Hiệu quả của hệ thống cống, đập ở tỉnh Đồng Tháp

Hiệu quả từ cống, đập

Cống âu Nguyễn Tấn Thành trên kênh Nguyễn Tấn Thành thuộc xã Kim Sơn (tỉnh Đồng Tháp) được Trung ương đầu tư hơn 518 tỷ đồng, trong đó phần xây dựng cống âu hơn 460 tỷ đồng để phục vụ công tác ngăn mặn, trữ ngọt.

Công trình có tổng chiều rộng thông nước 52m, gồm 1 khoang 40m và 1 khoang âu thuyền 12m. Các công trình phụ trợ gồm: Nhà quản lý, đường quản lý vận hành, hệ thống quan trắc, giám sát tự động… Dự án được khởi công vào ngày 11/11/2022 và hoàn thành ngày 14/10/2024.

Công trình sau khi hoàn thành và đưa vào sử dụng, người dân rất vui mừng và phấn khởi. Gia đình bà Trần Thị Kim Phượng, ngụ xã Kim Sơn (tỉnh Đồng Tháp) có 0,5ha đất trồng sầu riêng và xen canh bưởi. Trước khi cống Nguyễn Tấn Thành được đầu tư, vào mùa hạn, mặn năm 2020, vườn cây của bà Phượng bị thiệt hại gần như hoàn toàn do hạn, mặn. Sau đó, gia đình bà phải tốn chi phí cải tạo lại đất và trồng mới lại vườn sầu riêng.

Dẫn chúng tôi tham quan vườn sầu riêng xanh mướt, bà Phượng chia sẻ: “Người dân chúng tôi rất phấn khởi vì được Nhà nước đầu tư cống Nguyễn Tấn Thành. Công trình này không chỉ ngăn mặn, trữ ngọt mà còn hạn chế sạt lở đất của nhân dân. Đặc biệt, nước mặn không còn đe dọa đến việc sản xuất nông nghiệp khu vực bên trong cống”.

Vùng dự án Ngọt hóa Gò Công của tỉnh Đồng Tháp, với diện tích tự nhiên 54.400ha, trong đó, diện tích sản xuất nông nghiệp khoảng 43.300ha. Các công trình thủy lợi chính trong vùng đã được xây dựng trong giai đoạn 1976-1998 và được đầu tư bổ sung hoàn thiện trong thời gian qua. Đến nay, vùng dự án đã được khép kín bằng hệ thống các tuyến đê bao như: đê biển, đê cửa sông, đê sông và các cống dưới đê.

Nguồn nước ngọt phục vụ chính của vùng dự án Ngọt hóa Gò Công chủ yếu lấy từ cống Xuân Hòa qua hệ thống các kênh chính như: Xuân Hòa-Cầu Ngang, Vàm Giồng, Kênh 14, kênh Trần Văn Dõng, kênh Salisette, Rạch Sơn Qui - Láng Nứa, kênh trục và nhiều kênh, rạch nội đồng.

Cống Xuân Hòa với quy mô 4 cửa, bề rộng 8m/cửa đã được đầu tư nâng cấp hệ thống vận hành bằng xi-lanh thủy lực để vận hành chủ động phục vụ lấy gạn trong mùa khô và giữ vai trò quan trọng, chủ lực bổ cấp nguồn nước ngọt phục vụ sản xuất nông nghiệp và dân sinh trong khu vực.

Trong mùa khô năm 2024-2025, khi mặn xâm nhập sâu vào nội đồng, cống Xuân Hòa đã chủ động vận hành lấy gạn khoảng 297 triệu m3, góp phần bảo vệ trên 20.600ha lúa, 7.700ha hoa màu, 15.000ha cây ăn trái và cây lâu năm; đồng thời bảo đảm nguồn nước bổ cấp cho các trạm cấp nước sử dụng nước mặt trong khu vực.

Gia đình ông Nguyễn Quang Thái, ngụ xã Tân Điền (tỉnh Đồng Tháp) trồng 0,7ha đất lúa và hoa màu. Hằng năm, đến mùa hạn mặn, gia đình ông đều chuyển đổi từ đất trồng lúa sang hoa màu ngắn ngày. Ngoài ra, ông cũng chủ động trữ nước ngọt vào các ao, hồ và các vật dụng trong gia đình để sử dụng trong những tháng hạn, mặn gay gắt. Nhờ vậy, gia đình ông không bị thiệt hại do hạn, mặn gây ra.

Ông Thái cho biết: “Ngoài sự chủ động của người dân, nhà nước cũng đầu tư hệ thống thủy lợi hoàn chỉnh, đê bao kiên cố. Hằng năm, hạn mặn ít ảnh hưởng đến các diện tích đất nông nghiệp của người dân. Tuy vậy, một số năm, hạn mặn diễn ra gay gắt và kéo dài, một số diện tích lúa không chủ động chuyển đổi hoặc ngưng sản xuất theo khuyến cáo của ngành Nông nghiệp đã bị thiệt hại”.

Đến nay, Nhà nước đã đầu tư, nâng cấp hệ thống kênh được trên 5.000 công trình, với tổng chiều dài 10.550km; cống, trạm bơm đã đầu tư được 6.673 công trình; đê bao, bờ bao đã đầu tư được 10.275km.

Nhìn chung, hệ thống công trình thủy lợi trong thời gian qua trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp đã phát huy công năng rất hiệu quả, đặc biệt trong việc ngăn lũ, ngăn mặn, ngăn triều và trữ ngọt phục vụ sản xuất và dân sinh trên địa bàn.

Tiếp tục hoàn thiện hệ thống

Hệ thống thủy lợi trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp được đầu tư tương đối hoàn chỉnh. Tuy vậy, tác động của biến đổi khí hậu đã làm cho một số công trình lâu năm bị xuống cấp và cần phải đầu tư mới hoặc sửa chữa kiên cố hơn.

Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đồng Tháp Lê Hà Luân cho biết, do hệ thống công trình thủy lợi trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp được đầu tư đã lâu, ở các thời điểm khác nhau và kết cấu không đồng nhất. Do đó, hằng năm, các công trình thủy lợi đều phải thực hiện duy tu, sửa chữa, nâng cấp để bảo đảm phục vụ sản xuất và dân sinh.

Để chủ động vận hành công trình theo công năng thiết kế và bảo đảm ứng phó với thiên tai, ngay từ đầu năm, các cơ quan, đơn vị trên địa bàn được giao nhiệm vụ quản lý, vận hành xây dựng kế hoạch kiểm tra, đánh giá và đề xuất sửa chữa, nâng cấp để trình Ủy ban nhân dân tỉnh phê duyệt.

Đồng chí Lê Hà Luân cho biết thêm, khó khăn, vướng mắc của các công trình thủy lợi hiện nay là một số vùng quy hoạch triển khai chưa đồng bộ nên chưa khai thác hết hiệu năng, hiệu suất công trình; đầu tư công trình còn mang tính dàn trải, thiếu tính đồng bộ và kết nối.

Bên cạnh đó, công tác quản lý các công trình thủy lợi của một số địa phương còn yếu kém nên một số nơi còn để người dân lấn chiếm, xâm phạm hành lang bảo vệ công trình, làm ảnh hưởng đến tuổi thọ công trình. Hằng năm, ngân sách chỉ bảo đảm một phần kinh phí để thực hiện duy tu, sửa chữa tạm thời dẫn đến các công trình nhanh xuống cấp.

Để nâng cao hiệu quả các công trình thủy lợi trong sản xuất nông nghiệp, tỉnh Đồng Tháp sẽ triển khai đồng bộ nhiều giải pháp về kỹ thuật, quản lý và chính sách như: rà soát và thực hiện ngay phân cấp quản lý công trình thủy lợi phù hợp với từng cấp độ địa phương, đặc biệt đối với chính quyền 2 cấp như hiện nay. Quy hoạch tổng thể sản xuất nông nghiệp, quy hoạch thủy lợi bảo đảm tính liên vùng, thích ứng với biến đổi khí hậu và phù hợp với quy hoạch vùng Đồng bằng sông Cửu Long...

Nhìn chung, hệ thống công trình thủy lợi trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp tính đến thời điểm hiện nay đã được nhà nước và nhân dân cùng đầu tư, nâng cấp, cải tạo tương đối hoàn chỉnh, cơ bản đáp ứng phục vụ sản xuất, dân sinh, đi lại và vận chuyển hàng hóa của người dân trong khu vực.