Đồ uống có đường: Cần hàng rào thuế để bảo vệ thế hệ trẻ

Sức khỏe thế hệ trẻ trước làn sóng tiêu thụ đường gia tăng

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), người Việt tiêu thụ đồ uống có đường tăng gấp 4 lần từ 18,5 lít/người (năm 2009) lên 66,5 lít/người (năm 2023).

Trung bình một người Việt Nam tiêu thụ khoảng 46,5 gam đường/ngày, gần tới mức giới hạn tối đa 50 gam/ngày và cao gần gấp đôi so với mức khuyến cáo dưới 25 gam/ngày của WHO.

Bác sĩ Trương Tuyết Mai, Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng quốc gia cho biết, hơn 10 năm trở lại đây, thông tin đại chúng và các nghiên cứu khoa học đã nêu rất nhiều tác hại liên quan đồ uống có đường. Việc sử dụng những sản phẩm này cũng đang tăng nhanh ở Việt Nam. Trong khi đó, tỷ lệ thừa cân và béo phì ở trẻ em Việt Nam là đáng báo động.

Nếu không có các can thiệp hiệu quả, ước tính đến năm 2030, Việt Nam sẽ có gần 2 triệu trẻ em trong độ tuổi 5-19 tuổi bị thừa cân, béo phì.

Nếu không có các can thiệp hiệu quả, ước tính đến năm 2030, Việt Nam sẽ có gần 2 triệu trẻ em trong độ tuổi 5 - 19 tuổi bị thừa cân, béo phì.

Bác sĩ Trương Tuyết Mai, Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng quốc gia

“Về mặt khoa học, chúng ta không thể chờ nghiên cứu cho riêng trẻ em Việt Nam về những hệ lụy sức khỏe gặp phải vì đã có nhiều minh chứng. Chúng ta cần đề xuất chính sách áp thuế tiêu thụ đặc biệt với đồ uống có đường để hạn chế tiêu thụ mặt hàng này", Bác sĩ Mai nhấn mạnh.

Tiến sĩ Angela Pratt, Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam, cũng đánh giá: "Trung bình, người dân Việt Nam tiêu thụ 1,3 lít đồ uống có đường mỗi tuần vì vậy, tỷ lệ thừa cân và béo phì tăng nhanh, đặc biệt là ở những người trẻ tuổi. Ở các thành phố, cứ 4 thanh thiếu niên trong độ tuổi 15-19 thì có hơn 1 người bị thừa cân hoặc béo phì. Chúng ta cần có hành động để đảo ngược xu hướng tiêu cực này”.

Có nhiều bằng chứng cho thấy tiêu thụ đồ uống có đường làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2, sâu răng và góp phần khiến mọi người thừa cân và béo phì. Thậm chí tiêu thụ đồ uống có đường còn có thể dẫn đến tăng nguy cơ mắc bệnh tim, đột quỵ và các tình trạng khác bao gồm ung thư, Tiến sĩ Angela Pratt, Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam thông tin thêm.

Việt Nam, với tốc độ đô thị hóa nhanh và lối sống hiện đại đang thay đổi từng ngày, hiện đang đứng trước một thời điểm quan trọng để hành động.

Bài học từ thế giới: Tăng thuế, giảm đường, bảo vệ sức khỏe, lợi ích cộng đồng

Từ năm 2016, WHO đã kêu gọi các quốc gia nên đánh thuế tiêu thụ đặc biệt đối với đồ uống có đường với mức khuyến nghị 20% giá bán lẻ. Cho đến nay, đã có khoảng 110 quốc gia trên thế giới đang thực hiện áp thuế đối với đồ uống có đường và tạo ra những tác động tích cực đáng kể từ chính sách này, trong đó khu vực Đông Nam Á có 7 nước.

Các biện pháp như vậy có thể làm chậm sự gia tăng tỷ lệ thừa cân và béo phì, đặc biệt là ở trẻ em và giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh không lây nhiễm trong các thế hệ tương lai - các chuyên gia chia sẻ tại Hội thảo về tác hại của đồ uống có đường do Bộ Y tế phối hợp với WHO, Tổ chức Healthbridge Canada tại Việt Nam tổ chức.

Kinh nghiệm trên thế giới cho thấy, nếu thuế làm tăng giá đồ uống lên 10%, mọi người sẽ uống ít hơn khoảng 11%. Cộng đồng thường sẽ chuyển sang đồ uống lành mạnh hơn.

Không chỉ WHO, Liên hợp quốc và nhiều tổ chức y tế toàn cầu đều đã đưa ra lập trường rõ ràng rằng, thuế với đồ uống có đường là một trong những biện pháp hiệu quả, ít tốn kém nhất để phòng chống bệnh không lây nhiễm.

Ở khu vực châu Mỹ Latinh, Mexico là quốc gia đầu tiên triển khai đánh thuế nước ngọt vào năm 2014, với mức thuế khoảng 10% giá bán lẻ. Sau năm đầu, lượng tiêu thụ đồ uống có đường giảm 7,6%. Chính sách này giúp ngăn chặn hơn 239.000 ca béo phì, tiết kiệm gần 4 tỷ USD chi phí y tế trong dài hạn và không làm giảm việc làm trong ngành sản xuất.

Tại Anh, mức thuế được áp là từ 6.000-8.000 đồng/mỗi lít tùy thuộc vào lượng đường có trong đồ uống. Việc áp thuế đối với đồ uống có đường đã giúp giảm 45 triệu kg đường trong nước giải khát tại Anh mỗi năm.

Thái Lan áp thuế đồ uống có đường từ tháng 9/2017 với mức thuế từ 778 đồng-3.500 đồng/lít. Sau 2 năm thực hiện, mức tiêu thụ đồ uống có đường trung bình/người/ngày đã giảm 2,8%; riêng với nước có ga giảm tới 17,7%.

Thuế đồ uống có đường không chỉ giúp điều chỉnh hành vi tiêu dùng và nâng cao nhận thức sức khỏe cộng đồng mà còn tạo nguồn thu đáng kể để đầu tư cho các chương trình xã hội.

Tiến sĩ Angela Pratt cũng cho biết thêm, áp dụng thuế tiêu thụ với đồ uống có đường không chỉ mang lại lợi ích cho sức khỏe, giảm chi phí liên quan đến y tế và mang lại nguồn thu cho ngân sách Chính phủ.

Tại Mexico, thuế được dùng lắp đặt máy lọc nước và giáo dục sức khỏe học đường. Ở Anh, 340 triệu bảng/năm được chi cho thể chất học sinh và bữa ăn dinh dưỡng cho trẻ em khó khăn. Thái Lan phân bổ nguồn thu cho Quỹ Phát triển Sức khỏe nhằm nâng cao nhận thức và chính sách y tế. Philippines quy định rõ: 50% dành cho bảo hiểm và hạ tầng y tế, 30% cho giáo dục và chống suy dinh dưỡng, phần còn lại dùng linh hoạt theo ưu tiên quốc gia.

Trong xu hướng toàn cầu, nhiều quốc gia đã áp dụng chính sách đánh thuế loại sản phẩm này như một công cụ hiệu quả không chỉ nhằm thay đổi hành vi tiêu dùng, mà còn tạo ra nguồn lực tài chính phục vụ các chương trình chăm sóc sức khỏe, giáo dục và an sinh xã hội. Đây là cách tiếp cận kép khi vừa giúp phòng bệnh, vừa đầu tư cho tương lai cộng đồng.