Đóng tàu Việt Nam vươn ra biển lớn (Kỳ 2)

Giữa làn sóng “xanh hóa” ngành hàng hải toàn cầu, đóng tàu Việt Nam đang bứt phá mạnh mẽ với những con tàu hiện đại, sử dụng công nghệ xanh, nhiên liệu sạch và kỹ thuật tiên tiến. Sự chuyển mình quyết liệt ấy không chỉ mở ra chuỗi đơn hàng đến năm 2030, mà còn khẳng định vị thế của Việt Nam trên bản đồ công nghiệp đóng tàu thế giới.

Đổi thay để phát triển

Với quy mô gần 13.000 lao động và 32 công ty con, Tổng công ty Công nghiệp tàu thủy Nam Triệu (NASICO) từng được mệnh danh là “thành phố đóng tàu” giữa miền bắc. Năm 2008, đơn vị này từng ghi dấu mốc khi đóng thành công kho nổi chứa xuất dầu FSO-5, dung tích 150.000 tấn, mang công năng như một nhà máy lọc dầu nổi, phức tạp bậc nhất thời điểm đó. Sau biến cố chung của toàn ngành, Nam Triệu thu hẹp quy mô còn hơn 500 cán bộ, nhân viên và 7 công ty thành viên, chuyển mô hình hoạt động sang liên kết với các nhà thầu phụ, đồng thời từng bước đổi mới để thích ứng.

Chủ động chuyển mình theo hướng “xanh hóa”, Nam Triệu đầu tư ứng dụng hàng loạt công nghệ hiện đại như làm sạch thân tàu bằng nước áp lực cao thay cho cát, sử dụng công nghệ cắt laser tiết kiệm năng lượng... Lộ trình chuyển đổi số toàn diện đến năm 2030 cũng đang được triển khai, hướng đến tối ưu chi phí quản lý và đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật ngày càng khắt khe từ thị trường quốc tế.

Minh chứng cho hiệu quả tái cơ cấu, năm 2024, Nam Triệu đã hạ thủy thành công tàu hàng rời 65.000 DWT Trường Minh Dream 01. Đây là tàu chở hàng rời lớn nhất được đóng mới hoàn toàn tại Việt Nam. Điều đặc biệt, toàn bộ các công đoạn chế tạo, từ thiết kế chi tiết, thi công thân vỏ đến lắp đặt thiết bị đều do đội ngũ kỹ sư, công nhân lành nghề của Công ty Đóng tàu Nam Triệu cùng các nhà thầu trong nước thực hiện. Đáp ứng đầy đủ các công ước quốc tế mới nhất, Trường Minh Dream 01 có thể hoạt động trên mọi vùng biển quốc tế và cập cảng toàn cầu. Đây cũng là "bàn đạp" để Nam Triệu tiếp tục nhận các đơn hàng mới, trong đó có hợp đồng đóng thêm hai tàu 65.000 DWT số 3 và 4 cho Công ty Công nghiệp tàu thủy Đông Bắc.

Ông Phạm Quang Tuyến, quyền Tổng Giám đốc Công ty Đóng tàu Nam Triệu cho biết: Dù vẫn còn nhiều khó khăn do xử lý tồn đọng tài chính hậu Vinashin nhưng công ty đã tự chủ hoạt động sản xuất, kinh doanh, bảo đảm chi trả lương thưởng đều đặn. Với chuỗi đơn hàng đang triển khai, bao gồm cả tàu dầu 9.300m³ và tàu công trình chuyên dụng, công ty có đủ việc làm, thu nhập ổn định cho người lao động đến năm 2030. Chúng tôi đang phấn đấu nâng lương bình quân cho cán bộ, công nhân viên lên mức 18-20 triệu đồng/tháng.

Sau biến cố Vinashin, nhiều doanh nghiệp trong ngành đóng tàu chật vật tìm cách tồn tại và phát triển. Từng được xem là “anh cả đỏ” của ngành công nghiệp tàu thủy Việt Nam, Công ty Đóng tàu Bạch Đằng cũng rơi vào thời kỳ khó khăn chưa từng có. Từ một nhà máy quy mô hơn 3.000 lao động, nay chỉ còn khoảng 150 người. Những xưởng sản xuất từng sôi động giờ thưa vắng tiếng máy.

Tọa lạc trên khu đất vàng rộng 26 ha ven sông Cấm, vị trí từng là lợi thế chiến lược với Bạch Đằng, nay lại trở thành điểm nghẽn phát triển. Cửa sông bồi lắng, luồng lạch cạn, cộng thêm giới hạn tĩnh không bởi hai cây cầu lớn khiến Bạch Đằng chỉ có thể đóng tàu trọng tải dưới 22.000 DWT. Trước thách thức đó, công ty buộc phải chuyển hướng, tập trung vào dòng tàu đặc chủng có kỹ thuật phức tạp, giá trị cao. Gần đây, Bạch Đằng đã đóng thành công tàu LPG dung tích 4.500m³, trang bị bồn chứa khí hóa lỏng độc lập được chế tạo từ thép mác cao, hàn theo công nghệ hiện đại, bảo đảm chịu được áp suất lớn và giữ nhiệt độ thấp tới -100°C. Đây là bước tiến lớn về kỹ thuật và công nghệ, khẳng định năng lực của Việt Nam trong lĩnh vực đóng tàu chuyên dụng, giá trị kỹ thuật cao.

“Việc tự thiết kế và chế tạo bồn chứa, giúp giảm đến 50% chi phí so với nhập khẩu. Dòng tàu chở khí hóa lỏng có độ phức tạp gấp 2-3 lần tàu thông thường. Tàu đã được xuất khẩu sang Italy, đánh dấu lần đầu tiên ngành đóng tàu Việt Nam tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu trong lĩnh vực tàu LPG quy mô này”, ông Nguyễn Bá Sơn, Phó Tổng Giám đốc Công ty Đóng tàu Bạch Đằng cho biết.

Tự tin đi con đường riêng

Không sở hữu quy mô lớn hay địa hình thuận lợi, Công ty Đóng tàu Sông Cấm vẫn kiên trì tìm cho mình lối đi riêng. Mớn nước hạn chế chỉ cho phép đóng tàu dưới 3.000 DWT là một bất lợi rõ ràng của Sông Cấm so với nhiều đơn vị cùng ngành. Nhưng thay vì chạy theo sản lượng, Sông Cấm đã chọn chinh phục phân khúc tàu chuyên dụng kỹ thuật cao, xanh và thông minh. Là công ty con của SBIC, nhưng trái với tình hình kinh doanh bết bát của công ty mẹ, Sông Cấm nhiều năm liền duy trì lợi nhuận tăng trưởng. Từ năm 2002, Sông Cấm bắt tay hợp tác chiến lược với Tập đoàn Damen (Hà Lan), hình thành liên doanh chuyên đóng các dòng tàu kéo và tàu công trình phục vụ thị trường quốc tế. Đầu năm 2025, tại triển lãm Vietship lần thứ 10, Sông Cấm trình làng mẫu tàu kéo RSD-E 2513 sử dụng hoàn toàn ắc-quy điện. Con tàu này đã đạt kỷ lục Guinness là “Tàu kéo điện mạnh nhất thế giới”, được công ty xuất xưởng bảy chiếc theo đơn hàng từ Damen.

Ông Đàm Quang Trung, Chủ tịch Công ty CP Đóng tàu Sông Cấm cho biết: “Năm 2020, đối tác chiến lược của chúng tôi là Tập đoàn Damen đã cử chuyên gia sang đánh giá và kết luận rằng nhà máy đủ năng lực đóng 25-27 tàu mỗi năm. Đây là cơ sở quan trọng để chúng tôi đẩy mạnh tái cấu trúc sản xuất, đầu tư bài bản hơn cho công nghệ và nhân lực. Nhờ hướng đi này, chỉ riêng năm 2024, Sông Cấm đã bàn giao kỷ lục 41 tàu cho các đối tác trong và ngoài nước. Tuy nhiên, đóng tàu chuyên dụng đòi hỏi hàm lượng kỹ thuật cao và tiến độ nghiêm ngặt. Muốn tồn tại, nhà máy buộc phải đổi mới không ngừng. Không đổi mới là tự đào thải.

Điểm đến của xu hướng chuyển dịch toàn cầu

Theo các chuyên gia, làn sóng dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu về châu Á đang tạo cơ hội lịch sử cho ngành công nghiệp tàu thủy Việt Nam. Trên khắp các nhà máy từ bắc chí nam, những con tàu mang thương hiệu Việt liên tiếp được hạ thủy, đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe nhất về an toàn, môi trường và công nghệ quốc tế. Tiêu biểu, ngày 3/4 vừa qua, Công ty TNHH MTV Đóng tàu Hạ Long đã hạ thủy chiếc tàu dịch vụ điện gió thứ ba trong loạt 14 tàu CSOV (Commissioning Service Operation Vessel) đặt hàng bởi Tập đoàn Damen. Đây là dòng tàu kỹ thuật cao, phục vụ vận hành và bảo trì các trạm điện gió ngoài khơi đang phát triển mạnh mẽ trên toàn cầu.

Tàu CSOV 8720 sở hữu thiết kế tối ưu, tích hợp nhiều công nghệ xanh như hệ thống định vị động, động cơ thân thiện môi trường, cùng khả năng vận hành dài ngày trên biển. Đặc biệt, tàu có cầu thang chuyên dụng để tiếp cận các turbine điện gió và khu sinh hoạt đầy đủ tiện nghi cho đội ngũ kỹ thuật. Đánh giá cao dự án, ông Joost van der Weiden, Giám đốc kinh doanh Tập đoàn Damen khẳng định: “Việc Hạ Long đóng thành công dòng tàu CSOV cho thấy năng lực và uy tín của ngành đóng tàu Việt Nam đang được khẳng định trên thị trường quốc tế. Chúng tôi tin tưởng đội ngũ kỹ sư, công nhân Việt Nam sẽ hoàn thành xuất sắc các đơn hàng mang tầm vóc toàn cầu”.

Giữa làn sóng xanh hóa và chuyển dịch chuỗi cung ứng toàn cầu, ngành công nghiệp đóng tàu Việt Nam đang chứng kiến những bước đi táo bạo và hiệu quả. TS Phạm Hoài Chung, Chủ tịch HĐTV Tổng công ty Công nghiệp tàu thủy SBIC nhận định: “Với vị trí địa lý thuận lợi, lực lượng lao động lành nghề và kinh nghiệm tích lũy qua nhiều thập niên, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành trung tâm đóng mới tàu biển của khu vực. Dù SBIC đang trong quá trình tái cơ cấu, nhiều nhà máy vẫn nhận được đơn hàng đến năm 2030 từ các đối tác quốc tế. Đó là nỗ lực vượt khó và cũng là lời khẳng định rằng nếu có cơ chế phù hợp, ngành đóng tàu Việt Nam sẽ đủ sức vươn xa”, ông Chung nhấn mạnh.

(Còn nữa)