Dùng corticoid kéo dài, nguy cơ gây ra bệnh cushing

Suy tuyến thượng thận khi tự làm bác sĩ điều trị bệnh

Bệnh nhân N.T.C (53 tuổi, Tây Ninh) cho biết, cách đây 3 tháng trước đi khám, bản thân bị tai nạn giao thông, có vết thương ngoài da nên uống 1 đợt thuốc 2 tuần không rõ loại. Thỉnh thoảng có đau nhức xương khớp, bệnh nhân cũng tự mua thuốc uống mà không đi khám.

Đặc biệt, trong 2 tháng trở lại đây có thấy mặt tròn, tăng cân bất thường (tăng 3kg trong vòng 2 tháng), mỡ tập trung (tại bụng, vai, lưng), da mỏng. Bệnh nhân đã đi khám nhiều nơi đều được chẩn đoán suy thượng thận do thuốc và đang dùng Prednison 5mg.

Trong thời gian phát hiện bất thường này, bệnh nhân không mất ngủ, không mệt mỏi, không chóng mặt, không buồn nôn, không nôn.

Bản thân lo lắng về tình trạng mặt tròn, cân nặng không cải thiện, cô C., đã được người quen giới thiệu và quyết định đến Phòng khám đa khoa Medlatec Gò Vấp thăm khám.

Khám toàn thân, đáng lưu ý chỉ số BMI= 23.55, tức thừa cân (BMI = 23-24.9, dựa theo phân loại của IDI và WPRO dành cho người Châu Á), kiểu hình Cushing (mặt tròn, mỡ tập trung vùng bụng, vai, lưng), huyết áp 130/80mmHg.

Với chẩn đoán sơ bộ là mắc hội chứng cushing, suy thượng thận nghĩ do thuốc, vì vậy, bác sĩ chuyên khoa I Phạm Đặng Hoài Nam, chuyên ngành y học gia đình, Phòng khám đa khoa Medlatec Gò Vấp đã tư vấn và chỉ định bệnh nhân thực hiện các xét nghiệm máu để chẩn đoán chuyên sâu.

Kết quả có hai chỉ số xét nghiệm bất thường, gồm định lượng cortisol máu đánh giá sự cân bằng của tuyến thượng thận và hỗ trợ chẩn đoán các bệnh liên quan đến hormone. Trước kết quả thăm khám, bác sĩ chẩn đoán xác định bệnh nhân mắc hội chứng cushing, suy thượng thận do thuốc. Sau thời gian điều trị, tình trạng của bệnh đã thoái lui.

Nhận biết người mắc hội chứng cushing

Bác sĩ Nam cho biết, hội chứng cushing là tình trạng tăng mạn tính hormone cortisol trong cơ thể (còn gọi là tăng cortisol máu). Cortisol là một hormone do tuyến thượng thận sản xuất, giúp điều hòa chuyển hóa, huyết áp, miễn dịch...

Có nhiều nguyên nhân gây hội chứng cushing, gồm hội chứng do thuốc như: Sử dụng các thuốc glucocorticoid kéo dài, dùng trong điều trị các bệnh tự miễn, viêm khớp dạng thấp, lupus, hen suyễn, COPD...; sử dụng các thuốc gia truyền không rõ nguồn gốc có chứa corticoid…; nội sinh (do cơ thể tự sản xuất quá nhiều cortisol):

Ngoài ra, có thể gặp nguyên nhân ở người bị u tuyến yên tiết ACTH (còn gọi là bệnh cushing); u lành vỏ thượng thận: điển hình, u thường một bên và diễn tiến chậm; u ác vỏ thượng thận: tiến triển nhanh, có thể di căn gan, thận… kích thước u thường lớn.

Hội chứng cushing thường diễn biến âm thầm nhưng trong một số trường hợp người bệnh cần cảnh giác với các dấu hiệu diễn biến thầm lặng. Theo đó, triệu chứng đặc hiệu là người bệnh thấy mặt tròn như mặt trăng; bướu mỡ vùng gáy (gù trâu); rạn da màu tím ở bụng, đùi; rậm lông, mụn trứng cá (nữ); rối loạn kinh nguyệt; loãng xương, đau cột sống.

Với triệu chứng toàn thân, người bệnh sẽ thấy tăng cân bất thường (bụng, mặt, cổ); yếu cơ, mệt mỏi; tăng huyết áp; tăng đường huyết (tiền đái tháo đường); dễ bầm tím, chậm lành vết thương; rối loạn tâm thần (lo âu, trầm cảm).

Khi mắc hội chứng cushing, nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng toàn diện đến sức khỏe thể chất, tâm thần và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Trong đó, nghiêm trọng như rối loạn chuyển hóa (tăng huyết áp mạn tính, tăng đường huyết, rối loạn lipid máu), tổn thương cơ-xương (loãng xương nặng, yếu cơ tứ chi, thoát vị đĩa đệm, đau lưng, giảm chiều cao), suy giảm miễn dịch (dễ nhiễm trùng da, phổi, tiết niệu, răng miệng, vết thương lâu lành, dễ hoại tử hoặc nhiễm nấm)...

Theo bác sĩ Nam, dựa vào nhóm nguyên nhân trên thông tin khai thác từ bệnh nhân, bác sĩ có chỉ định phù hợp cho người bệnh. Suy thượng thận do nhiều nguyên nhân gây nên như bệnh tự miễn, tổn thương tuyến thượng thận tự ý dùng thuốc, đặc biệt là corticoid là tình trạng khá phổ biến tại Việt Nam.

“Chúng tôi đã gặp những trường hợp mắc hội chứng cushing đến từ sự chủ quan, thiếu hiểu biết như dùng thuốc corticoid kéo dài, ngừng thuốc corticoid đột ngột sau nhiều tuần/tháng điều trị, sử dụng các loại thuốc gia truyền, thuốc nam, thuốc bắc không rõ nguồn gốc bị trộn corticoid mà người dùng không hề hay biết”, bác sĩ Nam chia sẻ.

Bác sĩ Nam khuyến cáo, nếu người dân xuất hiện dấu hiệu nghi ngờ cushing, hãy đến cơ sở y tế uy tín để kiểm tra và điều trị kịp thời. Tuyệt đối không tự mua thuốc, bởi đôi khi vô tình mua và uống thuốc chứa corticoid kéo dài sẽ gây lợi bất cập hại tới sức khỏe, thậm chí cả tính mạng người bệnh. Tuân thủ uống thuốc theo đơn và tái khám định kỳ khi phải điều trị corticoid kéo dài.