Bảo đảm thống nhất trong quy định các đối tượng thuộc nhóm dễ bị tổn thương

Sáng 29/5, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Quốc hội thảo luận ở hội trường dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về việc thí điểm Viện Kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công.

Không bỏ sót đối tượng cần bảo vệ

Các ý kiến đại biểu nhất trí với sự cần thiết xây dựng Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm Viện Kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể, nhóm dễ bị tổn thương hoặc nhóm lợi ích công nhằm kịp thời thể chế hóa Nghị quyết số 27 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng và Kết luận số 120 của Bộ Chính trị. Đồng thời, tạo công cụ pháp lý bảo vệ tốt hơn quyền con người, quyền công dân, quyền và lợi ích công cộng theo yêu cầu của Hiến pháp năm 2013.

Theo quy định tại khoản 1 Điều 1, khoản 2 Điều 3 của dự thảo nghị quyết, Viện Kiểm sát thí điểm khởi kiện vụ án dân sự công ích để bảo vệ quyền dân sự nhóm dễ bị tổn thương gồm có 6 nhóm gồm: trẻ em, người cao tuổi, người khuyết tật, phụ nữ đã mang thai hoặc nuôi con dưới 36 tháng tuổi, người có hoàn cảnh nhận thức khó khăn làm chủ hành vi, người mất năng lực hành vi dân sự, dân tộc thiểu số sống ở các vùng có điều kiện kinh tế khó khăn.

Đại biểu Trần Nhật Minh (Đoàn Nghệ An). (Ảnh: BÙI GIANG)

Về bảo vệ lợi ích công gồm có 4 lĩnh vực: tài sản công, đầu tư công; đất đai, môi trường, tài nguyên khác; an toàn thực phẩm, dược phẩm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Góp ý vào nội dung này, đại biểu Trần Nhật Minh (Đoàn Nghệ An) cho rằng đối tượng trong dự thảo nghị quyết quy định rộng hơn so với Bộ luật Tố tụng dân sự và có một số trường hợp chưa thống nhất. Thí dụ, về lợi ích công, Bộ luật Tố tụng dân sự chỉ quy định là tài sản công, lợi ích công cộng, quyền sử dụng đất nhà ở. Còn về nhóm dễ bị tổn thương, dự thảo nghị quyết lại quy định thiếu đối tượng người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự.

Tin liên quan

Đề xuất thí điểm Viện kiểm sát khởi kiện vụ án dân sự bảo vệ nhóm dễ bị tổn thương

Dẫn chứng tại khoản 2 Điều 187 Bộ luật Tố tụng dân sự về quyền khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người khác, lợi ích công cộng và lợi ích của Nhà nước quy định: "Tổ chức đại diện tập thể lao động có quyền khởi kiện vụ án lao động trong trường hợp cần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của tập thể người lao động hoặc khi người lao động ủy quyền theo quy định của pháp luật”, đại biểu cho rằng đây cũng là nhóm đối tượng cần được bảo vệ nhưng chưa được đưa vào đối tượng điều chỉnh của nghị quyết.

Do đó, đại biểu Nhật Minh đề nghị cần nghiên cứu, rà soát các quy định tại Bộ luật Tố tụng dân sự để quy định đầy đủ, chính xác các đối tượng thuộc nhóm dễ bị tổn thương và lợi ích công tại dự thảo Nghị quyết.

“Việc này nhằm bảo đảm sự thống nhất với pháp luật hiện hành, không bỏ sót đối tượng cần bảo vệ, đồng thời có thể tiếp tục bổ sung thêm các trường hợp cần thiết khác theo quy định pháp luật hiện hành”, đại biểu nhấn mạnh.

Đại biểu Thạch Phước Bình (Đoàn Trà Vinh). (Ảnh: BÙI GIANG)

Theo đại biểu Thạch Phước Bình (Đoàn Trà Vinh), một số nội dung trong quy định này chưa thống nhất với các văn bản pháp luật chuyên ngành như: Luật Trợ giúp pháp lý, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Luật Bình đẳng giới… Đặc biệt, việc xác định người dân tộc thiểu số là nhóm dễ bị tổn thương, chỉ khi họ sống tại vùng có điều kiện kinh tế-xã hội khó khăn, theo đại biểu là một cách tiếp cận trung lập nhưng lại dễ gây tranh luận khi áp dụng thực tiễn.

Vì vậy, đại biểu kiến nghị, cần làm rõ tiêu chí xác định người dân tộc thiểu số là nhóm yếu thế, chẳng hạn như thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo không biết chữ hoặc không tiếp cận được các dịch vụ pháp lý. Đồng thời, nên bổ sung các nhóm đối tượng có tính chất dễ bị tổn thương rõ ràng và phổ biến trong xã hội, như phụ nữ đơn thân nuôi con nhỏ, nạn nhân bạo lực gia đình, người nhiễm HIV/AIDS, người mắc bệnh hiểm nghèo hoặc nạn nhân của nạn mua bán người.

Để bảo đảm tính linh hoạt và bao quát, đại biểu Thạch Phước Bình cho rằng nên bổ sung cụm từ " và các trường hợp khác theo quy định của pháp luật". Đồng thời, giao Viện Kiểm sát nhân dân tối cao hoặc Chính phủ hướng dẫn chi tiết trong văn bản dưới luật.

Liên quan đến thời gian thí điểm nghị quyết 3 năm, đại biểu cho rằng quy định như dự thảo nghị quyết hiện nay khá ngắn, nếu xét đến các yếu tố triển khai pháp lý, đào tạo nguồn lực, xử lý vụ việc, tổng kết chính sách. Thực tiễn xét một vụ án dân sự có thể kéo dài từ 1-2 năm qua các cấp sơ thẩm, phúc thẩm, thậm chí giám đốc thẩm, tái thẩm, chưa kể các vụ việc có yếu tố phức tạp, nhiều đương sự có liên quan đến tài sản công, di dời, thi hành án.

Do đó, đại biểu đề nghị kéo dài thời gian thí điểm lên 5 năm để bảo đảm có đủ không gian và thời gian cho Viện Kiểm sát cấp địa phương và cấp Trung ương hoàn thiện quy trình kiểm sát thực tế, xử lý và theo dõi đủ chu kỳ vụ án; đồng thời tổng hợp, thống kê, đánh giá cả định lượng và định tính về kết quả thí điểm.

Khởi kiện vì lợi ích công

Phát biểu giải trình, làm rõ nội dung các đại biểu quan tâm, Viện trưởng Kiểm sát nhân dân tối cao Nguyễn Huy Tiến cho biết: Khởi kiện của Viện Kiểm sát khác với khởi kiện dân sự. Hiểu theo cách thông thường, khởi kiện dân sự là bảo vệ quyền lợi riêng tư, lĩnh vực tư nhân. Trường hợp này, khởi kiện của Viện Kiểm sát là thực hiện công quyền, quản lý trật tự của Nhà nước và bảo đảm trật tự xã hội.

Viện trưởng Kiểm sát nhân dân tối cao tối cao Nguyễn Huy Tiến.

“Với tính chất công quyền cho nên Viện Kiểm sát không làm đơn, không xin để bảo vệ quyền lợi cho mình. Đây là đại diện cho công quyền để bảo vệ trật tự pháp luật chung, trong đó có các lĩnh vực liên quan đến đa số mọi người, thí dụ về môi trường sống”, ông Tiến nói.

Cũng theo Viện trưởng Nguyễn Huy Tiến, do Viện Kiểm sát vì lợi ích chung nên không có chuyện nộp án phí, không có chuyện thỏa thuận.

“Đây là xu hướng chung để xây dựng tố tụng bảo vệ trật tự xã hội, bảo vệ lợi ích chung liên quan đến đa số, hoặc bảo vệ người yếu thế không có điều kiện tự bảo vệ mình”, ông Tiến nhấn mạnh.

Về đối tượng khởi kiện, Viện trưởng Kiểm sát nhân dân tối cao cho hay, đây là vấn đề rất lớn và rất rộng, nhưng vì thí điểm cho nên Ban soạn thảo chỉ lựa chọn một số để thí điểm.

“Tới đây khi thí điểm thành công và xây dựng luật, với ý kiến các đại biểu đã đóng góp, chúng tôi sẽ tiếp tục nghiên cứu và bổ sung”, Viện trưởng nói.