Giữa nắng gắt và gió biển mặn của đặc khu Côn Đảo (TP Hồ Chí Minh) hôm nay, dấu tích ở các trại giam Phú Hải, Phú Tường… vẫn lặng lẽ kể lại những câu chuyện bi tráng về lòng quả cảm. Hệ thống hiện vật, các tượng sáp và những hình thức trưng bày sáng tạo đã truyền tải chân thực sự khốc liệt và lòng quả cảm ở chốn lao tù.
Cờ Mặt trận do nữ tù chính trị Côn Đảo may và thêu khi hay tin Hiệp định Paris ký kết. Lá cờ thấm máu tù chính trị được treo trước cửa dinh chúa đảo đúng ngày 1/5/1975.
Nơi đây, hàng vạn chiến sĩ cách mạng đã từng bị thực dân Pháp và đế quốc Mỹ giam giữ, tra tấn dã man bằng những hình thức tàn bạo nhất hòng khuất phục ý chí đấu tranh cách mạng. Nhưng ở chính “địa ngục trần gian” đó, các chiến sĩ cộng sản đã biến nhà tù thành trường học, hầm giam thành diễn đàn đấu tranh, lấy tinh thần thép và lòng trung kiên để gìn giữ khí tiết cách mạng. Không ít người đã ngã xuống trong âm thầm, để rồi ngày độc lập, chiến thắng của dân tộc cũng là lời khẳng định bất tử cho tinh thần đấu tranh bất khuất. Vùng đất Côn Đảo thiêng liêng hôm nay đã trở thành điểm đến lịch sử, mang giá trị biểu tượng cho lòng yêu nước, ý chí kiên trung và sự hy sinh cao cả của những chiến sĩ cộng sản đã chọn lý tưởng độc lập, tự do làm lẽ sống đến hơi thở cuối cùng.
Đài tưởng niệm các Anh hùng, liệt sĩ tại Nghĩa trang Hàng Dương. Tập san “Sinh hoạt và xây dựng” do các tù nhân chính trị trại 6 biên soạn và phát hành tại nhà tù Côn Đảo năm 1973. Xây dựng từ năm 1940, khu biệt giam chuồng cọp bị chính quyền thực dân Pháp và chính quyền Sài Gòn giấu kín trong suốt 30 năm.
Hầm xay lúa nơi Chủ tịch Tôn Đức Thắng từng bị giam cầm và dần cảm hóa nhiều tù nhân thường, tay sai cai ngục... để thành lập Hội cứu tế tù nhân ngay tại đây. Khu đập đá nằm trong khuôn viên trại Phú Hải, nơi gắn liền với bài thơ “Đập đá Côn Lôn” của nhà chí sĩ Phan Chu Trinh, khi cụ bị đày ra lao động khổ sai tại đây năm 1908. Cai ngục dùng gậy nhọn bịt đồng lao thẳng từ trên xuống để gây thương vong cho các tù nhân trong buồng giam.
Vào những ngày nắng nóng, cai ngục dội nước lạnh từ trên xuống, sau đó rắc vôi bột để vôi gặp nước gây bỏng cho các tù nhân. Dù bị đàn áp dã man nhưng các cuộc đấu tranh chưa bao giờ ngừng lại. Tái dựng hình ảnh các nữ tù nhân nhận tin vui ngày chiến thắng 30/4/1975.
