Ngay từ rất sớm Ðảng ta đã nhận thức mối quan hệ chặt chẽ, biện chứng giữa chính trị, kinh tế và văn hóa. Ðề cương văn hóa Việt Nam (năm 1943) đã nhấn mạnh "Mặt trận văn hóa là một trong ba mặt trận (kinh tế, chính trị, văn hóa) ở đó người cộng sản phải hoạt động". Sau khi có chính quyền mới, Chủ tịch Hồ Chí Minh thường nhắc nhở sự nghiệp xây dựng đất nước ta luôn luôn bao gồm: chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội. Cùng với nền tảng vật chất do kinh tế làm ra, chúng ta phải coi trọng xây dựng nền tảng tinh thần, vun đắp nền văn hóa, con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Bước vào thời kỳ đổi mới, xây dựng kinh tế trở thành nhiệm vụ trung tâm. Tiếp đó, nhiệm vụ xây dựng Ðảng được khẳng định là then chốt. Việc xác lập nhiệm vụ trung tâm và then chốt trở thành yêu cầu khách quan của sự nghiệp xây dựng đất nước, bảo vệ Tổ quốc.

Tuy nhiên hơn 10 năm lại đây, phát triển văn hóa, xây dựng nền tảng tinh thần của xã hội đã trở thành mệnh lệnh cấp thiết của cuộc sống. Trong những năm 90 của thế kỷ trước, UNESCO đề ra chương trình Thập kỷ phát triển văn hóa, kêu gọi các quốc gia ban hành chính sách văn hóa làm động lực thúc đẩy phát triển.

Ðây là thời điểm nước ta từng bước hình thành cơ chế thị trường dưới sự quản lý Nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa, các thành phần kinh tế được phát huy, giao lưu và hội nhập quốc tế ngày càng mở rộng. Nền kinh tế từng bước khởi sắc, nước ta thoát ra khỏi khủng hoảng kinh tế-xã hội, tăng tích lũy, tạo cơ sở vật chất bước đầu của một nền kinh tế độc lập tự chủ. Ðó là thắng lợi chưa từng có của một nền kinh tế bị ảnh hưởng triền miên bởi chiến tranh và kém phát triển.

Tuy nhiên, chúng ta cũng sớm nhận thức chỉ truy cầu sự giàu có trên cơ sở của nền kinh tế thị trường cho dù được định hướng xã hội chủ nghĩa vẫn là không đủ, thậm chí nguy hiểm, mà còn phải hướng đến một sự nghiệp văn hóa thật sự tiên tiến và dân tộc đủ sức hình thành một nền tảng tinh thần vững chắc với cốt lõi là độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội thì xã hội Việt Nam hiện đại mới có thể đứng vững.

Kinh tế thị trường không ngừng đẻ ra của cải, nhưng ở mặt trái của nó là không ngừng tác động xấu vào đời sống văn hóa tinh thần, lối sống và có thể làm băng hoại xã hội. Chính vì vậy, phát triển văn hóa là nhiệm vụ chiến lược nhằm thúc đẩy kinh tế thị trường phát triển nhanh hơn, bền vững hơn, đồng thời điều tiết, ngăn chặn những biến thái bất lợi do mặt trái kinh tế thị trường gây ra, bảo vệ con người, đem lại trật tự và sự hài hòa cho xã hội. Ở một phương diện khác, giao lưu và hội nhập quốc tế đã trở thành nhu cầu khách quan của phát triển đất nước. Nhưng trong giao lưu kinh tế chẳng có một sản phẩm và dịch vụ nào lại không chứa đựng một tín hiệu văn hóa. Phát triển văn hóa, tạo ra sức mạnh nội sinh văn hóa dân tộc, chính là bước chuẩn bị hết sức cần thiết cho hội nhập và giao lưu quốc tế, nếu không muốn bị đè bẹp dưới sức mạnh vật chất và văn hóa của dân tộc khác.

Ðiều đáng mừng là từ mùa xuân 1993, Ðảng ta đã bắt đầu nhấn mạnh tầm vóc văn hóa trong sự nghiệp đổi mới đất nước, trước những thách thức và thời cơ mà dân tộc đương đầu. Ðặc biệt sáu năm lại đây, với Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII), quyết tâm xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc làm nền tảng tinh thần của xã hội, trở thành mục tiêu và động lực cho sự phát triển kinh tế-xã hội đã thúc đẩy đất nước và con người Việt Nam không ngừng vươn lên mạnh mẽ.

Yêu cầu hình thành nền tảng tinh thần của xã hội Việt Nam hiện đại đã đặt ra cho văn hóa những trọng trách nặng nề và thành tựu có ý nghĩa:

- Ðó là không ngừng giữ vững và bồi đắp nhận thức đúng đắn của cán bộ và nhân dân về con đường tiến lên chủ nghĩa xã hội, vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh trên nền tảng chủ nghĩa Mác-Lê-nin và tư tưởng Hồ Chí Minh. Văn hóa đem lại sự nhất trí chính trị và sự đồng thuận xã hội về những giá trị cơ bản của xã hội Việt Nam hôm nay.

- Ðó là mối quan tâm thường xuyên đến nhân tố con người, không ngừng cổ vũ, hướng dẫn con người hướng tới các giá trị chân, thiện, mỹ, phấn đấu cho hạnh phúc chính đáng của mình và đóng góp ngày càng nhiều cho xã hội. Kiên quyết lên án và bài trừ các thói hư, tật xấu, đấu tranh với những biểu hiện tiêu cực, tham nhũng, quan liêu, vô trách nhiệm, coi thường kỷ cương, phép nước. Ðề cao và nhân rộng những tấm gương tốt đẹp trở thành nếp sống lành mạnh của xã hội.

- Ðó là xây dựng và phát triển một cơ cấu văn hóa phát triển bền vững từ Trung ương đến mỗi làng bản, gia đình trên cơ sở phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa và sự góp sức của đội ngũ văn nghệ sĩ, trí thức, các tài năng văn hóa vì văn hiến dân tộc trong thời đại mới. Những cố gắng để xã hội hóa các hoạt động văn hóa, các chính sách văn hóa khuyến khích sự tham gia văn hóa của các tầng lớp nhân dân, giúp đỡ phát triển văn hóa dân tộc ít người và những vùng, những đối tượng khó khăn đã đem lại sự phát triển văn hóa phong phú, sinh động, mở ra nhiều năng lực mới.

- Việc chăm lo xây dựng nền tảng tinh thần của xã hội Việt Nam hôm nay luôn luôn phải gắn liền với sự nghiệp xây dựng đội ngũ trí thức khoa học công nghệ và khoa học xã hội nhân văn, văn nghệ sĩ, báo chí, những nhà chuyên môn trên lĩnh vực văn hóa. Mặc dù còn nhiều khó khăn, thậm chí có mặt bất cập, nhưng sức mạnh sáng tạo văn hóa mới phải được nâng lên hằng ngày, bên cạnh chăm lo giữ gìn các giá trị truyền thống lịch sử.

- Nền tảng tinh thần của xã hội không chia cắt với quá trình giao lưu và tiếp nhận có chọn lọc các giá trị văn hóa nhân loại. Văn hóa Việt Nam hôm nay tiếp cận ngày một cởi mở những giá trị của thế giới hiện đại, không ngừng làm phong phú cho mình trên cơ sở truyền thống dân tộc và những giá trị cách mạng.

- Nền tảng tinh thần của xã hội Việt Nam hôm nay không ngừng được bồi đắp bởi sự phát triển văn hóa trong Ðảng, sự khẳng định vai trò dẫn dắt văn hóa của chính đảng giai cấp công nhân. Nhiệm vụ xây dựng chỉnh đốn Ðảng, nâng cao phẩm chất tốt đẹp và tính gương mẫu của cán bộ đảng viên có ý nghĩa ngày càng to lớn đối với sự phát triển văn hóa dân tộc.

Sự đoàn kết nhất trí và tính tiên phong, gương mẫu của các tổ chức đảng, chính quyền, mặt trận và các đoàn thể luôn luôn đem lại sức mạnh cho cộng đồng, tạo nền tảng vững chắc cho sự tiến bộ xã hội. Ngược lại, ở nơi nào cán bộ, đảng viên nhiều sai phạm khuyết điểm, ở đó đời sống văn hóa tinh thần bị thách thức nặng nề.

Ðiều làm mọi người chưa yên tâm, thậm chí chưa thật sự phấn khởi là nhiều nơi nền tảng tinh thần do văn hóa tạo lập chưa đạt tới độ ổn định vững chắc, các giá trị tốt đẹp chậm hình thành, cái tốt và cái xấu đan xen, sự suy thoái đạo đức, lối sống đang là mối lo lớn. Chủ nghĩa cá nhân ích kỷ, lối sống thực dụng gia tăng, tham nhũng tràn lan, kỷ cương xã hội suy giảm, tội phạm ngày càng nhiều là những vấn đề nhức nhối trong xã hội.

Trong khi đó, quá trình tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận và truyền bá lý luận còn nhiều mặt chậm trễ đã hạn chế không nhỏ sự xác lập nền tảng tinh thần của xã hội.

Nhận rõ yêu cầu mới của quá trình xây dựng văn hóa nước ta, Hội nghị Trung ương 10 đã khẳng định tính đúng đắn của Nghị quyết Trung ương 5 về văn hóa, tiếp tục làm sáng tỏ vai trò, vị trí của nhiệm vụ văn hóa trong tổ chức chỉ đạo thực tiễn. Ban Chấp hành Trung ương Ðảng (khóa IX) xác định mục tiêu phát triển đồng bộ về chất lượng văn hóa trên các lĩnh vực mà trước hết là bảo đảm sự gắn kết giữa nhiệm vụ phát triển kinh tế là trung tâm, xây dựng, chỉnh đốn Ðảng là then chốt với không ngừng nâng cao văn hóa - nền tảng tinh thần của xã hội. Kết luận của Hội nghị cũng khẳng định "tạo nên sự phát triển đồng bộ của ba lĩnh vực trên chính là điều kiện quyết định bảo đảm cho sự phát triển toàn diện và bền vững của đất nước".

Trong điều kiện mới, khẳng định vị trí của văn hóa bên cạnh nhiệm vụ chính trị và kinh tế là một quyết tâm chính trị của Ðảng nhằm tăng cường củng cố nền tảng tinh thần của xã hội ta trước những thách thức khó lường của thế giới hiện đại, mở ra một tương quan hợp lý giữa các nhân tố chính trị, kinh tế, văn hóa, đảm bảo tính đồng bộ trong phát triển.

Chính sách đầu tư ngân sách cho văn hóa sẽ tăng từ 1,3% hiện nay lên ít nhất 1,8% năm 2010. Mối quan tâm của Ðảng với văn hóa thể hiện rõ trong chủ trương "tập trung xây dựng những giá trị mới của văn hóa Việt Nam đương đại, phát huy các giá trị tốt đẹp của truyền thống văn hóa dân tộc và tiếp nhận có chọn lọc tinh hoa văn hóa thế giới, bắt kịp sự phát triển của thời đại"; là "nghiên cứu, nắm bắt kịp thời thành tựu của văn hóa-thông tin hiện đại, huy động mọi tiềm lực xã hội cho sự nghiệp phát triển văn hóa".

Kết luận Hội nghị Trung ương 10 tiếp tục đặt lên hàng đầu nhiệm vụ xây dựng tư tưởng, đạo đức, lối sống và đời sống văn hóa lành mạnh; chăm lo xây dựng con người Việt Nam; bồi dưỡng phát huy các tài năng văn hóa-nghệ thuật, khoa học kỹ thuật.

Nâng cao và đổi mới năng lực lãnh đạo của Ðảng về công tác văn hóa và chăm lo xây dựng văn hóa  trong Ðảng là nhân tố cực kỳ quan trọng trong xây dựng văn hóa và phát triển nền tảng tinh thần dân tộc trong thời kỳ mới. Chính vì vậy, việc thực hiện thắng lợi kết luận Hội nghị trung ương 10 trước hết là trách nhiệm của mỗi tổ chức đảng và cán bộ, đảng viên, đi đầu, đoàn kết, lôi cuốn toàn dân vào sự nghiệp văn hóa rộng lớn.

Nhớ lại 60 năm trước trong bài thơ Xuân đến (Xuân Ất Dậu 1945), Tố Hữu  từng viết những lời nhạy cảm:

Hỡi người bạn! Vui lên đi! Ất Dậu
Sẽ là năm khởi nghĩa, năm thành công!

Sau một chu kỳ nhật nguyệt, năm  nay Ất Dậu lại về, đem lại niềm tin to lớn về đất nước Việt Nam, văn hóa Việt Nam trên chặng đường lịch sử mới. Khẳng định niềm tin và chung sức xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, hình thành nền tảng tinh thần vững chắc cho quá trình phát triển đất nước sẽ là lời cầu chúc tốt lành vào ngày đầu năm đáng nhớ.