Mới đây, có dịp gặp lại mấy người bạn Việt kiều về dự Đại hội Mặt trận, tôi được nghe cảm tưởng vui về sự đổi thay của đất nước và TP Hồ Chí Minh những năm gần đây. Các bạn cho biết, ấn tượng đầu tiên là sân bay Tân Sơn Nhất mở rộng thêm, lối vào ra đã thông thoáng nhờ nâng cấp và chỉnh trang mấy con đường chung quanh cửa ngõ, như Hoàng Hoa Thám, Cộng Hòa, Trần Quốc Hoàn, Phan Thúc Duyện. Dọc đường Hoàng Sa, Trường Sa, xưa là dòng kênh tù đọng, nay thành đường đi lại thuận tiện, có đoạn được đề nghị là đường đi bộ, là phố ẩm thực, đèn sáng thâu đêm.
Ngược con kênh phía Lò Gốm, hai bên rạch không còn những mái che tạm bợ, đường thảm bê-tông nhựa, cây đã bắt đầu tỏa bóng mát. Đường về phía nam thành phố, đã bớt kẹt xe nhiều, nhờ hầm chui giao lộ Nguyễn Văn Linh-Nguyễn Hữu Thọ đã hoàn thành một bước… Rồi hàng loạt Dự án lớn đang tiến hành như Dự án Rạch Xuyên Tâm, đường Vành đai 3, Cao tốc TP Hồ Chí Minh-Mộc Bài, Cảng trung chuyển Cần Giờ, một loạt cầu vượt sông, qua kênh, nối liền các quận, việc xây dựng cơ sở hạ tầng, chỉnh trang thành phố thật sự gây ấn tượng với người gắn bó với quê hương mấy năm xa, bây giờ gặp lại.
Nhưng đấy là những điều nhìn thấy, còn nhiều việc không dễ thấy như là cải cách thủ tục hành chính, một trong những đột phá được đề ra trong Nghị quyết Đại hội Đảng thành phố nhiệm kỳ vừa rồi. Hầu như tại khắp các quận, huyện, người dân và doanh nghiệp đã hài lòng hơn trong tiếp xúc với chính quyền và giải quyết các công việc liên quan. Nhiều phường, nhiều điểm tiếp dân, nổi bật là tại quận 1, quận 3, quận 6, quận Gò Vấp, quận Phú Nhuận, thủ tục hành chính được gom về một cửa, giải quyết đúng hẹn, trôi chảy nhanh hơn nhiều so với trước, có nơi giải quyết theo phương thức trực tuyến, đỡ rất nhiều thời gian và công sức chờ đợi. Đó là kết quả bước đầu của hệ thống dữ liệu số, chính quyền số, mà thành phố đang triển khai mạnh mẽ. Trên các kênh thông tin, thành tựu này được tuyên truyền, ý kiến của người dân, của doanh nghiệp được công khai trên báo chí, nhưng chưa phải đã được lan tỏa rộng rãi trong đời sống.
 |
Một góc TP Hồ Chí Minh. Ảnh | KHÁNH AN |
Năm 2025, cả nước có nhiều kỷ niệm lớn. Với thành phố, lớn nhất là 50 năm Ngày giải phóng hoàn toàn miền nam, thống nhất đất nước. Đi trên mảnh đất này, dường như đâu cũng gặp những dấu ấn gắn liền với cuộc đấu tranh giành độc lập của dân tộc, với đời sống cách mạng của nhân dân. Từ Hóc Môn-Bà Điểm gắn với Khởi nghĩa Nam Kỳ, rồi Mùa thu lịch sử 1945, rồi 30 năm kháng chiến chống đế quốc thực dân, để lại những dấu ấn sâu đậm. Những dấu tích cụ thể có thể phai theo thời gian, nhưng ký ức trong tâm tưởng nhân dân, từ cuộc vùng dậy phá bỏ xích xiềng, đập tan áp bức của đông đảo quần chúng những ngày cuối tháng Tám 1945, niềm vui sướng đón Lễ độc lập, mừng đất nước sang trang, rồi khi kẻ thù trở mặt, “sơn hà nguy biến”, tất cả lại nhất tề cầm vũ khí sẵn sàng hy sinh tiến hành kháng chiến, giành độc lập tự do cho Tổ quốc, thì mãi mãi tươi nguyên. Nếu có dịp trở lại với địa danh lịch sử: đánh chiếm Dinh Khâm sai Nam Bộ (nay là Bảo tàng thành phố), Dinh Đốc Lý (nay là Trụ sở UBND thành phố), tiến công vào Dinh Độc Lập (nay là Hội trường Thống Nhất), hay Bộ Tư lệnh cảnh sát, Bộ Tổng tham mưu (của chế độ Sài Gòn cũ), hoặc thăm lại những địa chỉ đỏ của cách mạng, như căn hầm nhà ông Trần Văn Lai giữa lòng thành phố, chỉ cách Dinh Độc Lập vài trăm mét, mà bí mật cất giấu vũ khí cho cuộc Tổng tiến công Tết Mậu Thân, đến quán Phở Bình, nằm trên một con phố lớn gần trung tâm, nơi bí mật đặt Bộ chỉ huy tiền phương của Biệt động Sài Gòn; hoặc về với “Củ Chi đất thép” với vành đai Bình Chánh, Rừng Sác Cần Giờ…, dường như ai cũng thấy rưng rưng khi nhớ lại một thời gian khổ và hào hùng.
Cùng với đó, một số công trình lớn sẽ được khánh thành hoặc khởi công, như Rạp xiếc hiện đại đang được hoàn thiện trong khu vực Trường đua Phú Thọ năm nào. Rồi Cao tốc TP Hồ Chí Minh-Mộc Bài, cầu Thủ Thiêm 4 nối Quận 7 và Thủ Đức, Trung tâm nghệ thuật đa năng, Cảng lớn quốc tế trung chuyển Cần Giờ… cũng sẽ được khởi công. Những dự án trên, cùng với việc đẩy nhanh tiến độ các dự án đã có, như tuyến Metro số 1 Bến Thành-Suối Tiên, Metro số 2 Bến Thành-Tham Lương (và các dự kiến kéo dài), Dự án rạch Xuyên Tâm, Dự án đường vành đai 3, sẽ đem lại bước phát triển mới về hạ tầng giao thông và hạ tầng đô thị, tạo đà cho thành phố phát triển trong tương lai. Thành phố đề nghị tách việc đền bù giải phóng mặt bằng trong các Dự án thành những dự án độc lập, vì thế việc giải quyết công việc nhanh gọn hơn.
Một nét riêng đáng chú ý là thành phố dành nhiều tâm sức xây dựng không gian văn hóa Hồ Chí Minh. Được mang tên Bác là một vinh dự chỉ thành phố này mới có, vì vậy lãnh đạo thành phố chủ trương nơi đây phải mang đậm dấu ấn Hồ Chí Minh. Những địa chỉ đỏ gắn liền với hoạt động của Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh được tu bổ, mở rộng, sáng tạo thêm những không gian văn hóa mới, làm nơi vui chơi, giải trí cho người dân, đặc biệt là cho thế hệ trẻ. Trên cơ sở đó, thông qua những phương thức gần gũi, mềm mại, tư tưởng, đạo đức, phong cách của Người lan tỏa rộng rãi và thấm sâu vào đời sống, cũng là phương thức hữu hiệu đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, của cách mạng.
Nghĩa tình là một đặc điểm của thành phố này, từ lâu, hoạt động đền ơn đáp nghĩa với những người có công, giúp đỡ những hoàn cảnh gặp khó, là một việc làm thường xuyên trong hoạt động của Đảng và Chính quyền thành phố, thông qua Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức đoàn thể. Năm 2024, bão Yagi đổ vào miền bắc, tàn phá dữ dội, gây nhiều tổn thất về người và của. TP Hồ Chí Minh kịp thời có nhiều hoạt động nhanh chóng hỗ trợ một cách hiệu quả đến các tỉnh có thiên tai. Vốn là những người mang khí chất của những người mở đất hào phóng, nhân dân ở đây có nhiều hành động sáng tạo, thiết thực, góp công, góp của, tạo thành sức mạnh cộng đồng. Ngay trên địa bàn, thành phố năm nào cũng dành một khoản ngân sách khá lớn chăm lo cho người nghèo, người không may gặp phải hoàn cảnh khó khăn, hoặc giúp đỡ công nhân, học sinh, sinh viên nghèo có dịp về quê đoàn tụ gia đình nhân Tết cổ truyền của dân tộc. Những hoạt động nghĩa tình như thế không chỉ biểu thị một cách ứng xử giàu nhân văn, ấm tình người, cũng là sợi dây gắn bó cộng đồng, gắn bó người dân với lãnh đạo.
Ngành công nghiệp văn hóa là nét mới và được nhận thức sâu sắc, toàn diện hơn. Thành phố này là địa bàn có nhiều tiềm năng, có lực lượng văn nghệ sĩ đông đảo, giàu tài năng và sức sáng tạo trong nhiều lĩnh vực. Việc quan tâm phát triển công nghiệp điện ảnh, âm nhạc và một số lĩnh vực sở trường, không chỉ để tăng doanh thu mà còn vươn lên trở thành trung tâm văn hóa của khu vực và thế giới. Đồng chí Bí thư Thành ủy từng nhấn mạnh: Công nghiệp văn hóa phải là mũi đột phá trong chương trình sắp tới, vì mở mang đời sống tinh thần, tạo sức mạnh nội sinh cho phát triển. Tinh thần ấy đang từng bước thấm sâu vào giới văn nghệ sĩ và người quản lý để chủ trương ấy biến thành hiện thực.
 |
Cầu Thủ Thiêm 2. Ảnh | ĐỘC LẬP |
Cùng với sức mạnh nội sinh, sự hỗ trợ của các tỉnh bạn, của cả nước, của khu vực và bạn bè thế giới cũng được xem là nguồn lực quan trọng. Trên bình diện quốc gia và quốc tế, những chuyến thăm cấp cao của Đảng và Nhà nước, những cuộc giao lưu và tổ chức Diễn đàn của lãnh đạo thành phố ở nhiều quốc gia và Trung tâm quan trọng trên thế giới, với những trình bày cởi mở, thiết thực, thông thoáng trong chính sách cùng những lời mời gọi chân tình đã mở ra cho thành phố cơ hội lớn để phát triển, hứa hẹn nơi đây vươn mình trở thành Trung tâm tài chính, trung tâm thương mại và giao lưu nghệ thuật với khu vực và thế giới.
Mấy năm trước, thành phố lao đao về nhiều mặt do dịch Covid-19, tổn thất nặng nề về người và của. Sản xuất đình trệ, nhiều ngành là thế mạnh tụt dốc. Kinh tế tăng trưởng âm. Khi dịch bệnh qua, kinh tế phục hồi trở lại và tiến lên. Năm 2024, kinh tế trên địa bàn tăng trưởng 7,5%, khá hơn so với bình quân chung cả nước. Một số ngành mũi nhọn như chế biến, chế tạo, các sản phẩm công nghệ cao, nông nghiệp xanh, sạch, tuần hoàn, đang có chiều hướng phát triển tốt. Tất nhiên, đấy là nhìn trên nét lớn, nghiêng về phía tích cực, vì cần thấy rõ hơn những cố gắng của đội ngũ lãnh đạo và công sức của cả chục triệu người dân đổ ra trong suốt cả năm trời. Song, nếu nhìn một cách nghiêm khắc, vẫn còn không ít những việc cần khắc phục, sửa chữa, điều chỉnh. Chẳng hạn, vốn đầu tư công đã giao mà sao giải ngân thấp và không đạt chỉ tiêu? Với Nghị quyết 98 của Quốc hội, mở ra nhiều cơ hội mới, nhưng chính lãnh đạo thành phố cũng tự nhận rằng, Nghị quyết vẫn chưa vào cuộc sống được nhiều, việc thu hút đầu tư còn chưa được mạnh mẽ. Cách điều hành ở một vài dự án, công trình còn chưa khoa học và hạn chế, không ít vướng mắc là do chủ quan. Những khuyết điểm tồn đọng ở các vụ việc nổi cộm, như vụ Thủ Thiêm, vẫn chưa khắc phục được nhiều, khiến lòng dân còn nhiều băn khoăn, bức xúc. Nhưng dự án chậm tiến độ kéo dài, điển hình như Công trình chống ngập 10 nghìn tỷ đồng, khởi công gần chục năm nay, thậm chí đã hoàn thành trên 90% các hạng mục, đội vốn lên gần gấp rưỡi, mà vẫn chưa thể về đích, trong khi hàng trăm nghìn hộ dân vẫn khổ sở vì triều cường và lụt lội. Rồi những vụ lãng phí của công, như báo chí đưa tin, hàng chục nghìn căn hộ chung cư bỏ không nhiều năm trong khi dân thiếu nhà ở; rồi các vụ tham ô, tham nhũng “vặt” vẫn xảy ra đây đó làm thất thoát nhiều tiền của của nhà nước, nhân dân không thể hài lòng. Đặc biệt, năm qua thành phố xét xử vụ đại án Trương Mỹ Lan và đồng bọn, tại Tập đoàn Vạn Thịnh Phát (được chia làm 2 giai đoạn). Vụ án xảy ra trong thời gian dài, với nhiều tội danh, liên đới nhiều người, làm thất thoát hàng triệu tỷ đồng, tương đương với gần 30 tỷ USD. Đây không chỉ là bài học sâu sắc trong quản lý ngành ngân hàng, chứng khoán, mà còn liên quan đến tham ô, tham nhũng, hối lộ, rửa tiền với sự tiếp tay của cán bộ ở nhiều cấp, cần nghiêm khắc trừng trị.
Cũng nên biết thêm rằng, cuối năm 2023, đầu 2024, người dân vui vì Nghị quyết 98 của Quốc hội về thí điểm cơ chế chính sách đặc thù mở ra nhiều thông thoáng cho thành phố. Năm 2024, trong nhiều điều nức lòng và quan tâm của người dân mọi miền đất nước là Quốc hội thông qua dự án làm đường sắt cao tốc bắc-nam, từ Hà Nội đến TP Hồ Chí Minh, dự kiến đầu tư lên tới hơn 67 tỷ USD. Với thành công của dự án, việc vận tải hành khách và hàng hóa cũng như việc kết nối bắc nam sẽ thêm thuận lợi, tạo đà cho việc phát triển kinh tế-xã hội cũng như nhiều lĩnh vực khác. Trên cơ sở này, đường sắt sẽ vươn xa về Cần Thơ, kết nối với vùng Đồng bằng sông Cửu Long, như vậy còn thêm một bước tiến dài nữa.
Những thành tựu trên quả là to lớn, có ý nghĩa tích cực tạo thế và lực chung cho cả vùng, cho đất nước, nhưng nếu ngẫm cho kỹ, thành phố đã qua 50 năm giải phóng, đã trải qua nửa thế kỷ dựng xây, mà thành tựu đạt như vậy cũng là chưa tương xứng, bước đi còn chậm, nhất là so với mong muốn của lãnh đạo, khát vọng của người dân và đòi hỏi của tình hình. Tuy nhiên, những mục tiêu đặt ra cho thành phố vào kỷ niệm 100 năm thành lập Đảng - 1930, và 100 năm thành lập Nước - 1945, đã được xác định rõ, mở ra nhiều điều kiện mới vươn tới giàu mạnh, hùng cường, thịnh vượng. TP Hồ Chí Minh lâu nay được coi là một đầu tàu, một mũi tiên phong, như thế, nhìn về phía trước, cho ta niềm vui và bước vươn mình mạnh mẽ trong kỷ nguyên mới.
