất liệu để kiểm nghiệm, bổ sung, hoàn thiện lý luận chính trị của Đảng, đòi hỏi phải có sự nghiên cứu bài bản, kỹ lưỡng về lý luận; đồng thời, phải có sự thâm nhập, am hiểu thực tiễn.
Mặt khác, việc tiếp nhận chức năng, nhiệm vụ các tạp chí của các Ban Đảng Trung ương, các ấn phẩm của Tạp chí Cộng sản phải phản ánh trung thực tiếng nói từ cơ sở; phổ biến nghiệp vụ công tác đảng; hướng dẫn, đồng hành cùng các địa phương trong thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, góp phần tháo gỡ kịp thời những khó khăn, vướng mắc cho địa phương, cơ sở.
Thứ ba, đa dạng hóa hình thức tuyên truyền phù hợp với bối cảnh của báo chí, truyền thông hiện đại. Cùng với việc nâng cao chất lượng các ấn phẩm hiện có, Tạp chí Cộng sản chủ động nghiên cứu, mở rộng công tác tuyên truyền lý luận chính trị trên không gian mạng. Tạp chí đang và sẽ triển khai, áp dụng các phương tiện truyền thông hiện đại, tận dụng hiệu quả nền tảng số và các phương tiện truyền thông xã hội để hình thành cơ chế tương tác nhiều chiều với bạn đọc. Với đặc thù là cơ quan lý luận chính trị của Đảng, các ấn phẩm của Tạp chí Cộng sản vừa khai thác, sử dụng hiệu quả các phương tiện truyền thông mới để lan tỏa nội dung, thông điệp, thực hiện vai trò của cơ quan báo chí chủ lực, bảo đảm thích ứng với yêu cầu mới, nhưng phải giữ vững tính Đảng, tính khoa học, tính lý luận chính trị, xứng đáng là ngọn cờ đầu trong công tác tư tưởng, lý luận của Đảng.
Thứ tư, nâng cao chất lượng các bài viết chính luận về bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, phải dựa trên cơ sở lý luận và thực tiễn, đấu tranh bằng lý luận với những lý lẽ sắc bén, khoa học, chặt chẽ và có sức thuyết phục cao.
Thứ năm, tăng cường phối hợp với các cơ quan lý luận chính trị, các cơ sở nghiên cứu khoa học và báo chí, truyền thông trong nước. Chủ động, tích cực hợp tác với cơ quan lý luận của các đảng cộng sản và công nhân, các tổ chức tiến bộ trên thế giới. Qua đó, trao đổi, học tập, đúc kết kinh nghiệm, góp phần nâng cao chất lượng công tác lý luận chính trị của Đảng; đồng thời, tăng cường sự hiểu biết, chia sẻ các giá trị, góp phần mở rộng quan hệ đối ngoại của Đảng, Nhà nước Việt Nam với các nước, các tổ chức trên thế giới. Tích cực tuyên truyền những vấn đề lý luận chính trị trên các trang tiếng nước ngoài của Tạp chí Cộng sản điện tử, tiếp tục cung cấp bài (tiếng Anh) cho Ban Quản trị solidNet.org của các đảng cộng sản và công nhân quốc tế…
Thứ sáu, thường xuyên chăm lo xây dựng đội ngũ cán bộ, biên tập viên ngày càng vững mạnh, với 5 chuẩn mực: Sắt son, Sáng tâm, Sâu lý luận, Sắc nghiệp vụ, Sát thực tiễn. Mỗi cán bộ, biên tập viên của Tạp chí phải tuyệt đối trung thành với sự nghiệp cách mạng của Đảng, là chiến sĩ kiên trung trên mặt trận tư tưởng,lý luận, kiến giải đúng những vấn đề cấp thiết của thực tiễn. Tập trung thực hiện xây dựng chuẩn mực đạo đức, xây dựng môi trường làm việc văn minh, hiện đại, khuyến khích đổi mới sáng tạo. Quan tâm chăm lo nâng cao đời sống vật chất, tinh thần để cán bộ, viên chức, người lao động yên tâm cống hiến.
Để nâng cao chất lượng các ấn phẩm của Tạp chí Cộng sản, việc phát huy vai trò đội ngũ cộng tác viên có ý nghĩa hết sức quan trọng, nhất là các chuyên gia, nhà khoa học, các nhà lãnh đạo, nhà quản lý. Đây là giải pháp quan trọng để Tạp chí Cộng sản tiếp tục khẳng định rõ vai trò, vị thế và thực hiện tốt sứ mệnh ngọn cờ lý luận chính trị hàng đầu của Đảng trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam.
Xin trân trọng cảm ơn đồng chí!
---------------------
Ngày xuất bản: 16/6/2025
Chỉ đạo: NGUYỄN NGỌC THANH
Tổ chức sản xuất: THẢO LÊ
Thực hiện: KHÁNH LAN - MINH PHƯƠNG
Trình bày: NGỌC DIỆP
Ảnh: Tạp chí Cộng sản