Sau ngày miền nam được giải phóng, đất nước thống nhất, với vai trò là Phó Chủ tịch Ủy ban Quân quản, rồi Phó Chủ tịch UBND thành phố kiêm Giám đốc Sở Công an thành phố, đồng chí Mai Chí Thọ đã có những cống hiến to lớn để nhanh chóng ổn định và giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội ở một thành phố còn hết sức phức tạp.
Sau ngày 30/4/1975, bộ máy chiến tranh của địch bị sụp đổ, nhưng với lực lượng bí mật còn gài lại cùng với bọn ngụy quân, ngụy quyền không chịu cải tạo, chúng ra sức chống phá chính quyền cách mạng. Lúc này, tại thành phố đã xuất hiện những tổ chức chính trị phản động vừa chống phá về chính trị, vừa gia tăng hoạt động phá hoại về kinh tế. Nhiều thế lực phản động đội lốt tôn giáo, đảng phái phản động cùng với số ngụy quân còn lại ra sức chống phá ta.
Hội nghị Thành ủy vào tháng 6/1975 và sau đó là Hội nghị Thành ủy bất thường vào tháng 8/1975 đã nhận định cùng một lúc phải giải quyết hàng loạt khó khăn, phức tạp, nhưng vấn đề trọng tâm vẫn là truy quét tàn binh địch, trấn áp bọn phản cách mạng, ổn định an ninh trật tự. Với kinh nghiệm của một người dày dạn trong công tác an ninh, đồng chí Mai Chí Thọ đã cùng Ủy ban Quân quản, lực lượng công an phối hợp chặt chẽ với lực lượng quân đội nhanh chóng thiết lập trật tự trên toàn thành phố.
Đồng chí Võ Viết Thanh, nguyên Thứ trưởng Bộ Công an, nguyên Chủ tịch UBND Thành phố Hồ Chí Minh, là người có 16 năm gần gũi làm việc với đồng chí Mai Chí Thọ.
Đồng chí Võ Viết Thanh chia sẻ, Đại tướng Mai Chí Thọ rất coi trọng công tác phòng ngừa tội phạm. Đại tướng luôn nhắc nhở công an nói chung và cán bộ trinh sát nói riêng phải xây dựng mối liên hệ chặt chẽ với nhân dân kết hợp với nhiệm vụ nắm chắc tình hình địa bàn dân cư, ngành nghề và các hoạt động kinh tế-xã hội... Từ đó, mới có điều kiện kịp thời phát hiện, ngăn chặn những hành vi vừa mới “leo lề” vi phạm pháp luật.
Trên cương vị Phó Bí thư, Chủ tịch UBND thành phố, rồi Bí thư Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh từ tháng 12/1976 đến tháng 11/1986, những năm cả nước nói chung và Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng đứng trước những khó khăn chồng chất về kinh tế-xã hội, đồng chí Mai Chí Thọ đã cùng các đồng chí Nguyễn Văn Linh, Võ Văn Kiệt dám nghĩ, dám làm, mạnh dạn đổi mới kinh tế, tháo gỡ khó khăn, rào cản trong phát triển kinh tế-xã hội ở thành phố.
Đồng chí Nguyễn Văn Hiếu, Phó Bí thư Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh, nhận định, là một trong những lãnh đạo chủ chốt của thành phố trong giai đoạn phát triển không đơn giản và dễ dàng đó, đồng chí Mai Chí Thọ đã tỏ rõ bản lĩnh của một người cách mạng, luôn đi sát thực tế, hiểu dân, kịp thời nắm bắt những khó khăn và nhu cầu cuộc sống của nhân dân đặt ra. Đồng chí có nhiều cống hiến trong công tác tổ chức, cán bộ, xây dựng nông thôn, xuất nhập khẩu và tiểu thủ công nghiệp thành phố.
“Có thể nói, những cách nghĩ, cách làm đúng đắn, sáng tạo của lãnh đạo Thành phố Hồ Chí Minh đã giải quyết được những khó khăn, bức xúc của nhân dân, góp phần khôi phục và phát triển lực lượng sản xuất, đổi mới cơ chế, chính sách bằng những việc làm cụ thể, có hiệu quả”, đồng chí Nguyễn Văn Hiếu cho biết.
Đại hội VI của Đảng đã chính thức khẳng định tư duy đổi mới. Đó thật sự là một cuộc cách mạng. Trong quá trình chuẩn bị cho Đại hội và tổ chức thực hiện Nghị quyết của Đại hội VI, Thành phố Hồ Chí Minh xứng đáng là “đầu tàu” của cả nước, không chỉ trên phương diện hoạt động thực tiễn mà cả về phương diện lý luận xây dựng chủ nghĩa xã hội trong điều kiện mới…
Cả cuộc đời phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, khi còn giữ chức vụ mà Đảng, Nhà nước giao, Đại tướng Mai Chí Thọ đã gần dân và khi rời khỏi cương vị đó, đồng chí cho rằng càng có điều kiện để gần dân hơn, tập trung nhiều thời gian hơn cho việc giúp dân, những việc mà trước đây do bận công tác chưa kịp làm. Cũng vì lẽ đó, khi thôi giữ các cương vị lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, đồng chí Mai Chí Thọ vẫn tiếp tục dành hết trí tuệ, sức lực và tất cả tâm huyết cách mạng của mình tham gia nhiều ý kiến thiết thực, quý báu vào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước về các lĩnh vực: Xây dựng Đảng; phòng, chống tham nhũng; tiếp tục đẩy mạnh công cuộc đổi mới, phát triển kinh tế-xã hội của đất nước, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa tốt đẹp của dân tộc; cổ vũ và tích cực tham gia cuộc vận động “xóa đói, giảm nghèo”, “đền ơn đáp nghĩa”, “khuyến học” và các hoạt động xã hội từ thiện. Đồng chí đã trở thành người bạn gần gũi, thân thiết của các gia đình có công với cách mạng, của đồng bào nghèo, đồng bào có hoàn cảnh khó khăn, của các cháu gia đình nghèo hiếu học…
Đại tướng Mai Chí Thọ đã đi xa nhưng tư tưởng, tầm nhìn và quan điểm của ông vẫn còn nguyên ý nghĩa thời sự. Đến bây giờ, đọng lại trong lòng thế hệ hôm nay mãi là hình ảnh một vị Đại tướng với nhân cách lớn, một phẩm chất đạo đức trong sáng với tính cách mạnh mẽ, khảng khái, bộc trực, đầy lòng nhân ái và hết lòng vì cuộc sống bình yên của nhân dân.
