Đi tắt, đón đầu, phát triển bứt phá ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam

Cùng dự có Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Chí Dũng, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Chỉ đạo. Phiên họp được truyền trực tuyến đến một số cơ quan, đơn vị, trường đại học tại các thành phố lớn trên cả nước.

Phát biểu ý kiến khai mạc phiên họp, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh, cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư diễn ra rất mạnh mẽ, đặc biệt là vấn đề bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, điện toán đám mây, internet vạn vật… là lĩnh vực đang phát triển rất nhanh, đóng góp cho sự phát triển chung của mỗi quốc gia, trong đó có Việt Nam.

Trên thế giới, ngành công nghiệp bán dẫn phát triển từ rất lâu, đa ngành, có chuỗi cung ứng, chuỗi sản xuất rất phong phú, phức tạp, phát triển đa quốc gia theo sự phân công lao động quốc tế. Mỗi quốc gia đều đang hướng đến tự chủ, trong đó có tự chủ thiết kế, sản xuất chíp bán dẫn, có vai trò, sứ mệnh quan trọng đối vối sự phát triển chung của thế giới, của mỗi quốc gia hiện nay. Quốc gia nào cũng hướng đến nghiên cứu, sản xuất chíp bán dẫn.

Trong nước, chúng ta đang triển khai các chương trình, kế hoạch, trong đó có Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, các Nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ… để thúc đẩy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, trong đó có việc thúc đẩy nghiên cứu, sản xuất, chế tạo, đào tạo nguồn nhân lực, bố trí nguồn lực, phát triển hạ tầng, xây dựng các thể chế để thúc đẩy phát triển.

Thủ tướng nêu rõ, tại phiên họp trước, chúng ta đã thống nhất một số việc để triển khai các nhiệm vụ, giải pháp về Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050; Chương trình phát triển nguồn nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn đến năm 2030, định hướng đến năm 2050. Thực hiện chiến lược này, Việt Nam đã đạt được một số kết quả nhất định. Tuy nhiên, phải thẳng thắn nhìn nhận, Việt Nam còn gặp rất nhiều khó khăn, vướng mắc, thách thức trong phát triển ngành công nghiệp bán dẫn hết sức quan trọng này.

Việt Nam đang tích cực xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ, tích cực, chủ động hội nhập quốc tế sâu rộng, thực chất và hiệu quả; chúng ta muốn bảo vệ độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân, thì không còn cách nào khác phải tăng năng suất lao động, khai thác hiệu quả các nguồn lực trong nước, trong đó có nguồn lực con người.

Việc phát triển AI, các hoạt động khác đều phụ thuộc nhiều lĩnh vực chíp bán dẫn để đi nhanh, đi tắt, đón đầu, phát triển hiệu quả, tăng năng suất lao động, theo kịp, đi cùng, bứt phá, vượt lên.

Thủ tướng đề nghị các đại biểu chỉ rõ, sau một thời gian thực hiện thì những đánh giá những vấn đề gì làm được, chưa làm được, nguyên nhân vì sao, bài học kinh nghiệm gì để thúc đẩy ngành công nghiệp bán dẫn phát triển. Tuy rằng Việt Nam đi sau nhưng liệu có thể về trước được không, phải đi như thế nào? Đây là vấn đề phải bàn, nghiên cứu, chỉ đạo, cuối cùng phải huy động được nguồn lực con người, tài chính, liên quan phát triển hạ tầng để phát triển ngành công nghiệp bán dẫn đi nhanh, đúng hướng, bền vững.

Mô hình hợp tác giữa các chủ thể, hợp tác giữa Nhà nước, nhà trường, doanh nghiệp như thế nào? Muốn đi tắt, đón đầu, vượt lên, bứt phá thì phải làm những gì? Thủ tướng mong các đại biểu trao đổi sâu về vấn đề này, kiểm điểm những vấn đề vừa qua chúng ta đã triển khai được và những gì chưa làm được, bài học kinh nghiệm, định hướng sắp tới phải làm những gì vì nguồn lực, thời gian có hạn, kinh nghiệm chưa nhiều, do đó phải chọn hướng đi, bước đi như thế nào để đi tắt, đón đầu, đi sau về trước?

Đây là một quá trình mang tính chất kỹ thuật lâu dài, một cuộc họp không thể giải quyết hết các vấn đề đặt ra nhưng cần định hình từng việc một, trên cơ sở đó để lãnh đạo, chỉ đạo, kêu gọi các chủ thể liên quan phát huy trí tuệ con người Việt Nam để thiết kế, sản xuất, tham gia chuỗi cung ứng, chuỗi sản xuất toàn cầu, trên cơ sở đó rút kinh nghiệm, đề ra các điểm nghẽn nào cần tháo gỡ, động lực nào cần bổ sung, thúc đẩy?

Cách tổ chức, lãnh đạo, chỉ đạo như thế nào để phối hợp chặt chẽ, hiệu quả, tạo sức mạnh chung của cả nước, không đơn độc; để làm sao tất cả thể chế của Nhà nước, các nhà trường, học viện, doanh nghiệp sản xuất… thống nhất, phối hợp tạo sức mạnh chung, không manh mún, nhỏ lẻ, “muốn đi xa phải đi cùng nhau”; xác định một số công việc phải làm từ nay đến cuối năm, rồi cả những năm tới.

Thủ tướng đặt vấn đề trong lĩnh vực giáo dục đào tạo có đưa lĩnh vực này vào không, đào tạo ngay từ nhà trường…? Thủ tướng đề nghị từ thực tiễn, các đại biểu phát huy trí tuệ tập thể, đóng góp ý kiến, từ đó thống nhất lại một số việc trên tinh thần ấy, quyết tâm cao, nỗ lực lớn, hành động quyết liệt, có trọng tâm, trọng điểm, làm việc nào dứt việc đó; phân công “rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ tiến độ, rõ kết quả, rõ thẩm quyền”; đây là vấn đề vừa có tính chất chiến lược, vừa có tính chất trước mắt, nhưng phải “nhìn xa, trông rộng, nghĩ sâu, làm lớn”.

Thủ tướng yêu cầu phải tạo ra đột phá trong lĩnh vực công nghiệp bán dẫn, từ đó đặt ra vấn đề con người phải làm gì, hạ tầng như thế nào, thị trường ở đâu, các cơ sở nghiên cứu phải làm gì…? Với mục tiêu tăng trưởng năm nay 8,3-8,5% thì ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam phải tăng trưởng, có tính dẫn dắt, tạo hệ sinh thái của ngành.

* Bộ Tài chính cho biết, ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam đã đạt được những bước tiến vượt bậc, khẳng định tiềm năng và quyết tâm vươn mình mạnh mẽ trong việc phát triển công nghệ chiến lược. Việt Nam đang từng bước tham gia sâu hơn vào những công đoạn bán dẫn đã có nền tảng là thiết kế và kiểm thử, đóng gói vi mạch. Cụ thể, Việt Nam hiện đã có hơn 50 doanh nghiệp thiết kế vi mạch với lực lượng kỹ sư ước tính khoảng 7.000 người; công đoạn đóng gói kiểm thử vi mạch và sản xuất thiết bị, vật liệu bán dẫn có khoảng 15 doanh nghiệp, với khoảng 6.000 kỹ sư, chưa bao gồm hơn 10.000 kỹ thuật viên.

Bên cạnh đó, Việt Nam đã bắt đầu tham gia vào các công đoạn có giá trị gia tăng cao như sản xuất thiết bị, vật liệu và linh kiện bán dẫn, đã có những đĩa wafer bán dẫn lần đầu tiên được sản xuất tại Việt Nam bởi Tập đoàn Coherent, sản phẩm được phát triển bởi doanh nghiệp nội địa trong lĩnh vực bán dẫn như FPT đã ra mắt sản phẩm chip trong ngành y tế, Viettel đã thiết kế chip phục vụ thiết bị 5G và CT Group đã khởi công nhà máy đóng gói, kiểm thử chip bán dẫn. Đặc biệt, Việt Nam đang hướng tới một số mục tiêu lớn cụ thể như sẽ có nhà máy sản xuất chip đầu tiên do Viettel chủ trì và thu hút đóng gói tiên tiến từ một số doanh nghiệp dẫn đầu như Samsung.

Để đạt được những thành tựu đó chỉ trong thời gian ngắn không chỉ dựa vào sự nỗ lực, chủ động từ phía Việt Nam mà còn nhờ vào những bước đi ấn tượng trong việc hợp tác với các quốc gia, nền kinh tế lớn trong lĩnh vực bán dẫn như Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan (Trung Quốc), Pháp, Hà Lan, Anh, Italia, Áo và các tập đoàn, tổ chức công nghệ lớn như Samsung, Apple, Google, Meta, Coherent, Foxconn, Microsoft, Marvell, Qorvo, SEMI, Hiệp hội Bán dẫn Hoa Kỳ (SIA), Hiệp hội Phát triển kinh tế bền vững Đài Loan... để phát triển ngành công nghiệp bán dẫn.

Theo đó, Việt Nam đang được thế giới biết đến như một điểm đến triển vọng của ngành công nghiệp bán dẫn. Một mình chứng rõ ràng là việc trở thành 1 trong khoảng 10 quốc gia, nền kinh tế trên thế giới được chọn tổ chức triển lãm trong chuỗi Triển lãm bán dẫn lớn nhất thế giới (SemiExpo) dưới sự hợp tác của Hiệp hội bán dẫn toàn cầu (SEMI) và Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia, Bộ Tài chính. SemiExpo 2025 sẽ được tổ chức vào tháng 11 này và đã có nhiều lãnh đạo doanh nghiệp bán dẫn hàng đầu xác nhận tham dự, trong đó đặc biệt sẽ có sự tham gia của lãnh đạo cấp cao Tập đoàn ASML, Hà Lan.

Đồng thời, Việt Nam cũng được GITEX, cơ quan tổ chức sự kiện lớn nhất thế giới của Các Tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE) chọn tổ chức triển lãm quốc tế về đổi mới sáng tạo vào năm 2026. Hình ảnh Việt Nam từng bước xuất hiện rõ nét tại chuỗi triển lãm Semicon của SEMI tại Hàn Quốc, Singapore, Đài Loan (Trung Quốc), Malaysia với sự tham dự của đoàn Việt Nam gồm đa dạng thành phần nhà nước, doanh nghiệp, viện, trường với không gian trưng bày riêng, giới thiệu hệ sinh thái bản dẫn cùng các sản phẩm "Make-in-Viet Nam". Đây là bước đi mạnh mẽ nhằm kết nối chuỗi cung ứng toàn cầu, quảng bá nguồn nhân lực chất lượng cao và thu hút đầu tư trong lĩnh vực bán dẫn.

Đặc biệt hơn nữa, một dấu mốc mang tính biểu tượng trong hành trình hội nhập sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu của ngành bán dẫn Việt Nam chính là việc 2 tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới là NVIDIA và Qualcomm đã lựa chọn Việt Nam là cứ điểm chiến lược cho hoạt động sản xuất, nghiên cứu và phát triển Al và chíp. Việc hai "gã khổng lồ" đang dẫn dắt xu hướng công nghệ này đặt niềm tin và đầu tư vào Việt Nam đã tạo hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ, kéo theo chuỗi cung ứng với giá trị đầu tư rất lớn vào Việt Nam, đồng thời là bước chuyển mạnh mẽ về vị thế của Việt Nam trên bản đồ bán dẫn và công nghệ toàn cầu.

Việt Nam vận động phía Mỹ nối lại hoạt động của Quỹ ITSI, nâng cao năng lực cho Việt Nam trong toàn bộ các công đoạn của chuỗi cung ứng, nhất là chế tạo và thiết kế cũng như các dự án hợp tác khác Biên bản Hợp tác Việt-Mỹ về bán dẫn (MoC). Nhật Bản hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực bán dẫn (với các dự án nghiên cứu chung và đào tạo 250 tiến sĩ ngành bản dẫn đến năm 2030 thông qua Dự án hợp tác khoa học-công nghệ và đổi mới sáng tạo Nhật Bản-ASEAN). Hàn Quốc hỗ trợ dự án thành lập Phông nghiên cứu vì mạch bán dẫn do Viện Khoa học và Công nghệ Hàn Quốc (KIST) hỗ trợ phối hợp Viện Khoa học và Công nghệ Việt-Hàn (VKIST). Đài Loan (Trung Quốc) hỗ trợ cấp học bổng toàn phần về bán dẫn thông qua hợp tác giữa Chương trình học bổng Intense và Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia. Các nước châu Âu bao gồm Hà Lan, Pháp, Italia, Anh, Áo đã phối hợp với Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia để tổ chức diễn đàn doanh nghiệp bán dẫn hai bên và đưa đoàn doanh nghiệp bán dẫn các nước này sang Việt Nam để kết nối...