Thăm Bảo tàng Lâm Đồng, chúng tôi có dịp gặp ông Hiroshi Kasai, người Nhật Bản, khi ông cùng nhóm bạn tham quan tại đây. Ông Kasai và mọi người tìm hiểu, ghi chép rất kỹ về các tư liệu, hiện vật trưng bày. “Đến thăm bảo tàng, chúng tôi thu nhận thêm nhiều điều thú vị và thật sự khâm phục tiến trình lịch sử-văn hóa của địa phương, đất nước các bạn. Tôi cho rằng, Bảo tàng Lâm Đồng là một điểm đến không thể bỏ qua khi trải nghiệm du lịch miền cao nguyên Lâm Đồng”, ông Hiroshi Kasai nói.
Bên cạnh tư dinh của đại điền chủ Nguyễn Hữu Hào (thân phụ của Nam Phương Hoàng hậu) nay được sử dụng làm trụ sở làm việc, Nhà nước đầu tư kinh phí xây dựng nhà trưng bày mới của bảo tàng với kết cấu ba tầng, chiều dài hơn 41,6m và chiều rộng hơn 33,6m, tiền sảnh rộng rãi, thoáng đẹp. Để đáp ứng nhu cầu tìm hiểu của các nhà nghiên cứu, người dân và du khách, bảo tàng không ngừng cố gắng xây dựng và hoàn thiện sâu các nội dung trưng bày. Có thể kể đến một số chuyên đề: Khảo cổ học tại Lâm Đồng; đặc trưng văn hóa các dân tộc Lâm Đồng; cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ; thành tựu của sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội…
Nhiều du khách khi đến với bảo tàng có chung mong muốn tìm hiểu không gian lịch sử-văn hóa mang tính đặc thù vùng nam Tây Nguyên. Ở đây, thông qua các mô hình và hiện vật, sắc màu văn hóa các dân tộc bản địa có lịch sử cư trú lâu đời tại vùng đất Lâm Đồng như Cơ Ho, Mạ, Chu Ru… được tái hiện khá rõ nét. Bên cạnh đó, du khách được khám phá những trầm tích, ký ức lịch sử của vùng đất này được xuất lộ qua các cuộc khai quật và nghiên cứu khảo cổ học.
Tại bảo tàng, khu vực trưng bày, giới thiệu các chuyên đề khảo cổ học, hiện vật được phát hiện, khai quật tại địa phương là điểm nhấn quan trọng, hấp dẫn. Các di tích khảo cổ học thuộc thời kỳ tiền sử tại Lâm Đồng được phát hiện trên phạm vi rộng, từ các vùng thượng lưu sông Đồng Nai, ngược lên vùng cao nguyên Di Linh, Lang Biang. Những rìu đá, đục, bàn dập, khuôn đúc bằng đá và các loại nồi, vò, bình, bàn xoa… như hiển hiện trước mắt chúng ta hình bóng con người từ thời sơ khai.
Các di tích tiền sử và sưu tập công cụ ở vùng đất này vừa mang đặc điểm chung của tiền sử Nam Bộ-Việt Nam, vừa có dấu ấn riêng của vùng đất Lâm Đồng. Chuyên đề này phản ánh một phần quá trình chinh phục những vùng đất hiểm trở bằng lao động, sáng tạo của cư dân thiểu số bản địa.
Ba bộ đàn đá phát hiện tại Lâm Đồng là hiện vật quý mà các chuyên gia trong và ngoài nước đã ghi nhận. Bộ đàn đá 12 thanh phát hiện tại Di Linh năm 1997 và bộ đàn đá 19 thanh phát hiện tại Bờ Nơm năm 2003 có niên đại khoảng 3.000 đến 2.500 năm. Bộ đàn đá B’lao (phục chế) được phát hiện tại Lộc Bắc từ năm 1979. Những bộ đàn đá mang hình cánh hạc mà người xưa chế tác, sử dụng là minh chứng của trình độ văn minh và thẩm mỹ của các dân tộc bản địa từ hàng nghìn năm trước…
Trong phạm vi của gian trưng bày các phát hiện khảo cổ học, Bảo tàng Lâm Đồng thể hiện khá đậm nét về Di tích khảo cổ học Cát Tiên. Di tích này trải dài 15 km ở tả ngạn sông Đồng Nai, trên diện tích 24ha. Đây là khu phế tích các đền tháp và mộ tháp được xây dựng bằng chất liệu gạch và đá cách ngày nay khoảng 11 thế kỷ. Mô-típ kiến trúc và các hiện vật đồ đá, đồ gốm, đồ đồng và kim loại vàng tìm thấy trong lòng các phế tích này có mối liên hệ mật thiết với nền văn minh Óc Eo và đạo Bà La Môn. Chủ nhân của khu phế tích có thể là hậu duệ của cư dân Phù Nam hoặc người Mạ - một dân tộc sinh sống lâu đời trên cao nguyên Lâm Đồng.
Bên cạnh chuyên đề trưng bày những thành tựu của công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và sự nghiệp đổi mới quê hương, đất nước, Bảo tàng Lâm Đồng đã đưa cảm xúc của khách tham quan về với lịch sử vùng đất Lâm Đồng xưa, trở về với không khí hào hùng của Khu 6-nam Tây Nguyên những năm tháng bền bỉ đấu tranh chống kẻ thù xâm lược.
Chúng tôi gặp cựu chiến binh Phạm Văn Gia, người từng chiến đấu tại Thành cổ Quảng Trị năm 1972, khi ông dẫn cháu ngoại tham quan bảo tàng. Ông Gia cho biết: “Tôi nhiều lần đưa các con, cháu tham quan Bảo tàng Lâm Đồng. Tôi nghĩ, đây là một trong những cách giáo dục lịch sử, truyền thống rất tốt đối với thế hệ trẻ; qua đó để các cháu hiểu hơn về lịch sử quê hương, biết ơn các thế hệ tiền nhân và bồi dưỡng lý tưởng sống cao đẹp…”.
Ông Hoàng Ngọc Huy, Giám đốc Bảo tàng Lâm Đồng chia sẻ: Những hiện vật, tư liệu vẫn còn ấm nóng sức sống mãnh liệt của lịch sử và ngọn lửa truyền thống cha ông; là thông điệp nhắc nhở thế hệ hôm nay và mai sau sống xứng đáng hơn nữa với những thời đã qua. Là những người được giao nhiệm vụ quản lý, khai thác, phát huy giá trị những hiện vật, tư liệu vô giá này, chúng tôi luôn cố gắng để bảo tàng là một điểm đến hấp dẫn và hữu ích đối với các nhà nghiên cứu, du khách và người dân địa phương. Để đổi mới hoạt động bảo tàng, thời gian vừa qua, chúng tôi đã phối hợp với các cơ quan, đơn vị tổ chức nhiều chuyên đề; trong đó, tham gia kết nối điểm đến qua dự án “Yêu lắm Việt Nam” với Báo Nhân Dân và cùng Hội Nhà báo Lâm Đồng tổ chức triển lãm chuyên đề “100 năm Báo chí Việt Nam”.
