Giải ngân vốn đầu tư công là một trong những nhiệm vụ trọng tâm nhằm kích thích tăng trưởng, giữ nhịp phục hồi kinh tế đang có những chuyển biến tích cực. Theo số liệu mới nhất của Bộ Tài chính, ước tính trong tháng 7, số giải ngân cả nước tăng 69.728 tỷ đồng so với cuối tháng 6. Tính đến hết tháng 7/2025, tổng vốn giải ngân đạt khoảng 388.301 tỷ đồng, bằng 43,9% kế hoạch được Thủ tướng Chính phủ giao. Con số này vượt xa mức 33,8% cùng kỳ năm 2024.
Đáng chú ý, tỷ lệ giải ngân vốn ngân sách địa phương đạt tới 57,5%, cao hơn 24,2 % so cùng kỳ năm ngoái. Kết quả tích cực này, phản ánh rõ nỗ lực của các địa phương trong điều hành thực hiện nhiệm vụ đầu tư công.
Trong số 42 bộ, cơ quan trung ương, có 4 đơn vị và 19/34 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt từ mức bình quân chung cả nước trở lên. Tuy nhiên, vẫn còn tới 38 bộ, ngành và 15 địa phương có tỷ lệ giải ngân thấp hơn mức bình quân. Trước thực tế này, Chính phủ đã trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét điều chỉnh giảm kế hoạch đầu tư vốn ngân sách trung ương năm 2025 của một số bộ, ngành và địa phương; đồng thời, một số đơn vị vừa được giao bổ sung kế hoạch vốn mới.
Dựa trên điều chỉnh đó, Bộ Tài chính đã tính toán lại tỷ lệ giải ngân theo kế hoạch điều chỉnh, không bao gồm phần vốn mới bổ sung. Kết quả, có 6 bộ, ngành và 23 địa phương đạt mức giải ngân từ bình quân chung trở lên; còn lại 30 bộ, ngành và 11 địa phương vẫn dưới ngưỡng này.
Dù tiến độ chung có cải thiện, nhưng một số nguyên nhân tồn tại kéo dài vẫn chưa được xử lý dứt điểm. Trong đó, nổi bật là các khó khăn liên quan đến công tác giải phóng mặt bằng, thiếu vật liệu xây dựng, chậm trễ trong phê duyệt và điều chỉnh quy hoạch. Đặc biệt, quá trình sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính và chuyển sang mô hình chính quyền địa phương hai cấp khiến nhiều địa phương chưa kịp hoàn thiện thủ tục đầu tư đối với các nguồn vốn mới được bổ sung.
Để phù hợp với bộ máy sau sắp xếp, một số dự án phải tạm dừng hoặc rà soát lại quy mô, phạm vi đầu tư, dẫn đến chưa thể tiếp tục bố trí vốn thực hiện. Trong khi đó, với các dự án ODA, nhiều vướng mắc vẫn chưa được tháo gỡ do chưa hoàn tất quy trình đầu tư, gia hạn thực hiện hoặc chậm ký kết, hiệu lực hiệp định vay.
Một số bộ, ngành, địa phương vẫn đang ưu tiên hoàn tất chứng từ giải ngân vốn năm 2024, dẫn đến kế hoạch năm 2025 chưa được triển khai đồng bộ. Cùng với đó, nhiều địa phương như Hưng Yên, Quảng Ngãi, Cần Thơ, Lai Châu, Điện Biên, Quảng Trị… gặp khó khăn trong thu ngân sách, đặc biệt là nguồn thu từ đất – một trong những cơ sở quan trọng để phân bổ vốn đầu tư công.
Trước yêu cầu phải giải ngân hết 100% kế hoạch vốn năm 2025 và đạt mục tiêu tăng trưởng cả năm trên 8%, Bộ Tài chính đã đề xuất nhiều nhóm giải pháp mang tính then chốt.
Thứ nhất, các bộ, ngành, địa phương cần kiên quyết tổ chức thực hiện, không để việc sắp xếp tổ chức bộ máy làm gián đoạn tiến độ giải ngân vốn. Cơ chế chính sách đầu tư công hiện nay đã được điều chỉnh theo hướng phân cấp mạnh, tạo điều kiện chủ động hơn trong tổ chức thực hiện. Trên tinh thần đó, các đơn vị cần khẩn trương hoàn tất thủ tục đầu tư, chủ động rà soát các dự án chậm giải ngân để điều chuyển vốn cho các dự án có khả năng giải ngân tốt hơn, ưu tiên các công trình quan trọng, cấp bách, hạ tầng chiến lược.
Thứ hai, cần tăng cường theo dõi, đôn đốc tiến độ từng dự án theo tháng, quý. Các chủ đầu tư phải báo cáo thường xuyên, đồng thời xử lý kịp thời các vướng mắc phát sinh. Mục tiêu đặt ra là đến hết quý III/2025, tỷ lệ giải ngân tối thiểu đạt 60% kế hoạch.
Thứ ba, tập trung xử lý hiệu quả vướng mắc trong công tác giải phóng mặt bằng vốn được coi là “nút thắt lớn nhất”. Các địa phương cần huy động cả hệ thống chính trị vào cuộc, bổ sung nhân lực chuyên trách ở cấp xã để hỗ trợ thực hiện nhiệm vụ, hạn chế tối đa tình trạng dự án có vốn nhưng không thể triển khai vì chờ mặt bằng.
Thứ tư, đối với các dự án ODA, cần đẩy nhanh thủ tục đầu tư, phối hợp chặt chẽ với nhà tài trợ và các bên liên quan để tháo gỡ vướng mắc. Các bộ, cơ quan chủ quản cần chỉ đạo quyết liệt, không để vốn nước ngoài giải ngân thấp trong khi nhu cầu thực hiện lại cao.
Thứ năm, các địa phương phải chủ động đẩy mạnh thu ngân sách, nhất là từ đất đai, đồng thời kịp thời kiến nghị bổ sung nguồn nếu hụt thu, tránh để dự án thiếu vốn triển khai.
Thứ sáu, liên quan đến các chương trình mục tiêu quốc gia, các bộ, ngành và địa phương cần chủ động ban hành hoặc trình ban hành văn bản hướng dẫn tổ chức thực hiện, đồng bộ với quá trình sắp xếp đơn vị hành chính. Các bộ chủ quản cũng cần rà soát, tổng hợp nhu cầu thực tế, đề xuất điều chỉnh phần vốn không còn sử dụng về ngân sách trung ương để kịp thời phân bổ lại.
Cuối cùng, việc sớm hoàn thành phân bổ kế hoạch đầu tư công đợt 2, đợt 3 bao gồm phần vốn bổ sung từ tăng thu ngân sách năm 2024 là nhiệm vụ cấp thiết, bảo đảm tiến độ giải ngân từ nay đến cuối năm.
