Sống trong sợ hãi
Chỉ tính từ đầu tháng 5/2025 đến nay, tại tỉnh Bạc Liêu, hàng chục vụ sạt lở đã xảy ra tại nhiều tuyến sông, bờ biển và hệ thống kênh mương. Hàng chục căn nhà bị cuốn trôi, hàng nghìn mét đường giao thông nông thôn hư hỏng, đe dọa nghiêm trọng đến tính mạng và tài sản của người dân.
Đáng chú ý, vào tối 26/5, mưa lớn kết hợp với sóng biển mạnh khiến bờ kênh 30/4 (đoạn khóm Chòm Xoài, phường Hiệp Thành, thành phố Bạc Liêu) tiếp tục bị sạt lở thêm một đoạn gần 20m. Đây là lần thứ ba kể từ đầu năm đến nay, khu vực này bị sạt lở nghiêm trọng. Trước đó, tối 14/3, đoạn kênh này từng sạt lở 33m chiều dài, rộng khoảng 4m, sâu gần 1,5m. Nguyên nhân được xác định là do dòng chảy mạnh từ Biển Đông kết hợp nền bờ yếu, thiếu hệ thống kè kiên cố.
Tại ấp Biển Đông A, xã Vĩnh Trạch Đông (thành phố Bạc Liêu), một trong những điểm nóng về sạt lở ven biển suốt hơn một thập niên qua, người dân luôn phải đối mặt sóng to, gió lớn dồn dập vào mùa mưa bão. Triều cường dâng cao, gió biển cuộn sóng dữ dội đánh mạnh vào tuyến đê biển, khiến nhiều đoạn không thể chống đỡ, sạt lở 5 đến 7 vụ/năm, làm gián đoạn giao thông và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất, sinh hoạt của nhân dân.
Ông Lê Văn Năm, người dân địa phương cho biết: “Trước kia, rừng mắm, rừng đước kéo dài hàng trăm mét ra phía biển, che chắn cho tuyến đê. Giờ đây, rừng đã bị cuốn trôi, diện tích đất canh tác ngày càng bị thu hẹp. Ngoài nuôi tôm, gia đình tôi còn trồng màu trên đất bãi bồi nhưng mỗi năm lại mất thêm vài mét đất do sóng biển ăn mòn”.
Cùng nỗi lo ấy, ông Nguyễn Văn Mến, cũng ở ấp Biển Đông A chia sẻ: “Chúng tôi sống trong cảnh bất an thường trực. Mỗi khi trời nổi gió, ai cũng lo sợ sóng lớn đánh sập nhà, nhất là về đêm”.
Không chỉ ven biển, tình trạng sạt lở bờ sông cũng đang lan rộng. Giữa tháng 5 vừa qua, tại tuyến đường giao thông nông thôn ấp Bờ Xáng, xã Vĩnh Trạch, sạt lở kéo dài 50-60m làm mặt đường sụt lún, gây nguy hiểm cho người và phương tiện. Tại hiện trường, mặt đường sạt lở dài khoảng 20m, rộng 3m, cản trở hoàn toàn việc lưu thông.
Tại tỉnh Kiên Giang, chỉ riêng trên tuyến đường tỉnh 965 đi qua hai xã Minh Thuận và An Minh Bắc (huyện U Minh) đã có tới 454 điểm sạt lở, sụt lún, với tổng chiều dài hơn 11 km. Tổng thiệt hại ước tính khoảng 208 tỷ đồng. Địa bàn còn xảy ra sụt lún đất làm hư hỏng 42 căn nhà dân, gây thiệt hại hơn 5 tỷ đồng và khiến 66 căn nhà khác rơi vào diện có nguy cơ sạt lở, mất an toàn.
Theo ông Trần Quốc Cương, Trưởng ban Công tác Mặt trận ấp An Thạnh (xã An Minh Bắc), toàn ấp có 7,2 km đường giao thông nông thôn thì đã có 16 điểm bị sạt lở, sụt lún. Ông Cương cho biết: “Mực nước trong các tuyến kênh cạn kiệt, lớp đất ở hai bờ co rút mạnh khiến sạt lở, sụt lún xảy ra nhanh chóng. Đây là loại hình thiên tai phát sinh đột ngột, thường xuất hiện tại các khu vực có nền đất yếu khi gặp điều kiện khô hạn kéo dài”.
Lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Kiên Giang thông tin, mùa khô năm 2023- 2024 đến sớm và kéo dài, trong khi nhu cầu sử dụng nước ngọt phục vụ sản xuất nông nghiệp trong vùng đệm U Minh Thượng tăng cao. Mực nước các tuyến kênh nội đồng sụt giảm nhanh chóng, kết hợp với nắng nóng gay gắt dẫn đến khô hạn nghiêm trọng, gây sạt lở, sụt lún tại nhiều tuyến đường giao thông nông thôn.
Chủ động ứng phó, bảo vệ người dân
Theo thống kê từ các cơ quan chức năng tỉnh Bạc Liêu, từ năm 2023 đến nay đã có 77 điểm sạt lở bờ sông, sáu điểm sạt lở bờ biển với tổng chiều dài lên tới gần 600 km. Nguyên nhân chính được xác định là do tác động của biến đổi khí hậu, nước biển dâng và triều cường ngày càng mạnh. Bên cạnh đó là các yếu tố từ con người như khai thác cát sông trái phép, phát triển đô thị ven sông, phá rừng ngập mặn và lấn chiếm hành lang bảo vệ bờ sông, bờ biển.
Hậu quả không chỉ ở vật chất. Nhiều hộ dân mất nhà, buộc phải di dời khẩn cấp. Sinh kế của người dân ven biển, ven sông bị ảnh hưởng nghiêm trọng khi mất đất sản xuất, nuôi trồng thủy sản gặp khó khăn. Trong khi đó, công tác phòng, chống sạt lở còn mang tính bị động, thiếu giải pháp tổng thể và lâu dài.
Trước tình hình cấp bách, tỉnh Bạc Liêu đã kiến nghị Trung ương hỗ trợ 3.436 tỷ đồng để triển khai năm dự án đầu tư xử lý các điểm sạt lở xung yếu, với tổng chiều dài hơn 80 km. Trong đó có các dự án quan trọng như: Xây dựng kè hai bên bờ kênh 30/4 (phường Nhà Mát, thành phố Bạc Liêu), chiều dài 5,2 km; xây dựng hệ thống đê và công trình phòng, chống triều cường cho năm xã phía tây huyện Đông Hải, dài 66 km; xây dựng kè bảo vệ đoạn giáp ranh tỉnh Sóc Trăng (xã Vĩnh Trạch Đông, thành phố Bạc Liêu), dài 474 m; xây dựng kè tại thị trấn Gành Hào (huyện Đông Hải), dài 3 km; và kè bảo vệ bờ sông Cà Mau-Bạc Liêu khu vực thị xã Giá Rai, dài 5 km. Đồng thời, tỉnh đề nghị Trung ương sớm ban hành tiêu chuẩn kỹ thuật riêng cho công trình ven biển và định mức đầu tư phù hợp đặc thù vùng sạt lở.
Về lâu dài, Bạc Liêu xác định trồng mới và phục hồi rừng ngập mặn là giải pháp bền vững nhằm giữ đất, giảm sóng, tạo vành đai sinh học chống xói lở. Các địa phương đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng trong khai thác, bảo vệ tài nguyên ven sông, ven biển; tiếp tục khảo sát, lập danh sách các hộ dân cần di dời khẩn cấp ra khỏi vùng nguy hiểm.
Ủy ban nhân tỉnh Kiên Giang cũng đã giao Sở Xây dựng phối hợp địa phương khắc phục các vị trí sạt lở và nguy cơ sạt lở trên đường tỉnh 965 với tổng kinh phí 39 tỷ đồng. Ủy ban nhân dân huyện U Minh Thượng cũng đã đầu tư dự án kè chống sạt lở, sụt lún đường giao thông nông thôn với chiều dài 5,72 km tại xã Minh Thuận và An Minh Bắc, với tổng số vốn hơn 46 tỷ đồng. Đến nay dự án đã hoàn thành khoảng 4 km với 18 tỷ đồng (đạt 39,4% kế hoạch)...
Chống sạt lở không chỉ là câu chuyện của một địa phương, mà là vấn đề mang tính chiến lược trong ứng phó biến đổi khí hậu tại Đồng bằng sông Cửu Long - vùng đất trũng thấp đang chịu nhiều tác động nhất của nước biển dâng. Sự chung tay của cả hệ thống chính trị và cộng đồng là điều kiện tiên quyết để bảo vệ cuộc sống bình yên cho người dân vùng ven sông, ven biển.
