Mùa rùa đẻ trứng ở Côn Đảo

Giữa đêm tối yên bình, những bước chân nặng nề in dấu trên cát là khởi đầu cho một chu kỳ sống mới - chu kỳ được nâng niu bởi tâm huyết của những người làm công tác bảo tồn rùa biển nơi đây.

Trắng đêm “đỡ đẻ” cho rùa

Trong mùa sinh sản cao điểm, hòn Bảy Cạnh, thuộc Vườn quốc gia Côn Đảo trở thành điểm đẻ trứng lớn nhất của rùa biển, chiếm khoảng 80% số lượng tổ trứng toàn khu vực. Loài rùa biển có tập tính lên bờ đẻ trứng vào ban đêm, vì thế lực lượng kiểm lâm sẽ phải thức trắng đêm để “đỡ đẻ” cho rùa. Tại Côn Đảo có nhiều nơi rùa lên đẻ trứng như: hòn Cau, hòn Tre lớn, hòn Tài… nhưng nhiều nhất là bãi cát lớn của hòn Bảy Cạnh.

Sau bữa cơm chiều, cán bộ Trạm Kiểm lâm hòn Bảy Cạnh lại chuẩn bị đèn pin, sổ ghi chép và thiết bị cần thiết, sẵn sàng cho một đêm trắng. Kiểm lâm viên Trần Đình Đồng chia sẻ: “Vào mùa rùa đẻ, chúng tôi hiếm khi được ngủ tròn giấc. Công việc không chỉ là ghi nhận, mà còn như làm “ông mụ” đỡ đẻ cho rùa - bảo vệ từng tổ trứng giữa thiên nhiên khắc nghiệt”.

Mỗi cá thể rùa mẹ chọn một khoảng cát mịn gần lùm cây, dùng chân đào tổ sâu khoảng 50-60 cm. Sau khi đẻ xong, rùa mẹ cẩn thận lấp tổ, kéo dài khoảng 5-6 m nhằm xóa dấu vết, ngụy trang tổ trứng khỏi các loài săn mồi.

Anh Trần Đình Đồng cho biết, một rùa mẹ trung bình đẻ khoảng 80 trứng, nhưng cũng có trường hợp đẻ hơn 200 trứng. Trứng được ấp trong vòng 6 giờ. Khi đưa về, một nửa số trứng sẽ được cho vào hồ có nhiều ánh sáng, nửa còn lại cho vào hồ ấp được phủ tấm lưới chống nắng bên trên.

Việc này để cân bằng “giới tính” cho rùa con khi nở, bởi rùa biển có thể điều chỉnh được đực hay cái nhờ tác động của ánh sáng và nhiệt độ khi ấp. Trước đây, việc “đỡ đẻ” cho rùa chỉ đơn giản là đánh dấu tổ trên bãi cát, để trứng nở tự nhiên rồi theo dõi rùa con trở về biển.

Tuy nhiên, tỷ lệ trứng nở tự nhiên rất thấp do chịu nhiều tác động như: bị lấy trộm, tổ ngập nước, trứng bị động vật khác ăn... Nhưng nhiều năm nay, nhờ những chiếc tổ nhân tạo, việc bảo vệ trứng rùa được bảo đảm hơn, tỷ lệ trứng nở thành công cũng cao hơn.

Khoảng 45 đến 60 ngày sau khi đưa về tổ ấp, trứng sẽ nở thành rùa con. Hằng ngày lực lượng kiểm lâm trên hòn Bảy Cạnh phải làm nhiệm vụ đeo thẻ, đeo máy định vị vệ tinh, đo đạc kích thước; bảo vệ sinh cảnh làm tổ và các tổ trứng; san lấp, vệ sinh bãi đẻ; di dời các tổ trứng đến nơi an toàn, kiểm tra và thả rùa con về biển.

Ông Nguyễn Đình Đức, kỹ sư Phòng Bảo tồn và Hợp tác quốc tế, Ban quản lý Vườn quốc gia Côn Đảo cho biết, rùa biển đẻ trứng quanh năm, nhưng cao điểm từ tháng 4 đến tháng 11 hằng năm. Năm 2024, Vườn quốc gia Côn Đảo ghi nhận 387 rùa biển mẹ đã sinh sản 1.161 tổ trứng, với 111.986 quả trứng, trong đó Trạm Kiểm lâm Bảy Cạnh cứu hộ được đến 849 tổ trứng rùa biển (73,2%). Tỷ lệ nở thành công đạt 76,8%, với thời gian ấp nở bình quân 54 ngày. Trong năm 2024, số tổ rùa biển đẻ trứng giảm.

Nguyên nhân là do chu kỳ làm tổ của rùa biển và ảnh hưởng của hiện tượng El Nino (hiện tượng khí hậu xảy ra khi lớp nước biển bề mặt ở khu vực xích đạo Thái Bình Dương nóng lên dị thường). Theo dự báo năm 2025, số rùa biển về làm tổ sẽ tăng trở lại theo chu kỳ.

Nỗ lực bảo tồn rùa biển

Hiện Vườn quốc gia Côn Đảo đang quản lý 18 bãi biển có rùa đẻ trứng, trong đó, một số bãi có số lượng rùa lên đẻ nhiều như: Bãi cát lớn, bãi cát hòn Tàu, bãi Dương (hòn Bảy Cạnh), bãi cát lớn (hòn Cau), bãi cát lớn (hòn Tre Lớn). Lãnh đạo Vườn quốc gia Côn Đảo đã bố trí 5 trạm kiểm lâm (mỗi trạm từ 5 đến 8 người) làm nhiệm vụ bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và bảo tồn rùa biển. Công tác bảo tồn rùa biển với sự tham gia của cộng đồng (các tình nguyện viên, doanh nghiệp, khách du lịch…) đã phát huy hiệu quả rất tốt.

Những cá thể rùa con khi trở về biển lớn mang theo hy vọng về sự nối dài hành trình sinh tồn kỳ diệu của loài rùa biển. Từ năm 1989, huyện Côn Đảo đã ban hành chỉ thị đầu tiên về bảo vệ ngư trường và tài nguyên biển. Năm 1994, Côn Đảo trở thành địa phương đầu tiên triển khai chương trình bảo tồn rùa biển một cách có hệ thống. Năm 1996, Quỹ Quốc tế Bảo vệ Thiên nhiên (WWF) tài trợ dự án “Bảo tồn và cứu hộ rùa biển tại Côn Đảo”, mở ra một giai đoạn chuyên nghiệp hóa công tác bảo tồn.

Gần đây, năm 2016, WWF tiếp tục hỗ trợ đào tạo cán bộ tại Philippines và Malaysia, tạo tiền đề cho các phương pháp khoa học được áp dụng hiệu quả hơn tại Việt Nam. Trước đây, khi rùa đẻ trứng, những người làm công tác bảo tồn không di dời trứng đi nơi khác thì tỷ lệ nở chỉ đạt 27%, nhưng theo đào tạo của WWF việc di dời tổ trứng khỏi khu vực ngập nước, thì tỷ lệ nở đạt đến 80%.

Ông Nguyễn Khắc Pho, Giám đốc Vườn quốc gia Côn Đảo khẳng định, bảo tồn rùa biển đã trở thành hoạt động thường xuyên, liên tục và được sự ủng hộ, chung tay góp sức của người dân cũng như chính quyền các cấp tại Côn Đảo. Đến nay, hoạt động này đóng góp lớn cho sự nghiệp bảo tồn loài sinh vật biển nguy cấp của toàn thế giới. Ngoài ra, các điểm bảo tồn rùa đang trở thành điểm du lịch sinh thái hấp dẫn, thu hút đông đảo du khách đến với Côn Đảo, góp phần phát triển kinh tế địa phương.