Ở góc nhìn hữu hình, đó là những giãi bày về nghệ thuật bằng kinh nghiệm sống, kinh nghiệm sáng tạo của tác giả. Sự vô hình đến từ những khơi gợi, chiều sâu liên tưởng mà sự hữu hình tạo ra.
Làm bạn với nghệ thuật gồm ba phần: "Nghệ sĩ tâm linh", "Nghệ thuật cuộc đời" và "Nghệ thuật tu học". Ba phần của cuốn sách như ba cung bậc trong một bản giao hưởng đời thường nhưng ẩn hàm những giá trị sâu sắc. Từ cái nhìn khai mở của người nghệ sĩ đến sự sống tràn đầy trong nghệ thuật đời thường và khép lại bằng con đường tu học đầy nhân văn.
Không phải ai làm nghệ thuật cũng đều là nghệ sĩ, bởi, người nghệ sĩ không chỉ là người sáng tạo cái đẹp mà còn phải là người sống hết mình với nó. Trong thế giới của Ba Gàn, nghệ sĩ chân chính là người lấy sự thức tỉnh làm điểm tựa và để cho nghệ thuật đâm chồi bằng tất cả yêu thương.
Điểm đặc biệt được thể hiện trong cuốn sách chính là cách nhìn của tác giả về nghệ thuật. Một tác phẩm nghệ thuật khi đạt đến độ tinh khiết không còn là sản phẩm của ý chí mà là sự tỏa sáng của giá trị chân-thiện-mỹ từ bên trong con người.
Người nghệ sĩ lúc này không còn là chủ thể sáng tác mà trở thành sợi dây kết nối, gắn kết vũ trụ, con người và tâm thức. Họ không hành xử như thần thánh nhưng sống với một tinh thần thánh thiện, đơn sơ, trong sáng và cởi mở với cái đẹp.
Với Ba Gàn, con đường của nghệ sĩ là một hành trình gạn đục khơi trong, đòi hỏi người làm nghệ thuật phải biết buông, phải biết vượt lên những thứ tầm thường để có thể sống mà không tranh, không đoạt, không tạp niệm. Nghệ thuật không còn là phương tiện để tạo dấu ấn, mà là không gian để tu dưỡng, để sống với dấu ấn của riêng mình.
Trong trạng thái đó, từng tác phẩm nghệ thuật đều trở nên trong trẻo, thành thật, không gắng gượng, không phô diễn. Có lẽ, khi ấy nghệ thuật sẽ trở thành thiền và người nghệ sĩ trở thành người tu trong nghệ thuật.
Quan điểm trong phần "Nghệ sĩ tâm linh" của tác giả đồng thời cũng là một lời cảnh tỉnh nhẹ nhàng với thế giới nghệ thuật hiện đại, nơi cái tôi nghệ sĩ đôi khi lớn hơn chính tác phẩm, nơi người ta dễ lạc mất bản chất trong ánh hào quang.
Trong tác phẩm, người viết không cực đoan hóa hay phán xét mà chỉ mời gọi người nghệ sĩ quay về với chính mình, sống giản dị như cỏ cây, như sông nước để nghệ thuật sinh ra một cách tự nhiên như hoa nở, chim hót: "Nếu trí tuệ là nụ hoa, thì hài hước là lúc hoa nở, thiền vị là hương thơm và nghệ thuật là vẻ đẹp".
Nếu "Nghệ sĩ tâm linh" là người sống trọn vẹn trong nguồn mạch tâm thức và sự giác ngộ thì "Nghệ thuật cuộc đời" chính là nơi sự thức tỉnh ấy tỏa sáng qua từng hơi thở, từng bước đi, từng cách sống giữa thường nhật.
Trong cuốn sách, tác giả không tách biệt nghệ thuật khỏi đời sống. Đây là một quan niệm mang tính khởi sinh. Người sống đẹp, sống có ý chí, sống có nội lực, ấy chính là nghệ sĩ. Với ông, cuộc đời là chất liệu để tạo tác. Mỗi người, dù là nghệ sĩ hay không đều đang vẽ nên một bức tranh của riêng mình bằng cách sống, cách yêu, cách khổ đau và cách chữa lành.
"Nghệ thuật cuộc đời" là một tuyên ngôn giản dị nhưng đầy sức lay động. Đừng đi tìm cái đẹp đâu xa, hãy sống đẹp. Sự đẹp đẽ không nằm ở những điều phức tạp hay cao siêu mà trong cách một người sống với lòng biết ơn, lắng nghe người khác bằng cả trái tim.
Biết buông bỏ đúng lúc, đó là nghệ thuật, biết tỉnh táo giữa dông bão, đó là nghệ thuật và biết tử tế, ấy là thứ nghệ thuật tinh khiết nhất. Ba Gàn không viết để dạy cách sống, mà viết như một người từng đi qua rất nhiều thăng trầm, khốc liệt và nay nhẹ nhàng gợi mở: Bạn có thể sống như một người sáng tạo, không cần trở thành nghệ sĩ, chỉ cần thắp sáng đời mình như thắp một ngọn nến, đủ soi rõ bên trong, đủ sưởi ấm người bên cạnh.
"Nghệ thuật cuộc đời" giúp cho cuốn sách "Làm bạn với nghệ thuật" không còn là tác phẩm đơn thuần nói về nghệ thuật, mà trở thành bản hòa ca giữa nghệ thuật và đời sống. Để mỗi người đọc, dù có là nghệ sĩ hay không đều có thể nhập cuộc được, bởi suy cho cùng, nghệ thuật hay đời sống thì cũng đều vì cái đẹp mà tỏa hương.
Cuộc đời là một dòng sông chảy miên viễn và "Nghệ thuật tu học" chính là nghệ thuật chèo thuyền giữa những làn nước ấy bằng sự yêu thương. Trong phần ba của cuốn sách, tác giả nhẹ nhàng dắt người đọc bước vào một không gian đời thường, nơi mọi lời nói, hơi thở, bước chân, ánh mắt đều có thể trở thành thiền vị.
Khác xa với những giáo điều khô cứng, ở đó, tu học không còn là hành trình cam go để trở thành mà là sự trở về với bản thể trong ta. Đó là khi thiền không nằm ở tư thế tọa thiền mà nằm ở cách bạn làm những công việc đời thường, hằng ngày.
Tác giả nhấn mạnh một điều rất con người: Tu không phải để trở thành Phật mà trước hết để trở thành một người tử tế, biết yêu thương, biết sống giản dị và hạnh phúc. Tu là nghệ thuật sống thuần hậu không phải màn trình diễn tâm linh. Đó là khi người tu không nói nhiều về đạo mà sống bằng đạo bằng những hành động đầy hiểu biết và từ tâm.
Bạn sẽ không bắt gặp những chỉ dẫn huyền bí hay thuật ngữ cao siêu trong chương này thay vào đó là những quan sát đời sống gần gũi: "Ăn tịnh, nói tịnh, làm tịnh... là đang trang nghiêm cảnh Phật", hay "Khi đã đắc khí, nụ cười yên lặng nở trên môi chứ không cần có việc vui mừng".
Mỗi câu chữ như lời mời gọi ta nhìn lại mình, nhẹ nhàng nhưng sâu đậm. "Nghệ thuật tu học" như lời thì thầm giữa những bộn bề của cuộc sống. Con người không cần khấn cầu điều gì, chỉ cần sống với tất cả yêu thương, tự do và thảnh thơi thì tu học không còn là khái niệm xa vời, mà trở thành từng khoảnh khắc đang hiện hữu.
"Làm bạn với nghệ thuật" là một cuộc dạo chơi nhẹ nhàng nhưng sâu sắc trong thế giới nội tâm của con người. Với giọng văn tối giản và tư duy sáng tạo, Ba Gàn mở ra một cách sống đẹp, nơi nghệ thuật, thiền định và đời sống giao hòa.
Ở đó, nghệ sĩ không còn là người đứng trên bục cao, mà là người lặng lẽ lắng nghe những âm thanh thì thầm của cuộc sống thường nhật. Sáng tạo không đến từ ý chí mà từ sự tinh tế trong từng khoảnh khắc. Người nghệ sĩ, theo ông, không làm ra nghệ thuật mà đang sống trong nó. Cuốn sách mời gọi độc giả bước vào một trạng thái sống nghệ thuật, với những hành động có thẩm mỹ, có chiều sâu.
Tác giả đã viết cuốn sách bằng tình yêu dành cho nghệ thuật, bằng sự hiểu biết về tâm thức và thiền học, một lối viết điềm tĩnh và tâm huyết trong sáng tạo. Tác phẩm âm thầm gợi nhắc rằng có những điều đẹp đẽ vẫn đang tồn tại trong ta, quanh ta. Nghệ thuật là khi chúng ta nhận ra, sống và sáng tạo với những vẻ đẹp ấy.
