Đến thành phố Cheboksary, thủ phủ của Chuvash, các tòa nhà lớn ở trung tâm thành phố đều có biển hiệu viết chữ Chuvash và chúng tôi rất thú vị khi thấy trong chữ viết Chuvash có chữ “ă” giống tiếng Việt. Đặc biệt bên cạnh chữ viết, các họa tiết hoa văn truyền thống cũng được hiện diện khắp nơi.
Chính vì vậy, dù chỉ cách Moskva 1 tiếng di chuyển bằng máy bay nhưng khi đặt chân đến Cheboksary có thể cảm nhận ngay sự khác biệt “nhận diện” đặc trưng của vùng đất nơi đây, cho dù Cheboksary có vẻ ngoài đô thị khang trang và được quy hoạch khá đẹp giống nhiều thành phố khác ở Liên bang Nga.
Điều đáng nói, chính quá trình đô thị hóa và phát triển kinh tế có những lúc Chuvash phải đối mặt với tiềm ẩn về sự “mất dần” ngôn ngữ địa phương khi trẻ em ở các vùng nông thôn ngày càng ít nói tiếng mẹ đẻ (tiếng Chuvash).
Năm 2012, các chuyên gia của UNESCO thậm chí còn xếp loại ngôn ngữ quốc gia của người Chuvash là ngôn ngữ "đang bị đe dọa". Nhưng trong những năm gần đây, Chính quyền Chuvash đã có những chính sách mạnh mẽ trong việc bảo tồn và phát triển và ngôn ngữ của mình.
Từ năm 2020, Cộng hòa Chuvash đã thông qua Chương trình “Bảo tồn, nghiên cứu và phát triển tiếng Chuvash” thuộc Dự án nhà nước của Cộng hòa Chuvash về phát triển văn hóa và du lịch.
Với phương châm ngôn ngữ như một phương tiện và yếu tố trong việc bảo tồn văn hóa dân tộc, Chương trình bảo tồn ngôn ngữ Chuvash đặt ra nhiệm vụ kết hợp những nỗ lực của chính quyền nhà nước và các tổ chức dân sự xã hội hiện đại để bảo tồn và phát triển tiếng Chuvash thành một chương trình thống nhất.
Ông Oleg Nikolaev, người đứng đầu Cộng hòa Chuvash được biết đến là người có tầm ảnh hưởng trong bảo tồn và phát triển văn hóa và ngôn ngữ Chuvash nhấn mạnh rằng, việc tạo điều kiện thực hiện chính sách ngôn ngữ hiệu quả nhằm bảo tồn, nghiên cứu và phát triển tiếng Chuvash là rất quan trọng.
Ông cho rằng, mục tiêu bảo tồn và phát triển tiếng Chuvash là nâng cao uy tín của tiếng Chuvash và tạo ra các điều kiện cần thiết để sử dụng tích cực tiếng Chuvash trong đời sống công cộng.
Theo ông, có ba cấu phần chính cần hướng tới. Đầu tiên đó là giáo dục. Hiện ở Cộng hòa này, tiếng Chuvash được dạy từ lớp 1 đến lớp 9 theo những tài liệu giáo khoa được chuẩn hóa. Nhóm tác giả xây dựng tài liệu giáo dục này đã đạt giải thưởng Liên bang Nga về tài liệu giáo dục bằng tiếng mẹ đẻ vào năm 2022.
Hai là, tạo ra môi trường sử dụng ngôn ngữ Chuvash bằng cách truyền tải ở cấp độ tiềm thức kết nối với các nguồn giá trị văn hóa.
Chuvash được biết đến như vùng đất "trăm ngàn bài hát và trăm ngàn bức thêu" và người đứng đầu Chuvash cho rằng, cần tận dụng rộng rãi hơn toàn bộ kho tàng văn hóa dân tộc của vùng trong việc bảo tồn và phát triển tiếng dân tộc. Theo ông, chúng cần được phản ánh trong cả kiến trúc và tên gọi của các con phố ở thủ đô.
Thứ ba đó là tạo điều kiện cho tiếng Chuvash hoạt động trong không gian thông tin và truyền thông như báo chí, truyền thanh, truyền hình, sách, biểu diễn nghệ thuật, hòa nhạc...
Được biết, trong những năm qua chương trình này cũng tài trợ xuất bản sách bằng tiếng Chuvash, cung cấp kinh phí để bổ sung sách của các tác giả kinh điển, hiện đại, văn học lịch sử địa phương bằng tiếng bản địa vào thư viện.
Chương trình bảo tồn và phát triển ngôn ngữ Chuvash cũng bao gồm nhiều hoạt động nhằm phát triển cơ sở hạ tầng thực hiện chính sách ngôn ngữ, cung cấp phương pháp luận cho các quá trình bảo tồn và phát triển tiếng Chuvash, cải thiện hệ thống nghiên cứu tiếng địa phương và tạo điều kiện nâng cao giá trị đối với tiếng Chuvash.
Bên cạnh đó, chương trình này có kế hoạch giới thiệu các phương pháp giảng dạy tiếng Chuvash sáng tạo, phát triển các nguồn thông tin để tích hợp tiếng Chuvash vào không gian thông tin điện tử và các lĩnh vực quan trọng khác. Chương trình cũng đặc biệt chú trọng đến vấn đề bảo tồn ngôn ngữ trong kỷ nguyên số mới, tích cực phát triển các nguồn thông tin hiện đại và tích hợp tiếng Chuvash vào không gian thông tin điện tử.
Điều đáng chú ý là đã có những thành công theo hướng này như việc ngôn ngữ Chuvash đã được thêm vào “Yandex.Translator”. Dịch vụ miễn phí này dịch ngay lập tức các từ, cụm từ và văn bản từ tiếng Chuvash sang tiếng Nga và ngược lại, cho phép người dùng làm quen với văn hóa và di sản văn học của người Chuvash. Ngoài ra, các từ và cụm từ từ tiếng Chuvash cũng có thể được dịch sang 97 ngôn ngữ khác và ngược lại.
Người khởi xướng việc tạo ra trình dịch máy là tổng biên tập của Trang web Nhân dân Chuvash Nikolai Plotnikov và các đồng nghiệp của ông, bao gồm các nhà báo viết bằng tiếng Chuvash, các nhà ngữ văn, nhà văn, thủ thư, sinh viên...
Có thể nói, chủ đề bảo tồn và phát triển ngôn ngữ Chuvash là chủ đề của nhiều phiên họp chiến lược được Chính quyền Chuvash tổ chức với sự tham gia của các nhà nghiên cứu văn hóa, giáo viên, nhà báo, blogger, đại diện thanh niên, cũng như các bộ đã đưa ra các ý tưởng và trao đổi ý kiến về những việc cần làm để tiếng Chuvash được lắng nghe. Các nhóm đã đưa ra nhiều đề xuất và những đề xuất thú vị nhất trong số đó đã được triển khai.
Một thí dụ trong số đó là biển hiệu của Bảo tàng Văn học K.V. Ivanov ở trung tâm Cheboksary đã được cập nhật tên của tổ chức, nơi lưu giữ các tác phẩm của các nhà văn và nhà thơ Chuvash, được trình bày bằng hai ngôn ngữ. Đúng như các chuyên gia nói: "Để một ngôn ngữ tồn tại, bạn chỉ cần sử dụng nó".
Điều đáng mừng với Chuvash khi nhận được sự quan tâm ủng hộ của nhiều nhân vật nổi bật trong lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật và giáo dục của nước cộng hòa này trong vấn đề bảo tồn tiếng Chuvash. Họ quan tâm đến việc cải thiện việc giảng dạy tiếng Chuvash, tăng cường vai trò của nghệ thuật trong việc phát triển thẩm quyền của quốc gia và phân bổ tài trợ cho các dự án.
Tất nhiên, người đứng đầu Cộng hòa Chuvash tin rằng chính sách ngôn ngữ cần phải hướng chủ yếu đến thế hệ trẻ. Và ở đây điều quan trọng là "không ép buộc mà phải truyền cảm hứng và giúp đỡ".
Nhưng để hình thành sự quan tâm ổn định của trẻ em và thanh thiếu niên đối với tiếng Chuvash, Bộ trưởng Văn hóa Cộng hòa Chuvash Roza Lizakova bổ sung rằng công việc này sẽ phải kiên nhẫn hơn bằng cách phát triển các chương trình trò chơi giáo dục bằng ngôn ngữ địa phương. Theo bà khi đó, việc học tiếng Chuvash sẽ thú vị hơn nhiều.
Đối với mỗi quốc gia, ngôn ngữ bản địa là phương tiện chính của nền văn hóa, một giá trị to lớn và độc đáo, đúng như một thành ngữ dân gian Chuvash: "Chelkhe pëtmesen khalăkh pëtmest" - "Khi ngôn ngữ còn sống, dân tộc sẽ không mất".
