Thiếu nhà đầu tư
Thống kê năm 2020 cho thấy tám tỉnh, thành phố sản xuất các sản phẩm sau hóa dầu lớn nhất nước không có tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu. Trong khi đó, ở phía nam, Thành phố Hồ Chí Minh, Bình Dương, Đồng Nai, Long An là các địa phương lân cận, không có nhiều điều kiện thuận lợi như Bà Rịa-Vũng Tàu nhưng lại là những nơi sản xuất sản phẩm sau hóa dầu lớn nhất nước.
Bà Rịa-Vũng Tàu có cảng nước sâu và nguồn tài nguyên dầu khí lớn nhất cả nước nhưng ngành công nghiệp hóa dầu của tỉnh chưa phát triển đúng với tiềm năng lợi thế hiện có; sản phẩm tập trung chủ yếu vào các sản phẩm truyền thống cho nhu cầu thị trường nội địa mà chưa nắm bắt được cơ hội của các hiệp định thương mại tự do, nguyên liệu phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu, chưa hình thành rõ nét một chuỗi cung ứng giữa các sản phẩm hóa chất.
Doanh nghiệp tự xây dựng các chuỗi cung ứng của mình nên chưa hình thành được chuỗi cung ứng mang tính nhiều tầng. Thể chế liên kết Vùng kinh tế trọng điểm phía nam chưa đồng bộ, hiệu quả. Chất lượng nguồn lực chưa đáp ứng kịp thời yêu cầu phát triển ngành công nghiệp hóa dầu.
Tiến sĩ Huỳnh Minh Thuận, Trường đại học Dầu khí Việt Nam (PVU) cho biết, Bà Rịa-Vũng Tàu là một trung tâm công nghiệp dầu khí và năng lượng lớn nhất cả nước, từ khâu thượng nguồn gần các mỏ dầu khí với trữ lượng lớn, hạ tầng giao thông đường thủy, đường bộ và sắp tới là đường hàng không đã hoàn chỉnh, có cả các trung tâm sản xuất năng lượng và công nghiệp như nhà máy chế biến khí, nhà máy điện, nhà máy thép và đặc biệt là các nhà máy sản xuất hóa dầu lớn nhất nước sản xuất các sản phẩm PE, PP, PVC, PET, PS, phân bón. Thế nhưng, Bà Rịa-Vũng Tàu hầu như chưa có nhà đầu tư nào đầu tư sản xuất các sản phẩm sau hóa dầu, ngoại trừ nhà máy sản xuất nhựa dân dụng của Lock&Lock.
Vì thế, Bà Rịa-Vũng Tàu cần tiếp tục thu hút các nhà máy sản xuất nguyên liệu hóa dầu để bảo đảm chuỗi cung ứng nguyên liệu, giảm phụ thuộc nguồn nhập khẩu, đồng thời phát triển các sản phẩm hóa dầu phù hợp điều kiện sản xuất hiện có của địa phương hoặc có tiềm năng lớn về thị trường tiêu thụ như keo dán, cao-su, hóa chất, phân bón thông minh, hữu cơ. Khâu trung nguồn là phát triển các loại hình vận chuyển và trở thành một mắt xích cho chuỗi cung ứng hóa dầu không chỉ ở Việt Nam mà còn trong khu vực Đông Nam Á. Khâu hạ
nguồn, tỉnh có thể mở rộng chuỗi giá trị phát triển các sản phẩm sau hóa dầu có nhu cầu lớn trên thị trường như các loại bao bì, vật liệu dùng trong xây dựng, đồ nội thất từ các nguyên liệu có sẵn tại địa phương.
Ông Lê Văn Danh, Phó Giám đốc Sở Công thương tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu cho biết, chiến lược của tỉnh là tập trung cơ cấu lại công nghiệp theo chiều sâu, tạo đột phá về năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh, phát triển mạnh công nghiệp hóa dầu, sản phẩm hạ nguồn của ngành công nghiệp hóa dầu.
Từ đó, tỉnh hình thành khu công nghiệp hóa chất (chuyên sâu), các tổ hợp công nghiệp hóa chất với quy mô lớn hiện đại, an toàn theo hướng hóa học xanh và kinh tế tuần hoàn. Thời gian tới, tỉnh tập trung thu hút nhà đầu tư có năng lực về tài chính và công nghệ, kỹ thuật để hình thành, phát triển các dự án sản xuất đa dạng sản phẩm hóa dầu hơn, quy mô tương xứng với nhu cầu tiêu thụ sản phẩm hóa dầu trong nước và xuất khẩu, nhất là các sản phẩm đóng vai trò là nguyên liệu cơ bản cho các ngành công nghiệp khác.
Phát triển các sản phẩm sau hóa dầu
Công nghiệp sản xuất hóa chất và sản phẩm hóa chất chiếm tỷ trọng cao trong các ngành công nghiệp trên địa bàn tỉnh. Đến hết năm 2022, riêng số dự án đầu tư đã hoạt động trong các khu công nghiệp, ngành công nghiệp này là 21 dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và liên doanh với tổng vốn đầu tư đăng ký 646,5 triệu USD; có 9 dự án vốn trong nước với tổng vốn đăng ký là 13.273 tỷ đồng. Đặc biệt, tỉnh đã thu hút được hai dự án lớn liên quan sản xuất hóa chất là Tổ hợp hóa dầu Miền Nam (tổng vốn đầu tư 5,4 tỷ USD) và nhà máy Hóa chất Hyosung (1,3 tỷ USD). Hai dự án này sẽ tạo sức lan tỏa tới sự phát triển của các ngành công nghiệp hóa dầu, ngành công nghiệp nhựa và các ngành công nghiệp hạ nguồn.
Ông Toshio Kazama, cố vấn của Japan Desk, Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Thanh Bình-Phú Mỹ tại Bà Rịa-Vũng Tàu đánh giá cao vai trò, lợi thế của tỉnh trong Vùng kinh tế trọng điểm phía nam. Ông cho biết, từ cảng nước sâu Cái Mép-Thị Vải, Công ty cổ phần Thanh Bình - Phú Mỹ có thể nhập nguyên liệu thô từ nước ngoài qua cảng container, cảng hàng lỏng, cảng tổng hợp, hàng rời hoặc LNG/LPG. Khi đó, các nhà máy trong các khu công nghiệp gần cảng có thể sản xuất, gia công nguyên liệu cơ bản, sản phẩm hạ nguồn hóa dầu như PP, PE hay sản phẩm thép hoặc thậm chí sản xuất điện từ nhà máy điện LNG.
Các nguyên liệu, hóa chất cơ bản từ các công ty này sẽ cung cấp cho ngành công nghiệp nhẹ, công nghiệp hỗ trợ trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh, Bình Dương, Đồng Nai, Long An… để sản xuất, lắp ráp thành phẩm cuối cùng. Sau đó, những thành phẩm này lại được đưa về cảng Cái Mép-Thị Vải để xuất khẩu ra nước ngoài tạo thành vòng tròn khép kín.
Ông Thanwa Udom-Piriyasak, Giám đốc Thương mại Công ty trách nhiệm hữu hạn Hóa dầu Long Sơn cho rằng, xây dựng các trung tâm hóa dầu trong nước là một chiến lược quan trọng để mở rộng kinh tế Việt Nam và đưa Việt Nam trở thành quốc gia chủ chốt trong chuỗi cung ứng toàn cầu: “Bà Rịa-Vũng Tàu là nơi lý tưởng, đáp ứng nhu cầu ngành hóa dầu như vận chuyển thuận tiện các thiết bị siêu trường, siêu trọng và tiếp cận vùng nước biển sâu để xây dựng cảng, cầu cảng nhập khẩu nguyên liệu”.
Ngoài ra, Bà Rịa-Vũng Tàu sở hữu hạ tầng hoàn thiện như cảng quốc tế Cái Mép-Thị Vải phục vụ vận chuyển cả trong nước và xuất khẩu; có nguồn cung điện và nước tin cậy, rất quan trọng cho ngành công nghiệp hóa dầu.
