Phát triển hạ tầng logistics

Hạ tầng vẫn là điểm nghẽn lớn

Theo Hiệp hội Logistics Thành phố Hồ Chí Minh, với vai trò trung tâm của vùng kinh tế trọng điểm phía nam nói riêng và cả nước nói chung, Thành phố Hồ Chí Minh là nơi sản xuất và tiêu dùng một lượng lớn hàng hóa. Bên cạnh đó, thành phố có lợi thế về vị trí địa lý khi nằm giữa các trục giao thông bắc - nam, đông - tây nên trở thành trung tâm lưu chuyển hàng hóa trong nước và xuất nhập khẩu cho các tỉnh phía nam. Có thể nói, Thành phố Hồ Chí Minh đã và đang có vị thế lý tưởng để trở thành trung tâm logistics của khu vực phía nam và cả nước.

Hiện nay, Thành phố Hồ Chí Minh đang dẫn đầu về chỉ số phát triển logistics, hơn 70% số doanh nghiệp logistics của cả nước đang tập trung tại thành phố và các địa phương lân cận trong Vùng kinh tế trọng điểm phía nam. Hiện mỗi năm, thành phố đạt mức tăng trưởng của hoạt động này từ 14 - 16%. Ngành logistics đang đóng góp khoảng 9% cho GRDP của thành phố và đang trên đà phát triển. Dự báo, trong 10 năm tới, sự phát triển của ngành logistics sẽ giúp thành phố trở thành trung tâm sản xuất hàng hóa, dịch vụ trọng yếu trong vùng và khu vực.

Tiềm năng, lợi thế là có nhưng trên thực tế, hoạt động logistics của Thành phố Hồ Chí Minh chưa đạt kết quả như kỳ vọng và chưa tương xứng với tiềm năng. Theo chuyên gia nghiên cứu quy hoạch đô thị Ngô Viết Nam Sơn, điểm nghẽn về kết cấu hạ tầng đang trở thành rào cản lớn phát triển ngành. Đơn cử như hệ thống đường bộ ra vào cảng Cát Lái (chiếm hơn 55% thị phần khai thác container xuất nhập khẩu của cả nước) đã quá tải, thường xuyên kẹt xe, làm gián đoạn quá trình vận chuyển hàng hóa. Trong khi, giao thương hàng hóa 2 chiều giữa Thành phố Hồ Chí Minh với các tỉnh còn gặp những khó khăn, đặc biệt là hệ thống hạ tầng chưa hoàn chỉnh và thiếu tính kết nối. Hoạt động logistics chủ yếu tập trung ở khâu vận chuyển hàng hóa tại cảng, thành phố chưa có trung tâm logistics quy mô lớn.

Đồng quan điểm, Giám đốc Công ty CP Cảng Tân Cảng - Hiệp Phước Phạm Thanh Sơn cho hay, hệ thống cảng biển như Cát Lái và Hiệp Phước - Nhà Bè tuy đạt sản lượng lớn nhưng vẫn bị giới hạn bởi sự kết nối chưa liền mạch giữa các khu vực kinh tế trọng điểm như Long An, Tây Ninh. Hoạt động logistics chủ yếu tập trung ở khâu vận chuyển hàng hóa tại cảng, thành phố chưa có trung tâm logistics quy mô tầm cỡ, cộng với hạ tầng giao thông không theo kịp đã làm tăng chi phí vận tải và giảm sức cạnh tranh của hàng hóa.

Mặt khác, một khó khăn nữa được Phó Giám đốc Sở Công thương thành phố Lê Huỳnh Minh Tú chỉ ra là thiếu nhân lực. Theo ông Tú, ngành logistics thành phố cần khoảng 8.400 đến 10.000 lao động mới mỗi năm. Tuy nhiên, các cơ sở đào tạo hiện chỉ cung cấp khoảng 2.500 sinh viên và học viên/năm, đáp ứng chưa đến 30% nhu cầu nhân lực của ngành. Điều này cho thấy nguồn nhân lực chất lượng cao trong ngành logistics thiếu hụt nghiêm trọng.

Thêm vào đó, việc ứng dụng chuyển đổi số trong ngành logistics vẫn chưa đồng đều; ứng dụng công nghệ thông tin vào quản lý vận hành các trung tâm logistics còn chậm, dẫn đến hiệu quả công việc chưa đạt kỳ vọng. Ngoài ra, dù chiếm gần 37% tổng số doanh nghiệp logistics cả nước nhưng phần lớn các doanh nghiệp này tại Thành phố Hồ Chí Minh chỉ hoạt động trong phạm vi nội địa.

Cần giải bài toán hạ tầng logistics?

Ở góc độ doanh nghiệp sử dụng rất nhiều dịch vụ logistics, Tổng Giám đốc Saigon Co.op Nguyễn Anh Đức cho rằng, đẩy mạnh liên kết giữa các phương thức vận tải với các trung tâm logistics, kho bãi tổng hợp và các khu vực phát triển kinh tế sẽ giúp nâng cao hiệu quả vận hành và thúc đẩy sự phát triển bền vững ngành logistics.

Liên quan đến phát triển hạ tầng, ông Trần Quang Lâm, Giám đốc Sở Giao thông vận tải Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, năm 2025 là năm bản lề, thành phố sẽ hoàn thành cũng như thực hiện nhiều công trình hạ tầng trọng điểm. Cụ thể, trình HĐND thành phố tại kỳ họp trong tháng 2 này về nhóm 4 dự án BOT gồm nâng cấp mở rộng Quốc lộ 13, Quốc lộ 22, Quốc lộ 1 và đường trục bắc - nam để sớm khởi công xây dựng.

Cùng với đó, các dự án kết nối vùng cũng đã và đang thực hiện như cao tốc Thành phố Hồ Chí Minh - Thủ Dầu Một - Chơn Thành đã khởi công; cao tốc Dầu Giây - Tân Phú giai đoạn 1 dự kiến khởi công trong quý I này; cao tốc Thành phố Hồ Chí Minh - Mộc Bài và mở rộng cao tốc Thành phố Hồ Chí Minh - Trung Lương - Mỹ Thuận đang trong giai đoạn hoàn thiện thủ tục để khởi công.

Về điểm nghẽn khu vực cảng Cát Lái, các hạng mục của dự án xây dựng nút giao thông Mỹ Thủy trên con đường độc đạo ra vào cảng sẽ hoàn thiện trong năm 2025, góp phần giải quyết ùn ứ, thông suốt hàng hóa. Năm 2025, đường liên cảng Cát Lái cũng sẽ được đầu tư, xây dựng nối từ cụm cảng Cát Lái - Long Bình đến đường vành đai 3, nhằm tăng cường kết nối vùng Đông Nam Bộ, tạo động lực phát triển logistics.

Thành phố Hồ Chí Minh hiện có khoảng 9.600 doanh nghiệp logistics, chiếm gần 37% tổng số doanh nghiệp logistics cả nước. Để nâng cao năng lực cạnh tranh trong hoạt động logistics, theo ông Đặng Minh Phương, Chủ tịch Hiệp hội Logistics Thành phố Hồ Chí Minh, cần có chính sách kêu gọi và hỗ trợ đầu tư các trung tâm logistics đã được quy hoạch trên địa bàn như Long Bình, Cát Lái - Phú Hữu, Linh Trung, Tân Kiên, Củ Chi, Hiệp Phước, Khu Công nghệ cao. Ngoài ra, cần đẩy mạnh hạ tầng kết nối thông qua quy hoạch các tuyến cao tốc, quốc lộ, hệ thống ICD, cụm cảng, bến thủy nội địa, các tuyến đường giao thông kết nối cảng với các khu công nghiệp.

Đặc biệt, thành phố cần đẩy mạnh chuyển đổi logistics xanh, hướng đến việc vận chuyển hàng hóa hiệu quả và thân thiện với môi trường. Đây là một yêu cầu tất yếu trong xu thế phát triển bền vững của ngành logistics trên thế giới.

Về nguồn nhân lực, ông Lê Huỳnh Minh Tú, Phó Giám đốc Sở Công thương Thành phố Hồ Chí Minh chỉ ra, cần chú trọng xây dựng các trung tâm đào tạo logistics để cung cấp nguồn nhân lực dồi dào. Các trường đại học, cao đẳng và các trung tâm đào tạo nghề cần hợp tác chặt chẽ với doanh nghiệp đưa ra chương trình đào tạo phù hợp với yêu cầu thực tiễn của ngành. Đồng thời, tăng cường các hoạt động đào tạo và nâng cao kỹ năng cho đội ngũ lao động hiện tại, đặc biệt là đối với những người làm việc trong các dịch vụ logistics tích hợp, nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của ngành.