Sắp xếp, tổ chức lại hệ thống báo chí sau giải phóng 

Trước 1975, báo chí ở miền bắc và miền nam phát triển riêng biệt với nhiều tờ báo mang đặc trưng vùng miền, phong cách và nhiệm vụ khác nhau. Khi đất nước thống nhất, việc hợp nhất, sắp xếp lại hệ thống báo chí trở thành yêu cầu cấp thiết. Các cơ quan báo chí được tổ chức lại theo hướng tập trung, thống nhất dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Đảng Cộng sản Việt Nam. Nhiều tờ báo, tạp chí có tính chất vùng miền hoặc theo các tổ chức, đoàn thể riêng biệt được sáp nhập hoặc đổi mới nội dung, phương thức hoạt động.

Báo Cứu quốc ở miền bắc và báo Giải phóng ở miền nam họp thành báo Đại đoàn kết. Báo Lao động mới sáp nhập với báo Lao Động thành báo Lao Động. Báo Nhân Dân, Quân đội nhân dân, Tạp chí Lý luận của Đảng, Tạp chí Lý luận của quân đội… được phát hành đến các tỉnh phía nam.

Năm 1977, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa IV quyết định đổi tên Tạp chí Học tập thành Tạp chí Cộng sản. Báo Nhân Dân, Thông tấn xã Việt Nam, Tổng cục Bưu điện cùng kết hợp lập được cơ sở truyền báo Nhân Dân bằng fax ở Hà Nội và Sài Gòn.

Từ 7/7/1976. Hội Nhà báo Việt Nam và Hội nhà báo yêu nước và dân chủ miền nam Việt Nam hợp nhất thành một hội, hoạt động trên phạm vi cả nước, tên gọi thống nhất là Hội Nhà báo Việt Nam.

Chức năng, vai trò và nội dung của báo chí trong giai đoạn 1975-1986

Báo chí trong giai đoạn này giữ vai trò cực kỳ quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Báo chí là công cụ tuyên truyền chính trị-tư tưởng: Báo chí được xem là "công cụ sắc bén" trong việc truyền tải chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước đến toàn dân. Thông qua báo chí, các chủ trương phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội được phổ biến rộng rãi, góp phần định hướng tư tưởng và hành động của mọi tầng lớp nhân dân. Báo chí tích cực phản ánh đời sống xã hội, các thành tựu, khó khăn, thách thức trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội.

Báo chí giúp phát hiện các mặt trái, hạn chế trong xã hội để Đảng và Nhà nước kịp thời chỉ đạo xử lý. Thông qua các bài viết, chương trình phát thanh và truyền hình, báo chí giáo dục nhân dân về truyền thống cách mạng, đạo đức cách mạng, ý thức công dân, văn hóa mới xã hội chủ nghĩa. Đây là phương tiện quan trọng để nâng cao nhận thức chính trị và tinh thần đoàn kết dân tộc.

Báo chí tích cực cổ vũ các phong trào thi đua yêu nước, khuyến khích sản xuất, lao động sáng tạo, góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế, văn hóa và xã hội. Báo chí cũng là kênh truyền thông để vận động nhân dân tham gia các hoạt động xã hội, xây dựng cuộc sống mới.

Báo chí là diễn đàn để phản ánh tâm tư, nguyện vọng, ý kiến của các tầng lớp nhân dân, góp phần tăng cường sự gắn bó giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân. Điều này giúp củng cố sự đồng thuận xã hội và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước. Báo chí cũng có vai trò trong việc tuyên truyền về an ninh quốc phòng, cảnh giác trước các âm mưu, hoạt động phá hoại của các thế lực thù địch, góp phần bảo vệ nền tảng tư tưởng và an ninh trật tự xã hội…

Nội dung báo chí trong giai đoạn 1975-1986 có những đặc điểm nổi bật sau đây:

Tập trung tuyên truyền đường lối, chính sách, khẳng định vai trò của Đảng và Nhà nước. Phần lớn các bài viết, chương trình đều tập trung truyền tải các chủ trương, nghị quyết của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, đặc biệt là về công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội, phát triển kinh tế, xã hội. Nội dung này nhằm tạo sự thống nhất về tư tưởng và hành động trong toàn xã hội; củng cố niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng.

Phản ánh thực tiễn xây dựng đất nước, các mặt của đời sống xã hội sau chiến tranh; nỗ lực phục hồi kinh tế, phát triển sản xuất, cải thiện đời sống nhân dân phản ánh các vấn đề văn hóa, giáo dục, y tế… Các bài viết thường có tính cổ động, động viên tinh thần thi đua lao động, sản xuất. Báo chí không ngừng nêu bật những mặt tích cực, đồng thời phản ánh các hạn chế, bất cập trong đời sống xã hội như khó khăn trong sản xuất, nạn quan liêu, lãng phí, tham nhũng, các tệ nạn xã hội, qua đó kêu gọi sự tự giác sửa chữa, cải tiến từ các cấp chính quyền và nhân dân.

Nội dung báo chí còn hướng đến việc giữ gìn và phát huy truyền thống văn hóa, lịch sử dân tộc; giáo dục tinh thần yêu nước, ý chí tự lực, tự cường; xây dựng đạo đức xã hội mới. Các chủ đề về văn hóa, nghệ thuật, khoa học, giáo dục được khai thác đa dạng, phong phú.

Trong bối cảnh chiến tranh bảo vệ biên giới Tây Nam (1978–1979), biên giới phía bắc (1979) căng thẳng, có nhiều âm mưu, hoạt động chống phá từ các thế lực thù địch, báo chí đã giữ được vai trò quan trọng trong đấu tranh tư tưởng, phản bác các luận điệu sai trái, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng và chủ nghĩa xã hội; tuyên truyền mạnh mẽ cuộc chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, đóng vai trò trung tâm trong công tác tư tưởng, chính trị và cổ vũ tinh thần yêu nước toàn dân.

Nhìn chung, nội dung báo chí thường mang tính chính luận, trang trọng, ngôn ngữ mang đậm dấu ấn tuyên truyền. Các thể loại báo chí như bài xã luận, bài bình luận, phóng sự điều tra được sử dụng nhiều nhằm phân tích sâu sắc các vấn đề xã hội. Hình thức trình bày còn mang tính truyền thống nhưng từng bước được đổi mới để sinh động, hấp dẫn hơn với độc giả.

Giai đoạn 1975-1986 là một giai đoạn đặc biệt trong lịch sử báo chí Việt Nam khi báo chí không chỉ là công cụ truyền tải thông tin mà còn đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng tư tưởng, giáo dục, củng cố niềm tin và định hướng dư luận xã hội trong bối cảnh đất nước mới thống nhất, đầy khó khăn thử thách. Báo chí trong giai đoạn này vừa phản ánh thực tế đời sống, vừa góp phần vận động nhân dân đồng lòng xây dựng xã hội chủ nghĩa, bảo vệ Tổ quốc, tạo nền tảng cho sự phát triển của báo chí Việt Nam trong những thập niên sau này.