Đền gắn liền với những câu chuyện huyền thoại và các nghi lễ truyền thống của người Thái vùng núi Thanh Hóa. Đền tọa lạc ở đầu nguồn con sông Tràng, dòng sông uốn lượn trong huyện Như Xuân trước khi hòa vào dòng sông Hiếu ở Nghệ An.
Trước đây, khu vực này nổi tiếng với những đoàn người tìm vàng trái phép. Nhắc đến là gợi bao ký ức về một vùng đất xa xôi, khó khăn và ô nhiễm. Ngày nay, việc khai thác tài nguyên đã không còn, đường sá đã được mở rộng, giúp du khách dễ dàng đến thăm.
Đền Chín Gian từng chỉ là một di tích đơn sơ nhưng nay đã được xây dựng khang trang, trở thành điểm tựa tinh thần của đồng bào dân tộc Thái. Cứ vào đầu xuân, đền lại rộn ràng đón du khách thập phương về tham dự lễ hội, là dịp để người dân địa phương thể hiện lòng thành kính với thần linh và tổ tiên, để mọi người giao lưu, gắn kết cộng đồng.
Tại lễ hội, du khách được hòa mình vào không gian văn hóa đặc sắc với những điệu múa xòe uyển chuyển, tiếng khèn, tiếng trống rộn ràng và sắc mầu thổ cẩm rực rỡ. Những phong tục truyền thống như lễ cúng tế, rước kiệu hay các trò chơi dân gian đều mang đến những trải nghiệm khó quên.
Rời hội lễ, du khách có thể thư thả khám phá cảnh sắc chung quanh đền, nghe những câu chuyện dân gian truyền đời và hiểu thêm vài phong tục tập quán độc đáo. Khách còn có dịp tận hưởng vẻ đẹp thiên nhiên hùng vĩ nơi đầu nguồn sông Tràng, ngắm thác nước đổ, nghe chim hót líu lo trên cành như một bức tranh thiên nhiên thơ mộng, bình yên.
Về với đền Chín Gian, du khách được chiêm ngưỡng một di tích lịch sử linh thiêng, sống chậm lại, cảm nhận sự kết nối giữa con người với thiên nhiên, giữa quá khứ và hiện tại.
