Phát huy “di sản sự kiện quốc tế” ở châu Âu

Tác động của các sự kiện thể thao, văn hóa, du lịch quốc tế

Các sự kiện thể thao lớn như Thế vận hội Olympic, Paralympic, World Cup hay các cuộc triển lãm quốc tế rất được chờ đợi bởi lượng lớn người tham gia. Sự hấp dẫn độc đáo, độ phủ sóng truyền thông rộng khắp, và những tác động tích cực đáng kể lên đời sống cộng đồng dân cư là yếu tố quan trọng để quốc gia đăng cai có chiến lược và kế hoạch hành động cụ thể, đôi khi là táo bạo.

Các sự kiện quốc tế lớn này được kỳ vọng tạo ra 2 loại hiệu ứng kinh tế: ngắn hạn và dài hạn. Lợi ích ngắn hạn chủ yếu đến từ chi tiêu của du khách và ban tổ chức trong giai đoạn lập kế hoạch và diễn ra sự kiện.

Ngân hàng Pháp ước tính Thế vận hội mùa hè Paris 2024 đã đóng góp 0,25% vào tăng trưởng GDP của vùng thủ đô Île-de-France trong quý 3 năm 2024. Lưu lượng hàng không tại các sân bay ở thủ đô Paris đã vượt mức 100 triệu hành khách vào năm 2024, lần đầu tiên kể từ sau năm 2019.

Một bản báo cáo về tác động kinh tế của Giải vô địch bóng đá thế giới 2006 tại Cộng hòa Liên bang Đức do Viện Nghiên cứu Kinh tế Đức (DIW) công bố ngày 18/7/2007 cho biết: Sự kiện quốc tế của “môn thể thao vua” này đã góp phần tạo thêm 34.000 cơ hội việc làm cho người dân.

Về mặt xã hội, các sự kiện mang tính quốc tế như vậy có tiềm năng thúc đẩy sự gắn kết xã hội, bất kể tuổi tác, giới tính, tầng lớp hay văn hóa. Nhiều chương trình đi kèm đã được triển khai nhằm thúc đẩy các giá trị hòa nhập, hỗ trợ người khuyết tật, thanh niên có hoàn cảnh khó khăn và phụ nữ. Cơ sở hạ tầng đường bộ và đường sắt của Đức tại các thành phố diễn ra các trận thi đấu được đánh giá cải thiện đáng kể.

Nước Pháp cũng đã lên kế hoạch từ sớm để phát triển cơ sở hạ tầng với mục tiêu kép: phục vụ cho Thế vận hội 2024 và chuyển đổi mục đích sử dụng vì lợi ích lâu dài của người dân, tránh tình trạng xây dựng quá mức.

Xây dựng và phát huy các “di sản” hậu sự kiện

Tại Bồ Đào Nha, Triển lãm quốc tế Expo 1998 Lisbon, với chủ đề “Đại dương, Di sản cho Tương lai”, là một trong những sự kiện triển lãm đầu tiên được tổ chức với mục tiêu tích hợp địa điểm tổ chức với chính sách quy hoạch đô thị.

Sự kiện Expo 1998 Lisbon đã góp phần định vị lại thủ đô của Bồ Đào Nha trên trường quốc tế và châu Âu như một thành phố quốc tế, hiện đại, có khả năng cạnh tranh và hấp dẫn.

Không chỉ tận dụng việc tăng cường sự kết nối các khu vực cảng không còn hoạt động vào sự phát triển không gian và kinh tế, chính quyền Lisbon còn cải tạo bờ sông, đáp ứng nhu cầu xã hội mạnh mẽ về việc phục hồi khu vực ven sông cho mục đích cộng đồng.

Khu vực công nghiệp ven sông rộng 340ha ở phía đông thủ đô Lisbon biến thành không gian đô thị. Bên cạnh đó, có nhiều thay đổi tích cực khác như mức độ ô nhiễm giảm, môi trường sinh thải tốt hơn cùng với nhiều công trình công cộng mới như bảo tàng, nhà hát và trung tâm mua sắm.

Sau Expo 1998 Lisbon, chính phủ Bồ Đào Nha đã chuyển đổi mục đích sử dụng từ các công trình phục vụ Expo 1998 Lisbon thành các không gian văn hóa-nghệ thuật để nâng cao đời sống văn hóa và tinh thần cho người dân.

Thành công từ các công tác chuẩn bị, triển khai và phát huy giá trị di sản hậu sự kiện Expo 1998 đã trở thành “hình mẫu” cho các dự án và sáng kiến tái tạo đô thị trong những năm tiếp theo.

Thậm chí, để nhân rộng thành công này, Bộ Môi trường và Quy hoạch Không gian Bồ Đào Nha đã thành lập Chương trình Polis vào năm 2000 nhằm chuyển giao kinh nghiệm cho các cơ sở quy hoạch đô thị trên toàn quốc.

Tại Cộng hòa Liên bang Đức, World Cup 2006 đã tạo ra một sự bùng nổ trong việc xây dựng các sân vận động hoàn toàn mới và cải tạo sâu rộng các cơ sở hiện có, không chỉ giới hạn ở 12 thành phố đăng cai thi đấu mà còn lan rộng ra nhiều địa phương khác trên toàn quốc.

Theo bài viết của nhà nghiên cứu và giáo sư xã hội học người Đức Albrecht Sonntag đăng trên nền tảng tạp chí kỹ thuật số PREO xuất bản ngày 17/11/2022, số lượng khán giả trung bình mỗi trận đấu tại các giải bóng đá Đức đã tăng ngoạn mục 42% từ năm 2000-2018, tương đương với từ 31.182 lên 44.511 người, với tỷ lệ lấp đầy sân vận động luôn trên 90%.

Mạng lưới đường bộ và đường sắt xung quanh các thành phố đăng cai vốn đã được Chính phủ Đức lên kế hoạch ngân sách từ trước. Nhưng World Cup 2006 cũng góp phần như một “chất xúc tác” đẩy nhanh tiến trình thực hiện các kế hoạch đề ra.

World Cup 2006 được mệnh danh là “câu chuyện cổ tích mùa hè” (Sommermärchen) khi khơi dậy trong lòng người dân về một tinh thần yêu nước và đoàn kết.

Sự kiện bóng đá quốc tế này cũng góp phần thay đổi nhận thức của công chúng toàn cầu về nước Đức, giúp điều chỉnh các khuôn mẫu lỗi thời và mang lại một hình ảnh nước Đức cởi mở, phóng khoáng và vui vẻ.

Bài viết của Giáo sư Albrecht Sonntag trên nền tảng PREO cũng trích một nghiên cứu cho thấy: Đức đã tăng từ vị trí thứ sáu lên vị trí thứ nhất trong bảng xếp hạng chỉ số thương hiệu quốc gia (Nation Brands Index) vào năm 2006.

Một trong những đổi mới mang tính bền vững nhất của World Cup 2006 là sự ra đời của các không gian công cộng dành cho người hâm mộ, cho phép hàng triệu người không có cơ hội trực tiếp xem thi đấu vẫn có thể hòa mình vào không khí lễ hội, với những màn hình khổng lồ và tình nguyện viên điều phối. Từ đó, các không gian công cộng này trở thành một điểm thu hút độc đáo, thúc đẩy sự tương tác xã hội và cảm xúc cộng đồng.

Vương quốc Anh là một trong những quốc gia hưởng lợi lâu dài từ các “di sản sự kiện quốc tế”.

Sân vận động Olympic London 2012 ban đầu được xây dựng nhằm phục vụ Thế vận hội Mùa hè 2012. Kể từ năm 2016, tên chính thức của nó được đổi thành Sân vận động London, là sân nhà của câu lạc bộ bóng đá West Ham United, đồng thời được sử dụng cho các giải vô địch điền kinh thế giới, trận đấu bóng bầu dục, các buổi hòa nhạc…

Trung tâm thể thao dưới nước được mở cửa lại với sức chứa hạn chế hơn một chút, phục vụ các trường học, câu lạc bộ địa phương, công chúng và các vận động viên trong quá trình luyện tập.

Các trung tâm thể thao như: Copper Box, Eton Manor hay Lee Valley trở thành địa điểm tập luyện, thi đấu cấp cao và trung tâm thể thao đa năng cho cộng đồng, góp phần khuyến khích các phong trào thể dục-thể thao tại nhiều địa phương.

Vương quốc Anh cũng khởi xướng một dự án quy mô lớn với mục tiêu đầu tư 1 tỷ bảng Anh trong vòng 5 năm sau Thế vận hội và thành lập 6.000 câu lạc bộ thể thao cộng đồng mới.

Điển hình phải kể tới sáng kiến “Places People Play” (tạm dịch “Điểm vui chơi cộng đồng”) trị giá 135 triệu bảng Anh nhằm cải tạo các điểm tập luyện thể thao cùng với khoản đầu tư 20 triệu bảng Anh vào 377 dự án thể thao cộng đồng trên khắp cả nước.

Tại thời điểm đó, Chương trình giáo dục “Get Set” quảng bá tinh thần Olympic trong học đường, với các giá trị về tình bạn và sự tôn trọng, hiểu biết lẫn nhau, ghi nhận sự tham gia của gần 85% trường học ở Vương quốc Anh.

Chương trình văn hóa-nghệ thuật lớn nhất trong lịch sử nước Anh kéo dài 12 tuần, với hơn 25.000 nghệ sĩ từ 204 quốc gia trình diễn 13.000 buổi biểu diễn tại 1.200 địa điểm, đã thu hút 19,8 triệu người khán giả.

Bên cạnh 250.000 ứng cử viên cho 70.000 vị trí tình nguyện viên của Thế vận hội, Thế vận hội London 2012 còn thúc đẩy hòa nhập xã hội bằng cách cung cấp cơ hội việc làm bền vững cho hơn 30.000 người thất nghiệp tại thủ đô London.

Thành công trong xây dựng và phát triển bền vững của nước Anh tại kỳ Olympic 2012 là việc cải tạo khu đất công nghiệp hoang hóa thành công viên đô thị rộng 100ha lớn nhất châu Âu. Công viên này giờ đây là nơi sinh sống của nhiều loài động vật hoang dã với hệ sinh thái đa dạng địa hình.

Thế vận hội London 2012 cũng đóng vai trò tiên phong trong việc phát triển phương pháp đo lường lượng khí thải carbon cho các sự kiện lớn. Phương pháp này sau đó được áp dụng tại kỳ tiếp theo Rio 2016 và được Ủy ban Olympic Quốc tế (IOC) hoàn thiện thành công cụ đo lường chuẩn hóa vào năm 2019.

Làng Olympic sau đó được chuyển đổi thành khu dân cư với 2.800 căn hộ mới, góp phần giải quyết nhu cầu nhà ở. Hệ thống giao thông trong khu vực cũng được nâng cấp đáng kể với 10 tuyến đường sắt và 30 cây cầu mới tiếp tục phục vụ dân cư sau đại hội.

Ngoài ra, hơn 60 dự án giao thông xanh được triển khai, bao gồm 10 triệu bảng đầu tư cho làn xe đạp và đường dành cho người đi bộ. Một đội gồm 200 ô-tô điện và 120 trạm sạc đã được triển khai, được đánh giá là mạng lưới trạm sạc lớn nhất Vương quốc Anh vào thời điểm đó.

Bản báo cáo với tựa đề “Di sản Thế vận hội” được Ủy ban Olympic Quốc tế (IOC) công bố năm 2013 trích dẫn một nghiên cứu của Oxford Economics, trong đó chỉ rõ Thế vận hội có thể mang lại 16,5 tỷ bảng cho nền kinh tế Anh giai đoạn 2015-2017.

Và đúng như thế, kinh nghiệm từ London 2012 cũng giúp các công ty Anh giành được hơn 60 hợp đồng tại Thế vận hội mùa đông Sochi 2014 và World Cup 2018.

Tính bền vững cũng được thể hiện rõ qua con số 110.000 việc làm mới đã được tạo ra quanh khu vực Công viên Queen Elizabeth trong năm 2017, và dự kiến sẽ tăng thêm 40.000 vào năm 2025.

Bên cạnh đó, dư âm từ Thế vận hội London 2012 đã giúp thu hút thêm 4 triệu khách du lịch vào năm 2015, tạo ra 14.000 việc làm trong ngành du lịch và thúc đẩy chi tiêu từ du khách quốc tế lên 2,7 tỷ bảng Anh trong 3 năm sau đại hội.

Tại Cộng hòa Pháp, Bản tổng kết do chính quyền vùng thủ đô Île-de-France công bố trong năm 2024 ghi rõ: Thế vận hội Olympic Paris 2024 là một “sự kiện lịch sử” thành công vang dội với 11,2 triệu du khách và gần 5 tỷ khán giả theo dõi trên toàn thế giới.

Trong đó, bà Marie Barsacq, Bộ trưởng phụ trách thể thao, thanh thiếu niên và các hoạt động hiệp hội, khẳng định rằng Pháp đã “thực hiện được những lời hứa cam kết ngay từ giai đoạn ứng cử” với các mục tiêu chính bao gồm thúc đẩy phong trào thể thao quần chúng, cải thiện cơ sở hạ tầng, tạo việc làm và tăng cường khả năng tiếp cận bao trùm cho tất cả mọi người.

Những công trình hạ tầng thể thao và đô thị được đầu tư quy mô và bài bản, với tổng ngân sách hơn 50 triệu euro chỉ tính riêng khu vực vùng thủ đô. Tỉnh Seine-Saint-Denis ở ngoại ô Paris là nơi diễn ra đa số các trận thi đấu của kỳ thế vận hội, được hưởng lợi đáng kể từ các chương trình quốc gia này.

Sau sự kiện, Trung tâm Thể thao dưới nước Olympic ở Seine-Saint-Denis cung cấp tới 2.100 buổi học bơi mỗi năm cho học sinh địa phương. Các bể bơi Olympic và Paralympic còn được tháo rời và tái lắp đặt tại hai thành phố Sevran và Bagnolet ở ngoại ô phía đông bắc Paris, tiếp tục phục vụ dân chúng.

Nhiều thiết bị thể thao khác cũng được tái sử dụng hiệu quả, như cát từ sân bóng chuyền bãi biển dưới chân tháp Eiffel hay các mô-đun trượt ván được chuyển về hai thành phố Marville và Noisy-le-Sec để duy trì công năng tại địa phương.

Việc chuyển đổi Làng Vận động viên và Làng Truyền thông thành khu dân cư đã tạo ra 4.100 căn hộ mới tại Seine-Saint-Denis, với thiết kế tích hợp sẵn không gian sống, cửa hàng, văn phòng và tiện ích công cộng.

Dự án làm sạch 2 dòng sông Seine và sông Marne với tổng đầu tư 1,1 tỷ euro đã giúp chất lượng nước đạt chuẩn quốc tế, mở ra 3 khu bơi lội tự nhiên cho người dân tại Paris kể từ mùa hè 2025.

8 dự án nhằm cải thiện khả năng tiếp cận các cơ sở thể thao tại các địa phương đã được tài trợ hơn 371.000 euro, bao gồm việc mua xe chuyên dụng, xe đạp và xe lăn địa hình cho người khuyết tật, trang thiết bị cho các môn thể thao dưới nước dành cho người khuyết tật và lắp đặt sàn thể thao ngoài trời cho môn bóng chuyền xe lăn.

Có thể nói, Thế vận hội Paris 2024 đã tạo ra một động lực mới cho thể thao người khuyết tật. Liên đoàn thể thao thích nghi Pháp còn ghi nhận mức tăng trưởng lớn nhất với gần 35% thành viên đăng ký mới.

Giao thông công cộng cũng được cải thiện rõ rệt với các dự án như kéo dài tuyến tàu điện liên vùng, tàu điện ngầm nội đô Paris và năm cầu vượt mới cho người đi bộ và xe đạp tại Seine-Saint-Denis.

120km làn đường dành cho người đi xe đạp được xây mới, nâng tổng số mạng lưới loại hình giao thông xanh này lên đến 400km, góp phần thay đổi diện mạo giao thông đô thị bền vững.

Hơn 30.000 người thất nghiệp được làm việc trong kỳ Thế vận hội Paris, và đến cuối năm 2024, 96,5% trong số họ tiếp tục được duy trì công việc của mình.

Các điểm tham quan du lịch, khu triển lãm và bảo tàng ghi nhận lượng khách tăng kỷ lục kéo theo thời lượng lưu trú tại khách sạn, phản ánh hiệu ứng tích cực đối với ngành du lịch và văn hóa. Chỉ riêng Bảo tàng Petit Palais ở Paris ghi nhận mức kỷ lục lịch sử với 1,5 triệu lượt khách và Khu phức hợp sự kiện-triển lãm Pompidou đạt mức tăng 22%, tương đương 3,2 triệu lượt khách.

Sau Olympic Paris 2024, “ngọn đuốc” Olympic mang dáng dấp của một chiếc khinh khí cầu độc đáo tiếp tục hiện hữu tại vườn hoa Tuileries ngay trung tâm thủ đô, cho thấy sự tự hào và mong muốn của người dân ở thủ đô Paris cũng như cả nước trong việc gìn giữ các biểu tượng của Thế vận hội.

Đến nay, Chính phủ Pháp vẫn đang nỗ lực duy trì chính sách tiếp nối Paris 2024, chuẩn bị kỹ càng và hiệu quả hơn nữa cho Thế vận hội mùa đông Olympic và Paralympic 2030 tại dãy núi Alpes.

Kinh nghiệm phát huy giá trị của các “di sản sự kiện quốc tế”

Theo ông Pierre Rabadan, Phó Thị trưởng Paris phụ trách thể thao và Olympic 2024, các sự kiện thể thao, văn hóa, du lịch mang tầm quốc tế không chỉ là những “màn trình diễn và ghi điểm” ngắn hạn, mà cần được đặt trong kế hoạch “dài hơi” của nhiều năm phát triển bền vững sau đó.

Trong quy hoạch đô thị, sự kiện thể thao hay văn hóa quốc tế là dịp để ưu tiên đầu tư và phát triển những các khu vực còn yếu kém về hạ tầng, làm nơi tổ chức sự kiện. Sau đó, người dân ở đây có thể thụ hưởng.

Các công trình phục vụ cho sự kiện như sân vận động, không gian công cộng, khu vực triển lãm, bãi đỗ xe… có thể cải tạo từ những địa điểm sẵn có, hoặc xây mới trên cơ sở tính trước các phương án tái sử dụng phục vụ nhân dân, tránh tình trạng bị bỏ hoang, gây lãng phí ngân sách.

Điều cần lưu tâm ở đây chính là nỗ lực duy trì nhịp độ và phát huy giá trị lâu dài từ những gì mà các sự kiện quốc tế để lại. Nếu không có chiến lược bền vững cho giai đoạn hậu sự kiện, các công trình sẽ nhanh chóng xuống cấp, nhiều cam kết sẽ bị lãng quên và tinh thần hứng khởi của cộng đồng sẽ dần phai nhạt.

Mỗi sự kiện khu vực và quốc tế thường thu hút sự quan tâm theo dõi của đông đảo công chúng từ nhiều quốc gia trên thế giới, dù là trực tiếp hay qua phương tiện đại chúng. Vì vậy, nước đăng cai cần đầu tư bài bản vào chiến lược truyền thông quốc tế khi tổ chức các sự kiện, lồng ghép quảng bá văn hóa, ẩm thực, điểm đến và sản phẩm quốc gia ra thế giới.

Việc chú trọng xây dựng đội ngũ chuyên gia, kết nối với các tổ chức, hiệp hội quốc tế và tạo chuỗi cung ứng sự kiện chuyên nghiệp cũng góp phần tăng cường uy tín của nước chủ nhà trong những lần đăng cai sự kiện tiếp theo trên nhiều lĩnh vực.