Bà Fariba Vancor, trước đây được biết đến với cái tên Bella Nilsson, từng là gương mặt tiêu biểu trong lĩnh vực tái chế và bảo vệ môi trường ở Thụy Điển. Với vai trò là người sáng lập và Tổng Giám đốc điều hành (CEO) của Công ty Think Pink, bà từng được ca ngợi là hình mẫu phụ nữ khởi nghiệp thành công, nhận được giải thưởng danh giá về tinh thần doanh nhân vào năm 2018. Tuy nhiên, mới đây, bà bị kết án sáu năm tù với 19 tội danh nghiêm trọng về môi trường.
Theo phán quyết của tòa án quận Södertörn ở Huddinge, gần Thủ đô Stockholm, bà Vancor cùng chồng cũ là ông Thomas Nilsson, đã chỉ đạo hoạt động đổ và chôn lấp bất hợp pháp khoảng 200.000 tấn rác thải độc hại tại ít nhất 19 địa điểm trên khắp Thụy Điển, từ năm 2015 đến 2020. Ông Nilsson cũng bị kết án ba năm sáu tháng tù vì 12 tội danh nghiêm trọng về môi trường. Các địa điểm đổ rác trái phép bao gồm cả đất nông nghiệp và khu vực gần khu bảo tồn thiên nhiên, nơi từng xảy ra vụ cháy bãi rác kéo dài suốt hai tháng, phát tán khói độc ra không khí.
Think Pink được các thành phố, công ty xây dựng, cá nhân thuê để xử lý rác thải, chủ yếu là vật liệu xây dựng, đồ điện tử, kim loại, nhựa và gỗ. Tuy nhiên, thay vì xử lý đúng quy định, công ty bị cáo buộc đã đổ chất thải chưa phân loại thành đống và chôn lấp một cách bất hợp pháp. Điều tra cho thấy, rác thải của công ty này chứa các chất cực độc như PCB, asen, chì, thủy ngân… gây nguy hiểm trực tiếp đến sức khỏe con người, động vật và thực vật. Thẩm phán Niklas Schüllerqvist cho biết, lợi nhuận Think Pink được tối đa hóa bằng cách cắt giảm chi phí xử lý hợp pháp.
Vụ án này được đánh giá là hành động hủy hoại môi trường lớn nhất mà đơn vị chuyên trách quốc gia về tội phạm môi trường từng xử lý. Cuộc điều tra kéo dài nhiều năm, với 150 nhân chứng và chuyên gia được triệu tập, cùng khoảng 20 nguyên đơn đòi bồi thường. Bản án cuối cùng có độ dài gần 700 trang. Tổng cộng 11 người bị đưa ra xét xử, trong đó năm người bị kết án từ hai đến sáu năm tù vì các tội danh nghiêm trọng, năm người khác nhận án tù ngắn hạn hoặc án treo vì tội nhẹ hơn.
Tòa án yêu cầu năm bị cáo chính, bao gồm bà Vancor và ông Nilsson, phải bồi thường tổng cộng khoảng 250 triệu krona (hơn 25,5 triệu USD) cho các địa phương bị ảnh hưởng, như thành phố Botkyrka và Västerås. Khoản tiền này dùng để dọn dẹp, khử trùng các địa điểm rác thải trái phép và phục hồi môi trường.
Theo The Guardian, nhiều người dân sinh sống trong các khu vực bị ảnh hưởng đã cảnh báo về tình trạng đổ rác lén lút trong nhiều năm trước khi vụ việc được đưa ra ánh sáng. Một trong những trường hợp điển hình là vợ chồng Eva và Willy Nowak ở Botkyrka. Cặp vợ chồng này khẳng định những bãi rác của Think Pink gần nhà họ từng bốc cháy và khiến họ bị phơi nhiễm chì. Họ là một trong những người đầu tiên yêu cầu bồi thường thiệt hại.
Mặc dù các cáo buộc và bằng chứng được đưa ra rất cụ thể, tất cả các bị cáo đều phủ nhận hành vi sai trái. Trong suốt phiên tòa, bà Fariba Vancor một mực khẳng định Think Pink đã tuân thủ pháp luật và mọi sai phạm xảy ra đều là do “nhầm lẫn”. Luật sư bào chữa của bà, ông Jan Tibbling cho biết, phán quyết là “một điều bất ngờ” và nói thêm rằng họ vẫn đang xem xét việc kháng cáo. Bị cáo Thomas Nilsson cũng đang xem xét kháng cáo. Luật sư của ông lập luận rằng, với tư cách là CEO trước năm 2015, ông Nilsson không chịu trách nhiệm trực tiếp cho những hành vi phạm tội xảy ra sau đó.
Trong bối cảnh Thụy Điển được coi là một trong những quốc gia tiên phong về chính sách bảo vệ môi trường, sự việc này đã làm dấy lên nhiều câu hỏi về những lỗ hổng trong hệ thống kiểm tra, giám sát và trách nhiệm của các cơ quan công quyền. Vụ án này đang khiến chính quyền Thụy Điển đối mặt sức ép siết chặt hơn quy trình cấp phép và kiểm soát các công ty xử lý chất thải.
