1 Theo Cục Quản lý và Xây dựng công trình thủy lợi, tính đến năm 2024 cả nước có 1,84 triệu ha áp dụng công nghệ tưới tiết kiệm, chiếm hơn 16% diện tích canh tác. Các vùng chịu hạn hán và xâm nhập mặn như Tây Nguyên, Nam Trung Bộ, Đông Nam Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long dẫn đầu xu hướng này, trong đó, Đồng bằng sông Cửu Long chiếm 883.000 ha.
Tại địa phương khô hạn trọng điểm như Gia Lai, nhờ ứng dụng hệ thống tưới tiết kiệm nước gồm béc tưới cánh bướm và tưới nhỏ giọt, các hộ dân đã tiết giảm khoảng 50% chi phí nhân công lao động và 30% lượng nước tưới, trong khi năng suất cây trồng cao hơn 15-20%. Ông Hoàng Thi Thơ, Phó Chi cục trưởng Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tỉnh cho biết: “Công nghệ tưới nhỏ giọt được áp dụng phổ biến cho các loại cây như cà-phê, chanh dây, sầu riêng, rau, đậu đỗ, hoa. Toàn tỉnh có trên 57,6 nghìn ha cây trồng cạn ứng dụng công nghệ tưới tiên tiến, tiết kiệm nước, tăng hơn 9,19 nghìn ha so với năm 2023”.
Theo ông Đoàn Ngọc Có - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Gia Lai, việc sử dụng nước hiệu quả đang giúp địa phương bảo tồn nguồn nước ngầm, đặc biệt tại các vùng khô hạn, giảm phụ thuộc vào hóa chất và thuốc bảo vệ thực vật - một ưu điểm nổi bật của mô hình xanh. Một lợi ích gián tiếp khác của những hệ thống tưới tiết kiệm là khả năng giảm thiểu lượng phân bón, sẽ hạn chế ô nhiễm đất và nước, duy trì độ phì nhiêu của đất và bảo vệ hệ sinh thái. Các lợi ích này không chỉ mang lại tác dụng trước mắt mà còn bảo đảm khả năng canh tác lâu dài cho các thế hệ tương lai.
2 Nông nghiệp xanh, với điểm khởi đầu từ các giải pháp như tưới tiêu tiết kiệm, không chỉ dừng lại ở việc tối ưu hóa tài nguyên mà còn mở ra một chuỗi lợi ích sâu rộng, tác động tích cực đến kinh tế, môi trường và xã hội. Là địa phương xuất khẩu thanh long chủ lực của Việt Nam, toàn tỉnh Bình Thuận có khoảng 50% diện tích thanh long được áp dụng các biện pháp tưới tiết kiệm nước; tưới nhỏ giọt kết hợp với bón phân. Khảo sát từ Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) các công nghệ này đã giúp giảm 42% lượng nước tiêu thụ, tiết kiệm ít nhất 600.000 đồng (khoảng 25 USD) cho mỗi ha. Điều này còn góp phần vào việc các sản phẩm đạt được chứng nhận GlobalGAP, một tiêu chuẩn quốc tế quan trọng để xuất khẩu sang các thị trường “khó tính”.
Theo Ths Nguyễn Duy Văn, Chi cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật Bình Thuận, trong những năm qua, các mô hình và dự án tưới tiết kiệm nước giúp cải thiện hiệu quả nước tưới cho trồng trọt là vấn đề sống còn đối với phát triển nông nghiệp của tỉnh. Hiện, Bình Thuận có trên 9.500 ha diện tích thanh long đạt tiêu chuẩn VietGAP, 453 ha đạt tiêu chuẩn GlobalGAP. Toàn tỉnh hiện có 548 mã số vùng trồng thanh long xuất khẩu và 260 mã số cơ sở đóng gói thanh long xuất khẩu. Sản phẩm thanh long sản xuất từ mô hình xanh đã đáp ứng tiêu chuẩn khắt khe về chất lượng và an toàn, mở ra cơ hội thâm nhập nhiều thị trường quốc tế tiêu chuẩn cao như EU, Mỹ hay Nhật Bản.
Việc áp dụng các công nghệ tưới tiên tiến, tiết kiệm nước có thể làm giảm mức độ thiếu nước, mức độ thiệt hại, rủi ro trong sản xuất nông nghiệp từ 5% đến 80%, giảm nguy cơ ô nhiễm môi trường do giảm lượng phân bón từ 5 đến 40%. Tưới tiêu tiết kiệm đang cho thấy lợi ích không chỉ dừng lại ở việc tối ưu nguồn nước, mà còn là yếu tố nền tảng để xây dựng một nền nông nghiệp xanh bền vững, thân thiện với môi trường.
3 Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam đánh giá: Diện tích áp dụng các mô hình tưới tiên tiến, tiết kiệm nước vẫn còn thấp, chưa tương xứng với tiềm năng, lợi thế của các vùng, địa phương. Nguyên nhân nằm ở một số thách thức về con người và chi phí đầu tư khi triển khai, vận hành. Các hệ thống tưới công nghệ cao yêu cầu người vận hành cũng cần có chuyên môn, để tránh các lỗi như dội áp, hụt áp, phân phối nước không đều, gây giảm hiệu suất tưới. Trong khi đó, việc lắp đặt hệ thống tưới nhỏ giọt còn đòi hỏi chi phí đầu tư ban đầu lớn hơn so các phương pháp tưới truyền thống. Trung bình mỗi ha, người dân phải đầu tư khoảng 60-100 triệu đồng cho tưới nhỏ giọt (tùy công nghệ) - mức đầu tư không phải hộ nông dân nào cũng có thể đáp ứng.
Là địa phương có hơn 60.000 ha diện tích cây trồng ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao, 20% diện tích áp dụng các công nghệ tưới tiết kiệm, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lâm Đồng cho rằng: “Để nâng cao diện tích tưới tiết kiệm, các vùng nông nghiệp cần được hỗ trợ nhiều hơn nữa những nhóm giải pháp tín dụng, liên kết sản xuất, gia tăng giá trị hàng hóa nông sản”. Khi áp dụng công nghệ, nông dân giảm bớt gánh nặng lao động thủ công, có thêm thời gian đầu tư vào các hoạt động khác hoặc nâng cao kiến thức. Bài toán lợi nhuận được tối ưu sẽ giúp nông dân phấn khởi và trở nên mạnh dạn đầu tư.
Nông nghiệp xanh là lời khẳng định mạnh mẽ về cam kết của Việt Nam trong việc ứng phó với biến đổi khí hậu và thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững (SDGs). Từ những lợi ích thiết thực như tăng năng suất, giảm chi phí, các công nghệ tưới tiết kiệm còn mang lại giá trị vượt trội: bảo vệ môi trường, nâng cao chất lượng sống và khẳng định vị thế nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế.
