Tiến sĩ PHAN VĂN KIỀN
35 năm hình thành và phát triển, Khoa Báo chí (Trường đại học Tổng hợp), nay là Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông-Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) đã trở thành một trong những đơn vị hàng đầu trong đào tạo, nghiên cứu và chuyển giao tri thức trong lĩnh vực báo chí, truyền thông tại Việt Nam.
Không chỉ tiên phong về học thuật và phương pháp đào tạo, Viện còn không ngừng đổi mới, bắt nhịp chuyển đổi số, hội nhập quốc tế và cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành báo chí-truyền thông nước nhà.
Cơ sở đào tạo báo chí-truyền thông hàng đầu Việt Nam
Năm 1990, Khoa Báo chí thuộc Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội, tiền thân của Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông hiện nay, được thành lập. Đây cũng là dấu ấn nổi bật trong lịch sử giáo dục báo chí Việt Nam, khi công tác đào tạo và nghiên cứu báo chí-truyền thông được đặt trong một cơ sở đại học hàng đầu về khoa học xã hội và nhân văn.
Giáo sư Hà Minh Đức, Chủ nhiệm đầu tiên của Khoa Báo chí (Trường Đại học Tổng hợp).
Năm 1990, Khoa Báo chí thuộc Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội, tiền thân của Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông hiện nay, được thành lập.
Trải qua 35 năm xây dựng và phát triển, Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông đã đào tạo hơn 30.000 cử nhân chính quy và phi chính quy, hơn 1.000 thạc sĩ và tiến sĩ, góp phần cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành báo chí-truyền thông Việt Nam.
Nhiều cựu học viên của Viện hiện đang giữ những vị trí quan trọng tại các cơ quan báo chí, tổ chức truyền thông, cơ quan quản lý thông tin ở trung ương và địa phương. Hàng trăm cựu sinh viên đã đạt các giải báo chí quốc gia và giải báo chí chuyên ngành các cấp.
Hiện nay, Viện có 6 chương trình đào tạo chính quy. Đó là: Cử nhân Báo chí, Cử nhân Quan hệ công chúng, Cử nhân Truyền thông Đa phương tiện, Thạc sĩ Báo chí, Thạc sĩ Quản trị Báo chí-Truyền thông, Tiến sĩ Báo chí học. Ngoài ra, Viện còn tổ chức các lớp đào tạo ngắn hạn, văn bằng 2 và đào tạo vừa làm vừa học, đáp ứng nhu cầu đa dạng của xã hội.
Một buổi bảo vệ luận văn của sinh viên Khoa Báo chí, Trường đại học Tổng hợp (cũ). (Ảnh tư liệu: SJC)
Một buổi bảo vệ luận văn của sinh viên Khoa Báo chí, Trường đại học Tổng hợp (cũ). (Ảnh tư liệu: SJC)
Điểm nhấn trong hoạt động đào tạo của Viện là sự kết hợp hài hòa giữa lý thuyết và thực hành. Viện được trang bị hệ thống cơ sở vật chất, thiết bị đào tạo hiện đại và đồng bộ, có liên kết chặt chẽ với các cơ quan thông tấn báo chí trong nước để sinh viên có thể thực hành nghề nghiệp ngay từ khi còn ngồi trên ghế giảng đường. Viện cũng là cơ sở đào tạo báo chí đầu tiên áp dụng mô hình đào tạo theo tín chỉ tại Việt Nam.
Triết lý giáo dục của Viện là “Năng động-Sáng tạo-Nhân văn-Chính trực”. Triết lý này đã trở thành kim chỉ nam trong mọi hoạt động giảng dạy, đào tạo, nghiên cứu và hợp tác. Viện luôn hướng tới đào tạo những người làm báo, làm truyền thông có tư duy độc lập, tinh thần phản biện, kỹ năng nghề nghiệp vững vàng, đồng thời giữ gìn đạo đức nghề nghiệp và ý thức trách nhiệm xã hội cao.
Bên cạnh công tác đào tạo, Viện cũng tập trung vào các hướng nghiên cứu chuyên sâu về báo chí-truyền thông
Trải qua 35 năm xây dựng và phát triển, Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông đã đào tạo hơn 30.000 cử nhân chính quy và phi chính quy, hơn 1.000 thạc sĩ và tiến sĩ, góp phần cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành báo chí-truyền thông Việt Nam.
Tiên phong đổi mới trong bối cảnh chuyển đổi số và hội nhập quốc tế
Trong bối cảnh báo chí-truyền thông toàn cầu đang thay đổi nhanh chóng dưới tác động của công nghệ số, Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông đã và đang chủ động thích ứng, đổi mới toàn diện cả về chương trình đào tạo, phương pháp giảng dạy lẫn định hướng phát triển.
Viện là một trong những cơ sở đầu tiên tại Việt Nam triển khai đào tạo thạc sĩ Báo chí định hướng nghiên cứu (1997), sau đó mở rộng đào tạo thạc sĩ định hướng ứng dụng (2017), và là đơn vị đầu tiên ở Việt Nam xây dựng chương trình thạc sĩ Quản trị Báo chí-Truyền thông (2018).
Sinh viên của Khoa Báo chí (Trường đại học Tổng hợp Hà Nôi) cùng Giáo sư Hà Minh Đức trong một chuyến đi thực tế. (Ảnh tư liệu)
Sinh viên của Khoa Báo chí (Trường đại học Tổng hợp Hà Nôi) cùng Giáo sư Hà Minh Đức trong một chuyến đi thực tế. (Ảnh tư liệu)
Sắp tới, chương trình Cử nhân Truyền thông đa phương tiện, truyền thông số (2025) sẽ chính thức được triển khai, phản ánh sự nhanh nhạy trong tiếp cận các xu thế mới như truyền thông số, dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo (AI), mạng xã hội và nội dung sáng tạo số.
Đội ngũ cán bộ giảng dạy của Viện không ngừng được củng cố và nâng cao chất lượng. Phần lớn giảng viên của Viện được đào tạo bài bản tại các quốc gia có nền báo chí phát triển như Liên Xô, Anh, Australia, Hàn Quốc, Nga, Trung Quốc... Bên cạnh đó là đội ngũ giảng viên kiêm nhiệm, bao gồm các nhà báo, chuyên gia truyền thông có uy tín và kinh nghiệm thực tiễn tại các cơ quan báo chí-truyền thông hàng đầu tại Việt Nam.
Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông đã và đang chủ động thích ứng, đổi mới toàn diện cả về chương trình đào tạo, phương pháp giảng dạy lẫn định hướng phát triển.
Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông còn là một trung tâm nghiên cứu báo chí truyền thông hàng đầu cả nước, với hàng trăm bài báo khoa học, đề tài nghiên cứu cấp Nhà nước, cấp Bộ, cấp Đại học Quốc gia Hà Nội, và hàng chục hội thảo khoa học quốc gia, quốc tế được tổ chức.
Viện cũng biên soạn và xuất bản nhiều giáo trình, bài giảng và sách chuyên ngành dùng trong đào tạo báo chí truyền thông ở Việt Nam, tiêu biểu như: Giáo trình Lý luận Báo chí-Truyền thông, Giáo trình Ngôn ngữ báo chí, bộ giáo trình về thể loại báo chí, giáo trình về các loại hình báo chí-truyền thông, sách Báo chí-truyền thông những vấn đề trọng yếu, Chuyển đổi số báo chí Việt Nam, Truyền hình Việt Nam hậu Đổi mới, Hội tụ số trong báo chí truyền thông-tiếp cận Việt Nam và quốc tế,... Trong đó, có những sách do Nhà xuất bản uy tín quốc tế ấn hành như Nhà xuất bản Routledge (Anh), Nhà xuất bản Nomos (Đức)…
Trên lĩnh vực hợp tác quốc tế, Viện thiết lập quan hệ với nhiều cơ sở đào tạo báo chí uy tín như Đại học Stirling, Đại học Bournemouth (Anh), Đại học Nam California (Mỹ), Đại học Truyền thông Trung Quốc, Đại học Nhân dân Trung Quốc, Đại học Hạ Môn (Trung Quốc)… và các hãng thông tấn, tổ chức như Reuters, AFP, Hội đồng Anh, Viện Konrad Adenauer (CHLB Đức)... Viện là đầu mối liên kết các trường đào tạo báo chí trong khu vực và quốc tế, đồng thời từng bước triển khai trao đổi sinh viên, giảng viên và công nhận tín chỉ đào tạo lẫn nhau.
Sinh viên Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông trong giờ thực hành. (Ảnh tư liệu: SJC)
Sinh viên Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông trong giờ thực hành. (Ảnh tư liệu: SJC)
Năm 2024, dưới sự kết nối của Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông và Trường đại học Khoa học xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội), chương trình “Đối thoại về đào tạo báo chí Việt Nam-Trung Quốc” đã diễn ra tại Bắc Kinh với sự tham gia của tất cả các trường đại học đào tạo ngành Báo chí của hai nước. Diễn đàn đánh dấu lần đầu tiên có sự hợp tác, trao đổi về đào tạo báo chí-truyền thông ở mức độ hệ thống mới trong hợp tác đào tạo báo chí và truyền thông tại Việt Nam.
Viện cũng thường xuyên tổ chức các diễn đàn học thuật lớn như “Diễn đàn Báo chí Tháng Sáu” nhân dịp kỷ niệm ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam. Năm 2024, hội thảo quốc tế “Kinh tế báo chí truyền thông Việt Nam trong bối cảnh kinh tế số” đã quy tụ hơn 50 tham luận, trong đó có đại biểu đến từ Đức, Trung Quốc, Thái Lan... khẳng định vai trò hạt nhân học thuật của Viện trong ngành.
35 năm là hành trình đầy nỗ lực và sáng tạo của Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông. Với nền tảng vững chắc và tầm nhìn chiến lược, Viện đang tiến bước vững vàng trong sứ mệnh đào tạo thế hệ làm báo-truyền thông bản lĩnh, nhân văn và hiện đại, đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao của xã hội thông tin và hội nhập quốc tế.
Kiên trì với “thương hiệu” Báo chí Tổng hợp-Truyền thông Nhân văn
Trong suốt 35 năm phát triển, Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông đã xây dựng một định vị học thuật riêng biệt, đó là mô hình “Báo chí Tổng hợp-Truyền thông Nhân văn”, kết tinh từ quan điểm giáo dục sâu sắc: người làm báo, làm truyền thông không chỉ cần kỹ năng mà trước hết phải được trang bị một nền tảng tri thức rộng, tư duy phản biện sắc sảo và tinh thần nhân văn sâu sắc. Đây là hướng đi nhất quán của Viện ngay từ khi còn là Khoa Báo chí thuộc Đại học Tổng hợp Hà Nội rồi Khoa Báo chí và truyền thông thuộc Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội).
Sự kiện “Bài giảng danh dự" và ra mắt sách “Người thầy và những trang sách” của Giáo sư, Nhà giáo Nhân dân Hà Minh Đức do Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông tổ chức ngày 23/5/2025. (Ảnh HỮU TOÀN)
Sự kiện “Bài giảng danh dự" và ra mắt sách “Người thầy và những trang sách” của Giáo sư, Nhà giáo Nhân dân Hà Minh Đức do Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông tổ chức ngày 23/5/2025. (Ảnh HỮU TOÀN)
Viện xác định rằng, trong kỷ nguyên thông tin, người làm báo không thể chỉ là người thu thập và chuyển tải dữ kiện; họ cần trở thành những người hiểu biết sâu sắc về bối cảnh xã hội, chính trị, văn hóa, để từ đó lựa chọn, xử lý và truyền tải thông tin một cách có trách nhiệm, góp phần kiến tạo diễn ngôn xã hội tích cực.
Bởi vậy, các chương trình đào tạo của Viện luôn chú trọng đến các học phần mang tính nền tảng như triết học, xã hội học, tâm lý học truyền thông, lịch sử báo chí, lý luận báo chí-truyền thông, văn hóa đại chúng, cùng các môn học về đạo đức báo chí và trách nhiệm xã hội của truyền thông.
Tuy nhiên, điều đó không đồng nghĩa với việc xem nhẹ kỹ năng nghề nghiệp. Ngược lại, kỹ năng luôn được đào tạo một cách bài bản, nhưng không tách rời khỏi hệ giá trị học thuật và tinh thần nhân văn. Các môn học thực hành như kỹ năng viết báo hiện đại, Công nghệ phát thanh-truyền hình, ứng dụng truyền thông đa phương tiện, sản xuất sản phẩm báo chí-truyền thông… đều được đặt trong một nền tảng lý luận vững chắc và được định hướng bởi tư duy phản biện cùng ý thức xã hội rõ ràng.
Tiến sĩ Phan Văn Kiền, Viện trưởng Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông.
Trong kỷ nguyên thông tin, người làm báo không thể chỉ là người thu thập và chuyển tải dữ kiện; họ cần trở thành những người hiểu biết sâu sắc về bối cảnh xã hội, chính trị, văn hóa, để từ đó lựa chọn, xử lý và truyền tải thông tin một cách có trách nhiệm, góp phần kiến tạo diễn ngôn xã hội tích cực.
Trong bối cảnh truyền thông số thay đổi nhanh chóng, Viện Đào tạo Báo chí và Truyền thông vẫn kiên trì với triết lý “tổng hợp-nhân văn”, nhưng không bảo thủ. Trái lại, Viện liên tục cập nhật các công nghệ truyền thông mới như trí tuệ nhân tạo (AI), phân tích dữ liệu lớn (Big data), sản xuất nội dung số đa nền tảng… trong các học phần thực hành và chuyên đề. Điều này giúp sinh viên không chỉ làm chủ công nghệ, mà còn có năng lực chọn lựa công cụ phù hợp với mục tiêu truyền thông và giá trị nghề nghiệp của mình.
Thực tiễn đã chứng minh tính hiệu quả và bền vững của mô hình này. Nhiều thế hệ sinh viên của Viện, dù hoạt động trong các cơ quan báo chí chính thống, công ty truyền thông số hay làm việc độc lập như YouTuber, podcaster, influencer… vẫn giữ được bản sắc nghề nghiệp: sắc sảo trong tư duy, chính trực trong hành xử và nhân văn trong nội dung sản xuất. Chính họ đã góp phần làm nên “thương hiệu” của Viện - một thương hiệu không chỉ gắn với danh tiếng học thuật, mà còn là sự bảo chứng về chất lượng con người trong nghề báo chí-truyền thông hiện đại.
Ngày xuất bản: 11/6/2025
Tổ chức sản xuất: HỒNG MINH
Trình bày: ĐĂNG NGUYÊN, NGÂN ANH
Ảnh: Báo Nhân Dân, SJC, TƯ LIỆU