Giai đoạn nước rút
Trong bức tranh kinh tế sáu tháng đầu năm 2025, ba động lực quan trọng nhất - xuất khẩu, tiêu dùng và đầu tư tư nhân - đều ghi nhận những dấu hiệu phục hồi rõ nét. Mỗi trụ cột đang góp phần tạo xung lực mới cho nền kinh tế trong bối cảnh các yếu tố rủi ro bên ngoài vẫn hiện hữu.
Đáng chú ý nhất là lĩnh vực xuất khẩu. Theo Tổng cục Thống kê, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa trong nửa đầu năm đạt 188,97 tỷ USD, tăng 13,8% so với cùng kỳ 2024. Đây là mức tăng cao nhất trong ba năm gần đây, phản ánh khả năng phục hồi mạnh mẽ của hoạt động sản xuất và xuất khẩu. Khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) tiếp tục giữ vai trò dẫn dắt, nhưng doanh nghiệp trong nước cũng đạt mức tăng 8,3%, cho thấy sự chuyển động tích cực về năng lực cạnh tranh và hội nhập.
Không kém phần quan trọng là tiêu dùng nội địa - trụ cột chiếm gần 70% GDP. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng trong sáu tháng đầu năm đạt 3.416,8 nghìn tỷ đồng, tăng 9,3%. Nếu loại trừ yếu tố giá, mức tăng thực tế đạt 7,1% - phản ánh sự cải thiện thực chất của sức mua sau giai đoạn thắt chặt chi tiêu kéo dài vì áp lực lạm phát và thu nhập sụt giảm. Đây là tín hiệu tích cực khi tiêu dùng từng là điểm nghẽn của tăng trưởng trong năm 2024.
Đầu tư tư nhân - động lực thường bị “làm mờ” trong bức tranh đầu tư do vai trò áp đảo của khu vực nhà nước - cũng bắt đầu phát đi những tín hiệu lạc quan. Tổng vốn đầu tư toàn xã hội trong nửa đầu năm đạt hơn 1,7 triệu tỷ đồng, tăng 8,9%. Trong đó, vốn đầu tư ngoài nhà nước đang dần phục hồi, đặc biệt trong các lĩnh vực như bất động sản khu công nghiệp, logistics, bán lẻ và công nghệ. Cùng với đó, tín dụng toàn nền kinh tế sáu tháng đầu năm tăng gần 10%, vượt xa mức tăng cùng kỳ và phản ánh niềm tin thị trường đang được cải thiện. Theo báo cáo từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư, số lượng doanh nghiệp quay trở lại hoạt động tăng gần 20%, cho thấy mức độ sôi động dần quay lại với khu vực kinh tế tư nhân.
Ba động lực chính đang cùng nhau góp phần kéo nền kinh tế tiến về phía trước. Kết quả GDP sáu tháng tăng 7,52% - cao hơn đáng kể mức trung bình giai đoạn 2016-2019 - là minh chứng rõ ràng nhất. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là con đường phía trước đã hoàn toàn bằng phẳng.
Một số dấu hiệu cần lưu ý cũng đã lộ diện. Theo TS Cấn Văn Lực, Chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV, kiêm Giám đốc Viện Đào tạo và Nghiên cứu BIDV, trong khi xuất khẩu tăng nhanh ở quý I thì sang quý II đã có dấu hiệu chững lại. Nguyên nhân chủ yếu đến từ đà phục hồi chậm của thị trường EU, Mỹ và áp lực ngày càng lớn từ các tiêu chuẩn xanh, thuế carbon. Cơ cấu xuất khẩu vẫn phụ thuộc nặng vào một số mặt hàng chủ lực như điện thoại, điện tử - nơi giá trị gia tăng nội địa còn thấp.
Với tiêu dùng, mặc dù tăng khá nhưng đà cải thiện có thể bị bào mòn nếu CPI tiếp tục nhích lên, nhất là khi giá thực phẩm và dịch vụ công (y tế, giáo dục) đang chịu áp lực điều chỉnh. Đồng thời, sức mua vẫn chịu ảnh hưởng bởi chi phí sinh hoạt và việc làm - thu nhập của một bộ phận lao động chưa phục hồi hoàn toàn.
Trong lĩnh vực đầu tư tư nhân, dù tín dụng đã tăng nhanh, nhưng khả năng hấp thụ vốn của doanh nghiệp còn hạn chế. Môi trường đầu tư vẫn cần cải thiện nhiều, đặc biệt ở các yếu tố như thủ tục hành chính, chi phí đầu vào và sự đồng hành từ cơ quan công quyền.
Vì vậy, để duy trì đà tăng trưởng trong sáu tháng cuối năm và hướng tới mục tiêu tăng trưởng 8%, kiểm soát lạm phát dưới 4%, việc kích hoạt ba động lực tăng trưởng cần nhiều hơn là những con số ấn tượng ban đầu. Chính sách cần "trúng" đúng điểm nghẽn, và "đúng" về thời điểm - để mỗi trụ cột không chỉ hồi phục tạm thời, mà có thể bền vững tiến xa hơn trong những năm tới.
Chính sách cần "trúng và đúng"
TS Cấn Văn Lực cho rằng, kinh tế Việt Nam đang đi vào quỹ đạo phục hồi vững, nhưng vẫn còn độ trễ và thiếu đồng bộ trong triển khai chính sách hỗ trợ. Ông nhấn mạnh, ba động lực tăng trưởng cần được tiếp sức kịp thời và theo hướng tạo nền tảng dài hạn thay vì các biện pháp ngắn hạn đơn lẻ.
Với khu vực xuất khẩu, nhìn nhận rõ sự khởi sắc trong nửa đầu năm. Tuy nhiên, ông Lực cảnh báo: “Việt Nam vẫn chủ yếu xuất khẩu theo dạng gia công, giá trị gia tăng thấp nên rất dễ bị tổn thương trước biến động đơn hàng toàn cầu”. Theo đó, cần đẩy nhanh phát triển công nghiệp hỗ trợ, nâng tỷ lệ nội địa hóa và hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng.
Chuyên gia kinh tế, PGS, TS Nguyễn Thường Lạng bổ sung, việc tận dụng tốt các FTA thế hệ mới không chỉ đòi hỏi khả năng cạnh tranh về giá mà cả khả năng đáp ứng các tiêu chuẩn môi trường, lao động và truy xuất nguồn gốc - điều mà phần lớn doanh nghiệp trong nước vẫn còn yếu.
Ở trụ cột tiêu dùng nội địa, phục hồi đang diễn ra rõ rệt, đặc biệt tại khu vực thành thị. Tuy nhiên, theo ông Lực, sự phân hóa giữa các tầng lớp thu nhập và khu vực địa lý là rất lớn, đòi hỏi các chính sách tài khóa như giảm thuế VAT, kích thích tài chính vi mô và mở rộng tín dụng tiêu dùng cần được triển khai khéo léo. Còn PGS, TS Nguyễn Thường Lạng cho rằng, cải thiện kỳ vọng tiêu dùng cũng cần song hành với kiểm soát lạm phát và ổn định tâm lý thị trường, nếu không sức mua sẽ chỉ mang tính thời vụ.
Về đầu tư tư nhân, cả hai chuyên gia cùng nhấn mạnh điểm nghẽn lớn nhất chính là niềm tin thị trường và môi trường pháp lý. TS Cấn Văn Lực dẫn khảo sát của BIDV cho biết, hơn 60% số doanh nghiệp vẫn ngần ngại mở rộng đầu tư do e ngại thủ tục nhiêu khê, chi phí đầu vào biến động và tính không ổn định trong một số quy định. Trong khi đó, theo ông Lạng, việc định hướng lại dòng vốn tư nhân cần đi kèm cải cách thể chế, minh bạch hóa quy trình và nhất quán trong thi hành pháp luật, đặc biệt trong các lĩnh vực hạ tầng, năng lượng tái tạo và công nghiệp công nghệ cao.
Cả hai chuyên gia cùng thống nhất rằng, để kích hoạt đồng thời ba động lực tăng trưởng, cần phối hợp chặt chẽ giữa chính sách tài khóa và tiền tệ. Trong đó, ổn định kinh tế vĩ mô, điều hành tỷ giá linh hoạt, kiểm soát lạm phát dưới 4% và tăng tốc giải ngân đầu tư công sẽ là các yếu tố nền tảng. “Giải ngân đầu tư công không chỉ là chi tiêu, mà còn là “mồi lửa” cho tổng cầu, là “cú huých” kéo theo đầu tư tư nhân và tiêu dùng”, TS Cấn Văn Lực khẳng định.
Về dài hạn, nền kinh tế không thể mãi phụ thuộc vào đầu tư công hoặc vốn FDI. Cả ba trụ cột xuất khẩu, tiêu dùng và đầu tư tư nhân cần được tái cơ cấu. Mục tiêu là nâng cao chất lượng và tăng sức chống chịu trong bối cảnh toàn cầu nhiều biến động.
Xuất khẩu cần dịch chuyển từ tăng trưởng theo lượng sang tăng trưởng theo giá trị. Phải gia tăng tỷ lệ nội địa hóa. Ưu tiên đầu tư cho công nghệ, logistics, chuyển đổi xanh. Thu hút dòng vốn chất lượng cao vào dịch vụ tài chính, chuỗi cung ứng, hạ tầng số.
Tiêu dùng nội địa cần được thúc đẩy bằng sức mua bền vững. Điều này gắn với đầu tư vào y tế, giáo dục, nhà ở và an sinh xã hội - những lĩnh vực vừa nâng chất lượng sống, vừa tạo lực cầu ổn định.
Đầu tư tư nhân chỉ có thể bứt phá khi môi trường kinh doanh thật sự cải thiện, từ thủ tục hành chính, hạ tầng đến hiệu quả công vụ. Như một nhà đầu tư từng nói: "Việt Nam cần làm tốt những điều bình thường một cách phi thường".
