Tăng cường phối hợp kiểm soát loài ngoại lai xâm hại

Ngày 31/7, tại Hà Nội, Bộ Nông nghiệp và Môi trường phối hợp Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam tổ chức Hội thảo “Tăng cường hợp tác để quản lý hiệu quả các loài ngoại lai xâm hại tại Việt Nam”.

Thiệt hại toàn cầu do loài ngoại lai xâm hại tăng gấp 4 lần mỗi thập kỷ

Phát biểu tại Hội thảo, bà Ramla Khalidi, Trưởng đại diện thường trú UNDP tại Việt Nam cho biết: Loài ngoại lai xâm hại đang là một trong năm nguyên nhân hàng đầu gây mất đa dạng sinh học toàn cầu, bên cạnh khai thác quá mức, ô nhiễm, biến đổi khí hậu và thay đổi môi trường đất liền-biển. Tuy nhiên, vấn đề này hiện vẫn chưa được quan tâm đúng mức.

Theo bà Khalidi, báo cáo năm 2023 của Diễn đàn liên Chính phủ về đa dạng sinh học và dịch vụ hệ sinh thái (IPBES) cho thấy, hơn 3.500 loài ngoại lai đã được ghi nhận gây tác động nghiêm trọng, với tổng thiệt hại kinh tế toàn cầu ước tính lên tới 420 tỷ USD mỗi năm. Tốc độ lan rộng của các loài này đang tăng nhanh chưa từng có do tác động từ thương mại, du lịch và hoạt động của con người, trong đó chi phí thiệt hại tăng gấp 4 lần sau mỗi thập kỷ kể từ năm 1970.

Tại Việt Nam, các loài sinh vật ngoại lai xâm hại đã và đang gây ra những hậu quả rõ rệt, như gây thiệt hại mùa màng, làm tắc nghẽn sông ngòi, phá vỡ cân bằng hệ sinh thái bản địa. Bà Khalidi dẫn chứng: Năm 1997, ốc bươu vàng đã xâm nhiễm hơn 132 nghìn ha ruộng lúa tại 57/63 tỉnh, thành phố, ảnh hưởng lớn đến an ninh lương thực và sinh kế của người dân.

Đại diện UNDP cho rằng, mục tiêu toàn cầu giảm 50% mức độ lan rộng của loài ngoại lai xâm hại đến năm 2030 là táo bạo nhưng cần thiết. Để đạt được mục tiêu này, cần có cách tiếp cận đồng bộ, dựa trên cơ sở khoa học, kết hợp chặt chẽ giữa phòng ngừa, phát hiện sớm, ứng phó nhanh, khoanh vùng và kiểm soát lâu dài.

Tuy nhiên, các nỗ lực hiện nay vẫn còn rời rạc. Các lĩnh vực như nông nghiệp, thủy sản, lâm nghiệp, kiểm soát biên giới, giao thông vận tải… đều chịu ảnh hưởng, song sự phối hợp giữa các cơ quan vẫn chưa hiệu quả. Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh sắp xếp lại tổ chức bộ máy, đây là cơ hội để tăng cường phối hợp, làm rõ vai trò và xây dựng phương pháp quản lý thống nhất đối với sinh vật ngoại lai xâm hại.

Hướng tới hệ sinh thái an toàn, phát triển bền vững

Thứ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Nguyễn Quốc Trị nhấn mạnh, theo Công ước Đa dạng sinh học (CBD) và Diễn đàn IPBES, loài ngoại lai xâm hại là một trong năm nguyên nhân chính làm suy giảm đa dạng sinh học toàn cầu. Không chỉ ảnh hưởng đến cân bằng sinh thái, các loài này còn đe dọa đời sống cộng đồng, lấn át loài bản địa, làm suy giảm nguồn tài nguyên thiên nhiên và giá trị đa dạng sinh học.

Việc kiểm soát hiệu quả loài ngoại lai xâm hại đang là thách thức lớn đối với nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Thực tế đã ghi nhận nhiều trường hợp nhập khẩu sinh vật ngoại lai gây tác động tiêu cực như: nhập khẩu 40 tấn rùa tai đỏ tại Cần Thơ, tôm càng đỏ làm giống tại Sóc Trăng, cá lau kiếng làm cảnh ở Đồng bằng sông Cửu Long, hay ốc bươu vàng lây lan diện rộng.

Hội thảo là dịp để các cơ quan quản lý, nhà khoa học, tổ chức quốc tế chia sẻ kinh nghiệm, thảo luận về giải pháp điều tra, phát hiện, kiểm soát và ngăn chặn sự xâm nhập của loài ngoại lai xâm hại.

Các đại biểu tập trung phân tích các mô hình quản lý thành công trong nước và quốc tế, đồng thời đề xuất những chính sách và kỹ thuật tiên tiến để bảo vệ hiệu quả đa dạng sinh học, góp phần thực hiện Chiến lược quốc gia về đa dạng sinh học đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Để hoàn thiện khung pháp lý, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đang sửa đổi Thông tư số 35/2018/TT-BTNMT quy định tiêu chí xác định và ban hành Danh mục loài ngoại lai xâm hại. Bên cạnh đó, cần rà soát, cập nhật các chính sách phù hợp với mục tiêu toàn cầu, coi đây là một phần trong chiến lược phát triển bền vững và thân thiện với thiên nhiên.

Tăng cường kiểm soát động vật hoang dã ngoại lai

26/02/2025 05:45

Theo các chuyên gia, giải pháp căn cơ chính là tăng cường truyền thông, nâng cao nhận thức cộng đồng, huy động khu vực tư nhân và trao quyền cho địa phương. Quản lý loài ngoại lai xâm hại không chỉ là vấn đề môi trường, mà còn là hành động bảo vệ sức khỏe, sinh kế và tương lai của con người. Việc hành động kịp thời hôm nay sẽ giúp bảo vệ hệ sinh thái bền vững cho các thế hệ mai sau.