Trước áp lực từ thị trường và các cam kết môi trường, quá trình chuyển đổi xanh tại các khu công nghiệp đang đối mặt nhiều thách thức, từ sự phức tạp của chính sách đến thực trạng “tẩy xanh” - nghĩa là tuyên bố các cam kết về môi trường nhưng không có cơ sở thực tế.
Đầu tư vào công nghiệp xanh không chỉ là lựa chọn mà còn là yêu cầu bắt buộc nếu Việt Nam muốn duy trì tăng trưởng nhanh và giữ vững vị thế trong kỷ nguyên mới, hướng tới giảm phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.
Tăng trưởng xanh là cơ hội để đất nước bứt phá về kinh tế, từng bước xây dựng nền tảng phát triển bền vững.
(Chuyên gia Kinh tế trưởng Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) tại Việt Nam Nguyễn Bá Hùng)
Theo chuyên gia Kinh tế trưởng Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) tại Việt Nam Nguyễn Bá Hùng, tăng trưởng xanh là cơ hội để đất nước bứt phá về kinh tế, từng bước xây dựng nền tảng phát triển bền vững. Mặc dù chính sách về vấn đề này đã được ban hành từ năm 2018, hoàn thiện bằng Nghị định số 35/2022/NĐ-CP của Chính phủ với hệ thống tiêu chí rõ ràng, nhưng đến nay Việt Nam vẫn chưa có khu công nghiệp nào được công nhận, cấp chứng chỉ là khu công nghiệp sinh thái.
Tiến sĩ (TS) Nguyễn Thế Hùng, Phó Giám đốc Học viện Chính sách và Phát triển cho rằng, hiện nay các khu công nghiệp mới chỉ đạt được 60-70% so với tiêu chí để được công nhận là khu công nghiệp sinh thái.
Còn theo Phó Tổng Giám đốc thứ nhất Khu công nghiệp Nhật Bản-Hải Phòng Đỗ Quang Hưng, phong trào khu công nghiệp xanh, khu công nghiệp sinh thái được bắt đầu từ năm 2018, nhưng đến nay không có nhiều khu công nghiệp mặn mà với mô hình này. Trong thực tế, một số doanh nghiệp, khu công nghiệp đang có hành vi “tẩy xanh” - quảng bá triển khai công nghiệp sinh thái, nhưng thực chất chỉ là bề ngoài.
Ông Hưng cũng bày tỏ nghi vấn đối với các khu công nghiệp mới khi các đơn vị đầu tư cam kết phát triển thành khu công nghiệp sinh thái nhưng phải sau thời gian 3-5 năm, thậm chí 10 năm mới cho kết quả là có sinh thái hay không. Hành động “tẩy xanh” sẽ làm chậm tiến trình hành động thực chất, gây nhiễu thông tin cũng như suy giảm niềm tin của cộng đồng.
Phong trào khu công nghiệp xanh, khu công nghiệp sinh thái được bắt đầu từ năm 2018, nhưng đến nay không có nhiều khu công nghiệp mặn mà với mô hình này. Trong thực tế, một số doanh nghiệp, khu công nghiệp đang có hành vi “tẩy xanh” - quảng bá triển khai công nghiệp sinh thái, nhưng thực chất chỉ là bề ngoài.
(Phó Tổng Giám đốc thứ nhất Khu công nghiệp Nhật Bản-Hải Phòng Đỗ Quang Hưng)
Với mô hình khu công nghiệp thế hệ mới áp dụng số hóa, công nghệ tuần hoàn, tiết kiệm năng lượng, một số doanh nghiệp như Panasonic, CNCTech, VietCycle… đã giảm đáng kể chi phí và nâng cao sức cạnh tranh trên thị trường.
Các mô hình này cho thấy việc đầu tư vào công nghiệp xanh không những bảo vệ môi trường mà còn mang lại lợi ích kinh tế rõ rệt. Tuy nhiên, ông Hưng nhấn mạnh, muốn làm các khu công nghiệp xanh, khu công nghiệp sinh thái thì trước hết, các doanh nghiệp trong đó phải chuyển đổi. Doanh nghiệp, nhà máy trong khu công nghiệp không chuyển đổi, không sản xuất sạch hơn thì điều này khó có thể thực hiện được.
Nhiều doanh nghiệp cũng cho biết, chính sách đang là rào cản, gây khó khăn trong việc chuyển đổi xanh. TS Nguyễn Thế Hùng dẫn chứng, tại khu công nghiệp Nam Cầu Kiền (Hải Phòng), nhiều doanh nghiệp thành lập riêng một phòng gồm năm luật sư chỉ để nghiên cứu chính sách pháp luật của Việt Nam liên quan đến chuyển đổi xanh. Tương tự, khu công nghiệp Deep C cũng cần ba đến năm luật sư cho công việc này.
Nhằm tiếp thêm động lực cho doanh nghiệp trong chuyển đổi xanh, TS Bùi Thanh Minh, Phó Giám đốc Ban Nghiên cứu Phát triển Kinh tế tư nhân (Ban IV) cho rằng, cần hoàn thiện khung pháp lý để phát triển tín dụng xanh, từ đó đa dạng hóa nguồn vốn.
Đồng thời, ông Minh cũng chỉ ra cơ hội sản xuất năng lượng tái tạo, hydro xanh và cụm công nghiệp sạch với mục tiêu phát triển bền vững. Với tiềm năng hơn 1.000 GW điện, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành trung tâm sản xuất hydro xanh cạnh tranh về chi phí.
Việc hình thành các cụm công nghiệp xanh - nơi doanh nghiệp lớn và nhỏ chia sẻ hạ tầng và nguồn năng lượng sạch sẽ tạo ra hệ sinh thái mới, giúp các doanh nghiệp nội địa nâng cao khả năng tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu. Cùng với đó, việc khuyến khích phát triển các hệ thống điện mặt trời áp mái tự sản tự tiêu tại các khu công nghiệp đang được đẩy mạnh giúp tiết giảm chi phí, đồng thời tạo cơ hội để các doanh nghiệp nghiên cứu và phát triển tham gia thị trường tín chỉ các-bon.
Với tiềm năng hơn 1.000 GW điện, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành trung tâm sản xuất hydro xanh cạnh tranh về chi phí.
(TS Bùi Thanh Minh, Phó Giám đốc Ban Nghiên cứu Phát triển Kinh tế tư nhân (Ban IV))
Có thể thấy, chuyển đổi xanh không còn là lựa chọn, mà là điều kiện để doanh nghiệp tiếp tục tồn tại và phát triển trong bối cảnh mới. Tuy nhiên, doanh nghiệp không thể đi một mình mà cần một hệ sinh thái đồng hành, bao gồm chính sách minh bạch, nhất quán, dễ tuân thủ cùng nguồn vốn xanh, công nghệ phù hợp và sự liên kết giữa các bên để biến thách thức thành động lực tăng trưởng bền vững
