Đây là kết quả của dự án chỉnh lý trưng bày được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phê duyệt từ năm 2022, nhằm khắc phục tình trạng xuống cấp, lạc hậu về kỹ thuật và thẩm mỹ của hệ thống trưng bày cũ.
Ông Nguyễn Anh Minh, Giám đốc Bảo tàng cho biết, bên cạnh phương pháp trưng bày làm nổi bật giá trị của hai bộ sưu tập mỹ thuật ứng dụng và mỹ thuật dân gian, Bảo tàng cùng các đối tác đã sử dụng công nghệ như một giải pháp tối ưu hóa không gian và khắc phục những hạn chế về diện tích trưng bày.
Thay vì 500 hiện vật như trước đây, lần trưng bày này chỉ chọn lọc khoảng 200 hiện vật tiêu biểu. Tuy nhiên, kho tư liệu hơn 5.000 hiện vật còn lại được số hóa và tích hợp vào hệ thống tra cứu tương tác ngay tại không gian trưng bày. Khán giả có thể chạm tay vào màn hình, khám phá thêm hình ảnh, tư liệu, video, sách và mô phỏng 3D về những món đồ không thể trưng bày vật lý vì hạn chế không gian. Khách tham quan có thể đứng trước một chiếc mặt nạ tuồng cổ, rồi tra cứu thông tin về nhân vật, vở diễn, cách chế tác hoặc xem trình chiếu về cách làm tranh Hàng Trống, nghe nghệ nhân kể chuyện... Hầu hết hiện vật có tính nguyên bản cao, từ những con rối nước cổ cho đến tranh dân gian, tượng gỗ, đồ gốm... Như vậy, bảo tàng không chỉ là nơi tham quan mà còn là địa chỉ để các nghệ nhân, sinh viên mỹ thuật đến tìm hiểu, phục dựng và kế thừa tinh thần sáng tạo dân gian từ những hiện vật gốc.
Một trong những điểm nhấn độc đáo là việc ứng dụng công nghệ trình chiếu 3D mapping, kết hợp âm thanh truyền thống để kể chuyện bằng hình ảnh. Bộ tranh Tứ bình Xuân - Hạ - Thu - Đông kèm hình ảnh quen thuộc như gà, vịt, ngỗng… không chỉ khơi gợi ký ức văn hóa Việt mà còn giúp khách quốc tế dễ dàng tiếp cận. Cùng lúc, tiếng đàn bầu, sáo trúc, trống cơm vang lên hòa cùng ánh sáng chuyển động trên bề mặt các hiện vật, tất cả tạo nên một không gian mỹ thuật đa giác quan chưa từng có tại Bảo tàng. Chúng tôi chọn cách kết hợp mỹ thuật ứng dụng với mỹ thuật dân gian trong cùng một không gian bởi hai loại hình này có sự hỗ trợ biểu đạt rất hiệu quả cho nhau. Thí dụ như tủ trưng bày về đạo Mẫu, chúng tôi dùng tranh Hàng Trống để minh họa, kết hợp với đồ hàng mã đại diện cho các nghi lễ sẽ làm rõ hơn nội hàm văn hóa trong đời sống và tâm linh người Việt, họa sĩ Vương Lê Mỹ Học, Trưởng phòng Trưng bày, Giáo dục của Bảo tàng cho biết.
PGS, TS Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội đánh giá cao cách làm này. Theo ông, chìa khóa của thành công nằm ở việc “lấy công chúng làm trung tâm”. Nghĩa là từ nhu cầu, thị hiếu, nguyện vọng của người xem, chúng ta tạo nên sản phẩm văn hóa phù hợp từ đó mới phục vụ hiệu quả. Tôi rất xúc động khi thấy các em học sinh đến tham quan đông đảo. Đó là dấu hiệu cho thấy công chúng trẻ đang đến gần hơn với thiết chế văn hóa nghệ thuật, ông Sơn nói.
