Hàm Rồng - Nam Ngạn và hai ngày đen tối của Không lực Hoa Kỳ

Ngày 13-2-1965, Tổng thống Mỹ Giôn-xơn phát lệnh thực hiện kế hoạch “Sấm rền”, cho máy bay leo thang ném bom miền Bắc Việt Nam đến vĩ tuyến 19. Nằm trong tầm ngắm của không lực Hoa Kỳ,  tháng 3-1965, máy bay Mỹ xâm phạm bầu trời Thanh Hóa, bắn phá một số điểm ở Tĩnh Gia, Quảng Xương, Nông Cống, Như Xuân và trinh sát khu vực Hàm Rồng, Nam Ngạn, Đò Lèn.

Khi quyết định mở cuộc chiến tranh phá hoại bằng không quân và hải quân ra miền Bắc, giới quân sự Mỹ coi cầu Hàm Rồng (Thanh Hóa) là "điểm tấn công lý tưởng" nhằm cắt đứt tuyến đường giao thông huyết mạch chi viện của miền Bắc cho chiến trường miền Nam. Vì vậy chỉ trong hai ngày 3 - 4-4-1965, Mỹ đã huy động tới 454 lượt máy bay ném hàng nghìn tấn bom xuống mảnh đất nhỏ bé chưa đầy 1 km2 này. Và, trận đánh trả máy bay Mỹ diễn ra trong hai ngày ấy trở thành dấu son chói lọi trong hành trình hàng nghìn ngày chống trả không lực Hoa Kỳ của cả dân tộc Việt Nam.

Tỉnh ủy Thanh Hóa phổ biến Chỉ thị chiến đấu, phân tán nhân dân ra khỏi thị xã, đào mới hầm hào, bố trí lực lượng thường trực chiến đấu và phục vụ chiến đấu. Công tác phòng cháy, chữa cháy được chú trọng; bộ phận y tế thường trực bám địa bàn, trận địa, nêu cao tinh thần trách nhiệm trong thực hiện nhiệm vụ được giao.

Trung ương cử một đoàn  y, bác sĩ giỏi tăng cường cho mạng lưới y tế tiền phương. Ngành giao thông cử một đoàn xe phục vụ dân sơ tán, chuyên chở súng đạn và ngành lương thực cũng đáp ứng nhanh nhất lương thực thực phẩm, hàng hóa cho các đơn vị chiến đấu.  Các công sự, ụ pháo, được ngụy trang, hệ thống giao thông hào từ các đơn vị chiến đấu nối liền với các cơ sở phục vụ chiến đấu; công tác vận chuyển đạn dược, cứu chữa thương binh, tử sĩ cũng được đặt ra. Toàn bộ lực lượng nêu trên đặt dưới sự chỉ huy thống nhất của các cấp ủy đảng, cao nhất là bộ chỉ huy mặt trận.

Quân dân Hàm Rồng kéo pháo vào trận địa.

Quyết tâm của bộ chỉ huy đã biến thành hành động cách mạng của các tầng lớp nhân dân. Nhiều công nhân, nông dân, thanh niên, phụ nữ, các cụ phụ lão tình nguyện không sơ tán để được chiến đấu hoặc phục vụ chiến đấu. Trên các đường làng, ngõ phố, khu tập thể, nơi làm việc, đâu đâu cũng  sôi sục khí thế " Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để đánh thắng giặc Mỹ xâm lược". Nhân dân vùng Hàm Rồng giao nhà cho bộ đội, hiến của cải, tài sản riêng cho sự nghiệp đánh giặc giữ nước. Các gia đình đi sơ tán không quên dặn lại: "Nếu cần gì phục vụ cho kháng chiến các chú cứ lấy mà dùng". Tình quân dân thật đậm đà son sắc, chủ nghĩa Anh hùng cách mạng được phát huy cao độ.

Sáng 3-4-1965, bầu trời Hàm Rồng trong xanh dưới cái nắng đầu hè vàng rực. Hàng trăm xe quân sự được ngụy trang hối hả nối đuôi nhau qua cầu nhằm hướng chiến trường thẳng tiến. Đúng 13 giờ, còi báo động vang lên dồn dập, bầu trời  bị xé rách, mặt đất rung chuyển bởi hàng trăm máy bay phản lực Hoa Kỳ oanh tạc cầu Hàm Rồng.

Lần đầu tiên trong lịch sử chiến tranh đế quốc Mỹ đã huy động một số lượng lớn máy bay hiện đại và bom đạn có sức công phá lớn đánh vào một mục tiêu. Trước đó chỉ mấy giờ đồng hồ, máy bay Mỹ đã mở cuộc tấn công ồ ạt vào cầu Đò Lèn (Hà Trung) cùng trên Quốc lộ 1A, cách cầu Hàm Rồng không xa với hy vọng cắt đứt đường tiếp tế của ta trước khi đánh Hàm Rồng, thực hiện ý đồ phân tán lực lượng và cô lập Hàm Rồng để tấn công dứt điểm.

Địch tưởng rằng với vũ khí hiện đại, trận phủ đầu này có thể đè bẹp sự phản kháng của chúng ta. Chúng đã nhầm, những "con ma thần sấm" bị lưới lửa phòng không nhiều tầng, nhiều lớp đánh trả quyết liệt. Với thế trận hiệp đồng giữa bộ đội phòng không, dân quân tự vệ Nam Ngạn, Yên Vực, Nhà máy điện Hàm Rồng... lũ giặc trời dù bay ở tầm cao hay tầm thấp, đều không tránh được hỏa lực phòng không của ta bủa vây từ nhiều phía.

Tái diễn cảnh chiến đấu bảo vệ cầu Hàm Rồng.

Ngay ngày chiến đấu đầu tiên, quân và dân Hàm Rồng đã bắn rơi 17 máy bay phản lực của Mỹ, trong đó có cả máy bay "thần sấm" F105 lần đầu tiên xuất trận trên bầu trời miền Bắc. Cả nước hướng về Hàm Rồng mừng vui, động viên Hàm Rồng thắng lớn... Đêm đó, cả thị xã Thanh Hóa, cùng với quân dân dọc Quốc lộ 1A gồm các huyện Hoằng Hóa, Hậu Lộc, Hà Trung, Quảng Xương, Tĩnh Gia đã thức trắng đêm đào hầm hào, đắp công sự cùng với bộ đội chủ động chuẩn bị cho một ngày chiến đấu được dự báo là ác liệt hơn rất nhiều.

Bị thất bại nặng nề, ngày hôm sau (4-4), Mỹ đã huy động hàng trăm chiếc máy bay hiện đại nhất lúc bấy giờ, điên cuồng trút hàng nghìn tấn bom đạn xuống Hàm Rồng và vùng phụ cận. Cùng tham gia đánh máy bay Mỹ trong trận này còn có hai tàu chiến của bộ đội hải quân và các biên đội MIC 17 của không quân ta. Sự phối hợp nhịp nhàng, hiệu quả của các lực lượng chiến đấu đã tạo nên "trận đồ bát quái" vây chặt lũ giặc trời.

Đến 17 giờ, trận chiến đấu vô cùng ác liệt đã kết thúc. Quân dân Nam Ngạn - Hàm Rồng đã bắn rơi 30 máy bay giặc Mỹ. Tổng cộng trong 2 ngày, 47 máy bay của Mỹ bị bắn hạ làm nức lòng quân dân cả nước và bè bạn trên thế giới. Nhiều đài phát thanh phương Tây bình luận: "Đây là ngày đen tối nhất của không lực Hoa Kỳ".

Chiến thắng vang dội 3 - 4-4-1965 và chiến công bắn rơi 117 máy bay Mỹ sau hàng nghìn ngày đêm chiến đấu bảo vệ cầu của quân dân Nam Ngạn, Hàm Rồng, Yên Vực, có sự đóng góp to lớn của lực lượng dân quân tự vệ và nhân dân địa phương. Tiêu biểu như tấm gương chiến đấu, hy sinh anh dũng của trung đội trưởng trung đội dân quân xếp dỡ Hàm Rồng Đỗ Khắc Cảu. Mặc vết thương máu loang đỏ áo, anh vẫn chỉ huy đồng đội chuyển đạn cho các chiến sĩ pháo cao xạ bắn máy bay. Nữ đội viên Lê Thị Dung, bất chấp máy bay giặc bổ nhào cắt bom vẫn bơi ra sông tiếp ứng cho tàu hải quân, hy sinh trong tư thế đang tiếp đạn. Dân quân Ngô Thọ Sáu, ba lần bị thương vẫn không rời trận địa cho đến lúc hy sinh... Ngoài ra, còn có nhiều người con quê hương Nam Ngạn - Hàm Rồng đã trực tiếp chiến đấu, lập công như nữ dân quân Ngô Thị Tuyển vác hai hòm đạn pháo nặng gấp đôi trọng lượng cơ thể băng mình trong lửa đạn để tiếp lửa cho bộ đội; đội trưởng dân quân Nam Ngạn Nguyễn Thị Hằng  vững vàng chỉ huy đơn vị, vừa trực tiếp chiến đấu vừa chi viện lực lượng kịp thời cho các khẩu đội phòng không và bộ đội hải quân...

Tiếp nhận an táng hài cốt liệt sĩ.

Góp phần vào chiến thắng Nam Ngạn - Hàm Rồng còn có hàng nghìn người dân, các cụ ông, cụ bà tuổi đã cao vẫn xung phong hỗ trợ lực lượng chiến đấu... Điều tuyệt vời và trở thành biểu tượng cho ý chí quyết chiến quyết thắng là trong bom đạn ác liệt quân dân Hàm Rồng - Nam Ngạn vừa chiến đấu vừa tranh thủ vận chuyển hàng nghìn mét khối đá lên đồi Quyết Thắng, tạc vào vách núi 2 chữ " Quyết thắng" mà cách xa hàng chục km vẫn có thể nhìn thấy...

Chiến công rực rỡ 3 - 4-4-1965 là biểu hiện sinh động của đường lối chiến tranh nhân dân, sự tổ chức, lãnh đạo sáng suốt, táo bạo, hiệp đồng chiến đấu chặt chẽ, khôn khéo của các lực lượng vũ trang, bán vũ trang và của cả cao trào toàn dân xung trận. Chủ nghĩa anh hùng cách mạng được phát huy cao độ và cây cầu Hàm Rồng vẫn sừng sững hiên ngang nối đôi bờ sông Mã như một minh chứng hùng hồn cho ý chí quật cường của người dân Hàm Rồng - Nam Ngạn nói riêng và nhân dân Việt Nam nói chung.